Μέσα από αυτά τα δύο επικοινωνιακά εργαλεία, ο Πούτιν και η Ρωσία επιβάλλουν μια επικαιρότητα που μπορεί να θεωρηθεί «εναλλακτική».
1. Επικαιρότητα φιλο-ρωσική και συνωμοσιολογικήΤα δύο μίντια διαφοροποιούνται στο γαλλικό τοπίο από τα υπόλοιπα προτείνοντας μια γραμμή που δεν έχει σχέση με τα άλλα ΜΜΕ. Κινούνται σε καθαρά φιλο-ρωσική γραμμή και ενώ το Sputnik έχει ως σύνθημα «Εμείς αποκαλύπτουμε όσα οι άλλοι σας κρύβουν», το κανάλι RT επαίρεται με τίτλο «Τολμήστε και ρωτήστε».
«Στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε την ρωσική οπτική των γεγονότων» εξηγεί ο Irakly Gachechiladze, επικεφαλής αρχισυντάκτης του καναλιού RT France.
Στις 13 Δεκεμβρίου 2016, το κανάλι RT έπαιξε ένα βίντεο με τίτλο «ΟΗΕ: μια δημοσιογράφος καταρρίπτει σε δύο λεπτά την ρητορική των παραδοσιακών μίντια για την Συρία». Σε αυτό το βίντεο, το οποίο είδαν πάνω από 780.000 άνθρωποι, η εν λόγω δημοσιογράφος κατηγορούσε τα Δυτικά μίντια ότι λένε ψέματα και επαναλάμβανε τα επιχειρήματα της κυβέρνησης Ασαντ στη Συρία και την εκδοχή της Ρωσίας.
Οσο για το σάιτ Sputnik, έφτασε στο σημείο να αμφισβητεί το κοριτσάκι-μπλόγκερ από το Χαλέπι, την 7χρονη Bana Alabed, που έγραφε στο Twitter για την φρίκη του πολέμου και την αποκαλούσε «ύστατο εργαλείο προπαγάνδας».
Μεγάλη ειδικότητα αυτών των δύο ΜΜΕ είναι η συνωμοσιολογία. Οταν έπεσε το αεροπλάνο της Germanwings στις γαλλικές Αλπεις, στις 24 Μαρτίου 2015, το Sputnik έγραφε ότι πιθανότατα εμπλέκονται οι ΗΠΑ: «Μήπως η US Air έριξε το γερμανικό A320;» (το άρθρο κατέβηκε από τότε, αλλά μένει στα αρχεία). Το Sputnik έγραφε επίσης ότι η Χίλαρι Κλίντον ήταν ρομπότ ή ότι ήταν Pokemon Go και συνδεόταν με την CIA.
2. Τα δύο μίντια στηρίζουν την γαλλική ακροδεξιά
Το Sputnik και το RT εμφανίζονται πολύ φιλικά στην ρωσική δεξιά και στο ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας. Αποθεώνουν την Μαρίν Λεπέν και την θεωρούν το πιο σημαντικό πολιτικό πρόσωπο της Γαλλίας. Το Sputnik στις 5 Φεβρουαρίου 2015 έγραφε «Η Μαρίν Λεπέν είναι η μελλοντική πρόεδρος της Γαλλίας», ενώ το κανάλι RT, στις 7 Οκτωβρίου 2016 εμφάνιζε την ακροδεξιά ηγέτη σαν να βρίσκεται στο κατώφλι της γαλλικής προεδρίας: «Η Μαρίν Λεπέν πλησιάζει στο προεδρικό μέγαρο, σχεδόν».
Το ίδιο κανάλι αφιέρωσε, μάλιστα, και συνέντευξη στην Μαρίν Λεπέν, στις 20 Μαίου 2016 και θεωρούσε βέβαιο ότι το ακροδεξιό κόμμα θα περάσει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών.
Αλλά και ο Φρανσουά Φιγιόν, ο οποίος δεν κρύβει τα φιλο-ρωσικά του αισθήματα, έχει ευνοϊκή μεταχείριση από τα δύο ΜΜΕ. Στις προκριματικές εκλογές, τις οποίες κέρδισε πανηγυρικά ο Φιγιόν το Sputnik του αφιέρωνε άρθρα επί άρθρων και έγραφε: «Φιγιόν, Τραμπ και Πούτιν, το τρίο που ονειρεύεται η Μόσχα».
3. Εργαλεία διπλωματικά και γεωπολιτικά
Είναι εργαλεία προπαγάνδας ή εργαλεία παραπληροφόρησης; Οταν μιλάει κανείς για το RT και Sputnik πρέπει να λαμβάνει υπόψιν ότι πρόκειται για όπλα δημόσιας διπλωματίας με στόχο να επηρεάσουν τον πληθυσμό μιας ξένης χώρας δια μέσου των μίντια.
Κάποιοι πιστεύουν, όπως ο Julien Nocetti, ερευνητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (Ifri) ότι πρόκειται για όπλα «infowar», του πολέμου της πληροφόρησης. Ο ερευνητής εξηγεί ότι «το RT είναι ένα είδος στρατηγικής επιχείρησης, όπως η πυρηνική ενέργεια, τα εξοπλιστικά ή η ενέργεια. Οι Ρώσοι έχουν στρατιωτική άποψη για την πληροφόρηση. Γι'αυτό εξακολουθούν να χρηματοδοτούν, παρά το γεγονός ότι το ρούβλι έχει χάσει την αξία του».
Το 2013 ο Βλαντιμίρ Πούτιν επέλεξε να κλείσει το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Ria Novosti, και το αντικατέστησε με το πρακτορείο Rossiya Segodnya. Επικεφαλής τοποθέτησε τον Dmitri Kisselev, «ο νέος επικεφαλής της ρωσικής προπαγάνδας» όπως έγραψε το Moscow Times. Φανατικός οπαδός της απόσχισης της Κριμαίας το 2014, ο Dmitri Kisselev απαγορεύεται να ταξιδέψει στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αρχισυντάκτρια του πρακτορείου Rossiya Segodnya είναι η Margarita Simonyan, αρχισυντάκτρια και του καναλιού Russia Today.
4. Η ευρωπαϊκή ένωση ανησυχεί για την επιρροή τους
Κάποιοι πιστεύουν, όπως ο Julien Nocetti, ερευνητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (Ifri) ότι πρόκειται για όπλα «infowar», του πολέμου της πληροφόρησης. Ο ερευνητής εξηγεί ότι «το RT είναι ένα είδος στρατηγικής επιχείρησης, όπως η πυρηνική ενέργεια, τα εξοπλιστικά ή η ενέργεια. Οι Ρώσοι έχουν στρατιωτική άποψη για την πληροφόρηση. Γι'αυτό εξακολουθούν να χρηματοδοτούν, παρά το γεγονός ότι το ρούβλι έχει χάσει την αξία του».
Το 2013 ο Βλαντιμίρ Πούτιν επέλεξε να κλείσει το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Ria Novosti, και το αντικατέστησε με το πρακτορείο Rossiya Segodnya. Επικεφαλής τοποθέτησε τον Dmitri Kisselev, «ο νέος επικεφαλής της ρωσικής προπαγάνδας» όπως έγραψε το Moscow Times. Φανατικός οπαδός της απόσχισης της Κριμαίας το 2014, ο Dmitri Kisselev απαγορεύεται να ταξιδέψει στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αρχισυντάκτρια του πρακτορείου Rossiya Segodnya είναι η Margarita Simonyan, αρχισυντάκτρια και του καναλιού Russia Today.
4. Η ευρωπαϊκή ένωση ανησυχεί για την επιρροή τους
Στις 23 Νοεμβρίου 2016, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο υιοθέτησε μια οδηγία «με στόχο να αντιμετωπίσει την προπαγάνδα που γίνεται εναντίον της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τρίτους».
Το κείμενο αναφέρει ότι «η ρωσική κυβέρνηση χρησιμοποιεί μια βεντάλια από εργαλεία όπως το πολύγλωσσο κανάλι Russia Today, για παράδειγμα, δήθεν πρακτορεία ειδήσεων και υπηρεσίες multimédia, όπως το Sputnik, για παράδειγμα, με στόχο να υπονομεύσει τις δημοκρατικές αξίες, να διχάσει την Ευρώπη και να δώσει την εντύπωση ότι οι χώρες μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης βρίσκονται σε πρόβλημα».
Μετά την ψήφιση αυτής της οδηγίας, η αρχισυντάκτης των δύο ΜΜΕ Margarita Simonyan, έστειλε επιστολή στον ΟΗΕ, στην Unesco, στο Organization for security and co-operation in Europe (OSCE) και στους Δημοσιογράφους δίχως Σύνορα (Reporters sans frontière) λέγοντας ότι φοβάται πως η ευρωπαϊκή ένωση προτίθεται να κλείσει τα ρωσικά ΜΜΕ.
Οταν ο επικεφαλής του καναλιού RT France, Irakly Gachechiladze, ερωτάται για τις σχέσεις του μέσου με την Ρωσία απαντάει ότι πρόκειται για ανεξάρτητο ΜΜΕ, ειδικά στα θέματα που αφορούν την γαλλική επικαιρότητα.
«Εχουμε ένα πλεονέκτημα: μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε. Δεν συνδεόμαστε με κανέναν χρηματοδοτικό όμιλο και με καμία κυβέρνηση. Σε τίποτα. Για την γαλλική επικαιρότητα, πιστεύω ότι είμαστε απόλυτα ελεύθεροι», λέει.
5. Απόλυτη εχεμύθεια
Το κείμενο αναφέρει ότι «η ρωσική κυβέρνηση χρησιμοποιεί μια βεντάλια από εργαλεία όπως το πολύγλωσσο κανάλι Russia Today, για παράδειγμα, δήθεν πρακτορεία ειδήσεων και υπηρεσίες multimédia, όπως το Sputnik, για παράδειγμα, με στόχο να υπονομεύσει τις δημοκρατικές αξίες, να διχάσει την Ευρώπη και να δώσει την εντύπωση ότι οι χώρες μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης βρίσκονται σε πρόβλημα».
Μετά την ψήφιση αυτής της οδηγίας, η αρχισυντάκτης των δύο ΜΜΕ Margarita Simonyan, έστειλε επιστολή στον ΟΗΕ, στην Unesco, στο Organization for security and co-operation in Europe (OSCE) και στους Δημοσιογράφους δίχως Σύνορα (Reporters sans frontière) λέγοντας ότι φοβάται πως η ευρωπαϊκή ένωση προτίθεται να κλείσει τα ρωσικά ΜΜΕ.
Οταν ο επικεφαλής του καναλιού RT France, Irakly Gachechiladze, ερωτάται για τις σχέσεις του μέσου με την Ρωσία απαντάει ότι πρόκειται για ανεξάρτητο ΜΜΕ, ειδικά στα θέματα που αφορούν την γαλλική επικαιρότητα.
«Εχουμε ένα πλεονέκτημα: μπορούμε να λέμε ό,τι θέλουμε. Δεν συνδεόμαστε με κανέναν χρηματοδοτικό όμιλο και με καμία κυβέρνηση. Σε τίποτα. Για την γαλλική επικαιρότητα, πιστεύω ότι είμαστε απόλυτα ελεύθεροι», λέει.
Τα δύο αυτά ρωσικά ΜΜΕ είναι απολύτως διακριτικά. Είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς τις διευθύνσεις των συντακτών και στα σάιτ τους στο ίντερνετ δεν γίνεται καμία σχετική αναφορά. Μόνο το κανάλι RT France αναφέρει ότι τα κεντρικά του βρίσκονται στο 8ο διαμέρισμα του Παρισιού, κοντά στα Ηλύσια Πεδία.
Στην πραγματικότητα, αυτή η διεύθυνση ανήκει στην επιχείρηση Regus, η οποία εξειδικεύεται σε θέματα ανεύρεσης ακινήτων. Το RT το δικαιολογεί λέγοντας ότι από την στιγμή που έκανε έδρα στη Γαλλία δυσκολεύεται να βρει ακίνητο. Από τα μέσα του περασμένου Νοεμβρίου, το κανάλι μετακόμισε οριστικά κοντά στην Οπερα του Παρισιού αλλά αυτή η νέα διεύθυνση δεν αναφέρεται πουθενά στο σάιτ του καναλιού.
Οσο για το Sputnik, η διεύθυνση δεν αναφέρεται ούτε στο σάιτ ούτε στη μηχανή αναζήτησης του Google. Αναρωτιέται, μάλιστα, κανείς, αν έχει συντακτική ομάδα στη Γαλλία. Στην πραγματικότητα πρέπει κάποιος να αναζητήσει την γαλλική θυγατρική του ρωσικού πρακτορείου Rossiya Segodnya, για να βρει το Sputnik.
6. Ελέγχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Στην πραγματικότητα, αυτή η διεύθυνση ανήκει στην επιχείρηση Regus, η οποία εξειδικεύεται σε θέματα ανεύρεσης ακινήτων. Το RT το δικαιολογεί λέγοντας ότι από την στιγμή που έκανε έδρα στη Γαλλία δυσκολεύεται να βρει ακίνητο. Από τα μέσα του περασμένου Νοεμβρίου, το κανάλι μετακόμισε οριστικά κοντά στην Οπερα του Παρισιού αλλά αυτή η νέα διεύθυνση δεν αναφέρεται πουθενά στο σάιτ του καναλιού.
Οσο για το Sputnik, η διεύθυνση δεν αναφέρεται ούτε στο σάιτ ούτε στη μηχανή αναζήτησης του Google. Αναρωτιέται, μάλιστα, κανείς, αν έχει συντακτική ομάδα στη Γαλλία. Στην πραγματικότητα πρέπει κάποιος να αναζητήσει την γαλλική θυγατρική του ρωσικού πρακτορείου Rossiya Segodnya, για να βρει το Sputnik.
Αυτά τα δύο ρωσικά μίντια κυριαρχούν στο web και στα social media. Το RT και το Sputnik ρίχνουν όλες τις δυνάμεις τους σε αυτό το στρατηγικό πεδίο για να τραβήξουν νέους αναγνώστες. Το RT, μάλιστα, κυριαρχεί στη γαλλική αγορά στην εφαρμογή βίντεο, σε απευθείας αναμετάδοση, με πάνω από 85.000 followers και ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται. Το RT προηγείται ακόμη και των γαλλικών μέσων Le Figaro, TF1 και iTélé.
Στο Twitter (57 000 followers για το RT France και πάνω από 34 000 για το Sputnik), κυριαρχούν κάνοντας συνέχεια « Breaking news ». Στόχος τους είναι να μεταδώσουν πρώτοι την είδηση, ακόμη κι αν είναι λάθος ή παραποιημένη.
Είναι επίσης πολύ ισχυροί στην Google αφού τα άρθρα τους εμφανίζονται πρώτα. Θεωρούνται «μάγοι» στις παγίδες των κλικ clickbait ψαρεύοντας χρήστες με τίτλους εξωφρενικούς που συχνά είναι εντελώς λανθασμένοι.
7. Υπάρχουν αναγνώστες
Στο Twitter (57 000 followers για το RT France και πάνω από 34 000 για το Sputnik), κυριαρχούν κάνοντας συνέχεια « Breaking news ». Στόχος τους είναι να μεταδώσουν πρώτοι την είδηση, ακόμη κι αν είναι λάθος ή παραποιημένη.
Είναι επίσης πολύ ισχυροί στην Google αφού τα άρθρα τους εμφανίζονται πρώτα. Θεωρούνται «μάγοι» στις παγίδες των κλικ clickbait ψαρεύοντας χρήστες με τίτλους εξωφρενικούς που συχνά είναι εντελώς λανθασμένοι.
7. Υπάρχουν αναγνώστες
Αν το RT και Sputnik ανησυχούν, είναι γιατί κατόρθωσαν να βρουν ένα αναγνωστικό κοινό στη Γαλλία. Καθημερινά οι αναγνώστες είναι όλο και περισσότεροι που τα διαβάζουν. Το κανάλι RT France επαίρεται ότι έχει ξεπεράσει το κατώφλι των 2,5 εκατομμυρίων μοναδικών επισκεπτών τον μήνα, παρότι έχει εγκατασταθεί στη Γαλλία μόνο 1,5 χρόνο. «Σιγά σιγά μεγαλώνουμε», καυχάται ο Irakly Gachechiladze.
8. Δύο ΜΜΕ, δύο διαφορετικές στρατηγικές
8. Δύο ΜΜΕ, δύο διαφορετικές στρατηγικές
Το Sputnik εξειδικεύεται περισσότερο στο ραδιόφωνο και στις γραπτές ειδήσεις ενώ το RT είναι σχεδόν αποκλειστικά κανάλι. Αλλά έχουν διαχωρίσει τους ρόλους τους: το RT επιδιώκει να γίνει ένα μέσο αναφοράς, ενώ το Sputnik, παίζει πιο «επαναστατικά». Ο Irakly Gachechiladze του RT επιμένει ότι δεν πρέπει να βάζει κάποιος τα δύο μέσα στο ίδιο τσουβάλι και ισχυρίζεται ότι δεν γνωρίζει τον αρχισυντάκτη του Sputnik France, Dimitri Boschmann. Υποτίθεται ότι ο καθένας κάνει τη δική του δουλειά, παρότι τα θέματα είναι σχεδόν ταυτόσημα.
Με διαπιστωμένη την επιτυχία τους, τα δύο ΜΜΕ συνεχίζουν να αναπτύσσονται. Το έτος 2017 θα είναι κρίσιμο για το RT, το οποίο σχεδιάζει να ανοίξει κι άλλο κανάλι συνεχούς ενημέρωσης και έχει πάρει την σχετική άδεια από τις γαλλικές αρχές.
«Αυτή τη στιγμή ο προϋπολογισμός μας είναι 1 εκατομμύριο ευρώ αλλά για το νέο κανάλι θα πρέπει να μεγαλώσει επί 15», δηλώνει ο Irakly Gachechiladze. Και πράγματι, στις 8 Δεκεμβρίου 2016 η εκπρόσωπος του καναλιού Anna Belkina, ανακοίνωσε ότι το ρωσικό κράτος συμφωνεί για επιπλέον 1,22 δις ρούβλια, ήτοι 17,8 εκατομμύρια ευρώ για το RT.
Το πεδίο δράσης αυτών των μέσων, σε μια εποχή που ανεβαίνουν οι εντάσεις μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας, είναι να ρίξουν όλο το βάρος τους στις εκλογές που θα γίνουν στην Ευρώπη το 2017 και να προπαγανδίζουν από το πρωί ως το βράδυ τις ιδέες του Κρεμλίνου.
Ανοιξαν πόλεμο στον Εμμανουέλ Μακρόν
Το φαβορί των γαλλικών προεδρικών εκλογών Εμμανουήλ Μακρόν έχει μπει στο στόχαστρο των ρωσικών μέσων ενημέρωσης αλλά και έχει γίνει θύμα επιθέσεων μέσω ίντερνετ πάλι από το εσωτερικό της Ρωσίας με στόχο την συνδρομή στις προεκλογικές εκστρατείες των αντιπάλων του, οι οποίοι διάκεινται πιο φιλικά προς τη Μόσχα, δήλωσε ο επικεφαλής του κόμματός του, τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου.
Τα σχόλια από τον Ρισάρ Φεράντ, γενικό γραμματέα του κόμματος του Μακρόν En Marche!, σηματοδότησαν την πρώτη άμεση καταγγελία από ένα γαλλικό πολιτικό κόμμα εναντίον των δυνάμεων εκείνων στη Ρωσία οι οποίες προσπαθούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου. Ο Φεράντ, ο οποίος δήλωσε ότι η Μόσχα διάκειται ευνοϊκά υπέρ της ακροδεξιάς ηγέτιδας Μαρίν Λεπέν και του κεντροδεξιού υποψήφιου Φρανσουά Φιγιόν, κάλεσε την κυβέρνηση να λάβει μέτρα για να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξει καμία «ξένη ανάμιξη» στις εκλογές.
Αναφέροντας το παράδειγμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ στις οποίες οι μυστικές υπηρεσίες διαπίστωσαν επέμβαση του Κρεμλίνου, δήλωσε, «όταν οι Αμερικανοί το κατάλαβαν, ήταν ήδη πολύ αργά».
Ο Μακρόν, ένας ανεξάρτητος κεντρώος, κάλυψε το κενό που άφησε ο Φιγιόν μετά το σκάνδαλο με τις αμοιβές της γυναίκας του, και πλέον θεωρείται φαβορί για να κερδίσει στο δεύτερο γύρο την Λεπέν, η οποία είναι γνωστή για τα αντιευρωπαϊκά αισθήματά της και υποστηρίζει την ρωσική πολιτική για την Ουκρανία. Ένα δημοσίευμα στις 4 Φεβρουαρίου στη γαλλική γλώσσα του online ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων Sputnik ανέφερε ότι οφιλορώσος κεντροδεξιός βουλευτής Nicolas Dhuicq δήλωσε ότι ο Μακρόν είναι μια μαριονέτα των ΗΠΑ και της πολιτικής και οικονομικής ελίτ και ότι σύντομα θα γίνουν δημόσιες αποκαλύψεις για την προσωπική του ζωή.
Το δημοσίευμα αυτό φαίνεται να έπαιξε ρόλο στη διάψευση που προχώρησε ο Μακρόν για να καταρρίψει τις φήμες για εξωσυζυγική ομοφυλοφιλική σχέση. Ο Φεράντ δήλωσε στη γαλλική τηλεόραση ότι το τηλεοπτικό κανάλι Russia Today και το Sputnik διασπείρουν «ψεύτικες ειδήσεις», με στόχο την αλλαγή της στάσης της κοινής γνώμης εναντίον του Μακρόν.