Κείμενο: Ευάγγελος Σ.Σοβαράς (Καστροπολίτης)
Αρχικά οφείλουμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον κ.Γεώργιο Βασιλειάδη από την Ξάνθη που μας εμπιστεύθηκε τις φωτογραφίες, από το προσωπικό του αρχείο. Πρόκειται για φωτογραφικό υλικό του πατέρα του, Δημήτρη ο οποίος υπηρέτησε στο Διδυμότειχο σχεδόν επί δύο χρόνια, από το 1921 έως το 1923.
Οι γονείς του Δ.Βασιλειάδη από την Κωνσταντινούπολη
Ο Δημήτριος Βασιλειάδης καταγόταν από Φαναριώτικη οικογένεια της Κωνσταντινούπολης και ο πατέρας του ήταν διδάσκαλος στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ξάνθη και ο ίδιος ασχολήθηκε με το καπνεμπόριο.
Κατά τη βουλγαρική κατοχή της Θράκης (1916-1919) συνελήφθη και κρατήθηκε όμηρος των Βουλγάρων μέχρι το 1920, οπότε και εργάστηκε στα «Ντουρντουβάκια» (Τάγματα Εργασίας), αντίστοιχα των «Αμελέ Ταμπουρού» των Τούρκων στη Μ.Ασία. Η λέξη «ντουρντουβάκι» αποτελεί ελληνοποιημένη παραφθορά της βουλγαρικής λέξης «τρούντοβι βόιτσκι» (τάγματα εργασίας) ή του «τρούντοβ βόινικ» (φαντάρος αγγαρείας) και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, πάντα υποτιμητικά π.χ. «τον πήραν ντουρντουβάκι…» ή «σαν το ντουρντουβάκι έκανε ό,τι του λέγανε.».
Ο Δ.Βασιλειάδης (όρθιος αριστερά) ως όμηρος των Βουλγάρων.
Μετά την απελευθέρωσή του, ο Δημήτριος Βασιλειάδης κλήθηκε στον Ελληνικό Στρατό και υπηρέτησε σχεδόν επί δύο χρόνια στο Διδυμότειχο, ενώ του απονεμήθηκε ο βαθμός του Λοχία Πεζικού.
Από το φωτογραφικό υλικό που διέσωσε ο γιος του Γεώργιος Βασιλειάδης, ξεχωρίζει μία φωτογραφία στην οποία απεικονίζεται μία ομάδα στρατιωτών έμπροσθεν του τεμένους Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο. Πάνω από τα κεφάλια των εικονιζομένων κατά την τακτική της εποχής, έχουν τεθεί αριθμοί ώστε στο πίσω μέρος να αναγραφούν τα στοιχεία του καθενός. Έτσι στο πίσω μέρος της φωτογραφίας μπορούμε να διαβάσουμε τα παρακάτω στοιχεία:
- ……… (δυσανάγνωστος)
- Βασιλειάδης Δημήτριος, Ξάνθη
- Αβερόπουλος Πέτρος, Ξάνθη
- Δούμας Απόστολος, Σουφλί
- Γκανούτσος Παναγιώτης, Κοζάνη
- Μαρδάνης Θωμάς, Θεσσαλία
- Τσασαδόπουλος Ελευθέριος, Αρκαδιούπολη
- Σανιδόπουλος Γεώργιος, ……….
- Θεοδωρίδης Γεώργιος, Τυρολόη
- Κασδαγλής Βασίλειος, Βύσσα
- Τσίφης Πέτρος, Πορόϊα
- Βαρβιτσιώτης Αντώνιος, Βέροια
Εν Διδυμοτείχω τη 12 Δεκεμβρίου 1921
Ενθύμιον μετά των συναδέλφων του
7ου Λόχου
Δ.Βασιλειάδης
Λοχίας ΠΖ
Πίσω όψη της φωτογραφίας
Παρατηρώντας την εικόνα, δεν έχουμε αμφιβολία όσον αφορά στο χώρο που ελήφθη, καθώς πρόκειται για την κεντρική είσοδο του ιστορικού τεμένους Βαγιαζήτ στην κεντρική πλατεία του Διδυμοτείχου. Είναι χαρακτηριστικό το σχήμα στο υπέρθυρο που δεν ομοιάζει με καμιά άλλη είσοδο του τεμένους ή άλλου κτιρίου.
Η κεντρική είσοδος του τεμένους Βαγιαζήτ με το χαρακτηριστικό υπέρθυρο.
Στο κέντρο της φωτογραφίας είναι ο ανώτερος της παράταξης, Υπαξιωματικός (πιθανόν μόνιμος Επιλοχίας), ενώ η αρίθμηση φαίνεται να ακολουθεί την ιεραρχική κλίμακα, καθώς δεύτερος στη λίστα ακολουθεί ο Λοχίας Βασιλειάδης και έπονται οι άλλοι.
Βασίλειος Κασδαγλής από τη Βύσσα.
Εξετάζοντας την καταγωγή των στρατιωτών διαπιστώνουμε ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, κατάγεται από τη Θράκη και τη Μακεδονία, έχουμε έναν Θεσσαλό και δύο στρατιώτες από τις άρτι απελευθερωθείσες πόλεις της Ανατολικής Θράκης, Αρκαδιούπολη (σημ. Λουλέμπουργκάζ) και Τυρολόη (σημ. Τσόρλου). Στους Θράκες έχουμε δύο στρατιώτες από τον Έβρο, έναν από τη Βύσσα (Κασδαγλής Β.) και έναν από το Σουφλί (Δούμας Α.). Το παραπάνω δείγμα μας οδηγεί στο πιθανό συμπέρασμα ότι οι Μονάδες που είχαν ταχθεί στη γραμμή του Έβρου, διέθεταν σημαντικό αριθμό οπλιτών από τη Βόρειο Ελλάδα.
Σε ποια Μονάδα όμως υπηρετούσαν οι εικονιζόμενοι;
Δεν υπάρχει αμφιβολία, καθώς αναγράφεται ξεκάθαρα «Ενθύμιον μετά των συναδέλφων του 7ου Λόχου»!
Απόστολος Δούμας από το Σουφλί.
Άρα πρόκειται για τον 7ο Λόχο, ο οποίος ενδεχομένως επάνδρωνε το Επιτελείο της Διοίκησης Στρατιωτικού Τομέα που είχε έδρα στο Διδυμότειχο. Μάλιστα το Διοικητήριο του «Στρατιωτικού Τομέα» ήταν πολύ κοντά με το τέμενος Βαγιαζήτ, σχεδόν θα λέγαμε ήταν στην ίδια αυλή!
Ο «Στρατιωτικός Τομέας» ήταν ένα τεράστιο κτίριο για τα δεδομένα του Διδυμοτείχου, σχήματος «Έψιλον» (Ε) σε κάτοψη, το οποίο ακολουθούσε τις βασικές αρχές του νεοκλασικισμού. Βρισκόταν ακριβώς στα Νοτιοδυτικά του τεμένους Βαγιαζήτ, όπου σήμερα διεξάγεται η εβδομαδιαία λαϊκή αγορά της πόλης. Είχε ανεγερθεί στη θέση παλαιότερου κτίσματος στα τέλη του 19ου αιώνα ως «Ανώτατη Οθωμανική Σχολή», ενώ δίπλα του υπήρχαν στάβλοι και αποθήκη πυρομαχικών.
Μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε ως Σταθμός Διοικήσεως (Διοικητήριο Στρατιωτικού Τομέα) από τον Ελληνικό Στρατό, που μετά το 1925 ονομάστηκε σε Σύνταγμα Προκαλύψεως (και μετέπειτα Συνοριακός Τομέας Έβρου επιπέδου Συντάγματος).
Το Διοικητήριο του Στρατιωτικού Τομέα πλησίον του τεμένους.
Στο υπόψη κτίριο ακολούθως στεγάστηκαν υπηρεσίες του Δήμου Διδυμοτείχου, όπως και η Δημοτική Λέσχη Διδυμοτείχου, την οποία περιγράφει γλαφυρά ο αείμνηστος Στρατής Τσιρταβής ως χώρο συναθροίσεων και διασκεδάσεως για τους κατοίκους της πόλης την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Το Διοικητήριο του Στρατιωτικού Τομέα σε φωτογραφία της εποχής
Το κτίριο υπέστη σημαντικές καταστροφές το Δεκέμβριο του 1932 από πυρκαγιά που ξέσπασε σε τμήμα του υπογείου, που χρησίμευε ως πλυντήριο. Κατεδαφίστηκε κατά την γερμανική Κατοχή.
Άρα οι στρατιώτες που σημειωτέον υπηρετούσαν στο Επιτελείο της Διοίκησης, συγκεντρώθηκαν και φωτογραφήθηκαν σε ένα σημείο εξαιρετικά αναγνωρίσιμο μέχρι και σήμερα, πολύ κοντά στο τότε χώρο υπηρεσίας τους.
Η ημερομηνία «12 Δεκεμβρίου 1921» μας μεταφέρει σε μια βαίνουσα Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα, εν μέσω των πολεμικών εξελίξεων και της εκστρατείας βεβαίως, αλλά και υπό την προϋπόθεση ότι τότε το Διδυμότειχο ΔΕΝ ήταν συνοριακή πόλη, δίνοντας την ευκαιρία σε πολίτες και οπλίτες να γιορτάσουν τις Άγιες Ημέρες.
Έτσι μπορούμε να φανταστούμε τους στρατιώτες της φωτογραφίες, να βρήκαν λίγες στιγμές πέραν των καθηκόντων τους, να περιηγηθούν στην Καστροπολιτεία, να ξεκουραστούν και να ανταλλάξουν απόψεις μεταξύ τους και με τους ντόπιους που ετοιμαζόταν για τα δεύτερα «Ελεύθερα Χριστούγεννα», ακόμα και να σκεφτούν και κάποια άδεια, κοντά στους οικείους τους (εάν αυτό ήταν εφικτό!).
Άφησαν λοιπόν αυτή τη φωτογραφία να πιστοποιεί το πέρασμά τους από αυτόν τον τόπο, αλλά και την εικόνα του τόπου κατά την εδώ θητεία τους, σηματοδοτώντας χαρακτηριστικά το τέλος της Οθωμανικής περιόδου, που εδώ διήρκεσε πάνω από πεντέμισι αιώνες.
Είναι αυτό που λένε πως «Μία φωτογραφία ισούται με χίλιες λέξεις»!
Διδυμότειχο,1921. Ο Δημήτριος Βασιλειάδης με πιστόλι τύπου «Ρούμπυ».
Εξίσου σημαντικές είναι και οι επόμενες φωτογραφίες του κ.Βασιλειάδη, όπου στην μία απεικονίζεται να κρατά πιστόλι (πιθανόν τύπου «Ρούμπυ» γαλλικό ή ισπανικό μοντέλο) με την υποσημείωση «Διδυμότειχο, 1921».
Ενδεχομένως πρόκειται για καλοκαίρι καθώς ο εικονιζόμενος φέρει θερινή στολή.
Η υπόψη φωτογραφία εκτιμάται πως έχει ληφθεί στον προαύλιο χώρο του Διοικητηρίου του Στρατιωτικού Τομέα, αν λάβουμε υπόψη τη βαριά σιδερένια πόρτα που φαίνεται πίσω του και ίσως έκλεινε την αποθήκη πυρομαχικών, όπως αναφέρεται παραπάνω πως διέθετε η Διοίκηση.
Διδυμότειχο, 18 Μαρτίου 1923.
Άλλη μία μεταγενέστερη φωτογραφία, ελήφθη στο Διδυμότειχο στις 18 Μαρτίου 1923, παρουσιάζει τον Δ.Βασιλειάδη καθιστό στο κέντρο μαζί με συναδέλφους του μπροστά από ένα δέντρο.
Αν κρίνουμε από το κτίσμα στο φόντο, και αυτή η φωτογραφία έχει ληφθεί δίπλα στο τέμενος Βαγιαζήτ, καθώς φαίνεται ο τοίχος του κτιρίου. Επίσης το ότι ο κ.Βασιλειάδης κάθεται σε πτυσσόμενη καρέκλα στρατιωτικού τύπου, μας κάνει να πιστεύουμε ότι η πλευρά λήψης είναι η δυτική του τεμένους που ήταν εγγύτερη στο Στρατιωτικό Διοικητήριο.
Ο Δημήτριος Βασιλειάδης κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Διδυμότειχο (1921-1923)
Λαμβάνοντας υπόψη και τα δεδομένα της εποχής, τότε που η φωτογραφικές μηχανές ήταν σπάνιες και δύσκολες στη μεταφορά τους, καθώς και τα σημεία που είναι εμφανή, μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως και οι τρεις φωτογραφίες από τα πρώτα «ελεύθερα» χρόνια του Διδυμοτείχου, έχουν ληφθεί κοντά στην κεντρική πλατεία, πλησίον του ιστορικού τεμένους και του τότε Διοικητηρίου του Στρατιωτικού Τομέα Διδυμοτείχου.
Ελπίζουμε η παρούσα ανάλυση να διαφωτίσει κάποιες πτυχές της ιστορίας του τόπου μας και να δώσει χαρά στους απόγονους των τότε φρουρών της Καστροπολιτείας του Διδυμοτείχου.
Επίσης ευελπιστούμε να αποτελέσει έναυσμα και σε άλλους φίλους μας, να μας εμπιστευτούν τη δημοσίευση αναλόγων ιστορικών εικόνων της περιοχής μας.
Καλά Χριστούγεννα και Καλές Γιορτές σε όλους.
Διδυμότειχο, 23 Δεκεμβρίου 2017
ΠΗΓΕΣ:
– Αθανάσιος Γουρίδης, «Διδυμότειχο , μια άγνωστη πρωτεύουσα», Κομοτηνή 2006
-Σοφία Αυγέρη «Ντουρντουβάκια: Έλληνες σε βουλγαρικά τάγματα εργασίας», Αθήνα 2012
– Στρατιωτικός Κανονισμός 900-21, «Η Ιστορία του Πεζικού», 2014, ΓΕΣ/ΔΠΖ