Η Τουρκία δεν θα υποστηρίξει το σχέδιο της ΕΕ να βάλει τέλος στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, απειλώντας με εκτροχιασμό τις προσπάθειες των Βρυξελλών για πλήρη απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια.
Η Τουρκία λειτουργεί εδώ και καιρό ως αγωγός για τη ρωσική ενέργεια που κατευθύνεται προς την Ευρώπη, αλλά αυτό αναμένεται να αλλάξει βάσει πρόσφατης πρότασης της ΕΕ να τερματιστούν όλες οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέχρι τα τέλη του 2027, όπως αναφέρει το Politico.
Οι Βρυξέλλες θέλουν να επιβάλουν περισσότερες απαιτήσεις παρακολούθησης για να εντοπίσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο συνεχίζει να εισέρχεται το ρωσικό φυσικό στην ΕΕ, αλλά για να λειτουργήσει αυτό το σχέδιο η Ένωση θα χρειαστεί πιθανότατα πληροφορίες από βασικές χώρες διαμετακόμισης, όπως η Τουρκία, που όμως δείχνει απρόθυμη να συνεργαστεί.
«Ενώ η ΕΕ μπορεί να αποφασίσει ή όχι να απαγορεύσει πλήρως την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου, η Τουρκία είναι της άποψης ότι μονομερείς κυρώσεις απειλούν να διαταράξουν τις οικονομίες και να αυξήσουν τις ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια για όλους», ανέφερε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σε δήλωσή του στο Politico. «Η Τουρκική Δημοκρατία εφαρμόζει μόνο τις κυρώσεις που έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών».
Η απροθυμία αυτή της Τουρκίας - σε μια περίοδο μάλιστα που οι σχέσεις της με τις Βρυξέλλες διέρχονται κρίση, ειδικά μετά την καταστολή της τουρκικής αντιπολίτευσης - θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα παραθυράκι, που θα επιτρέπει στο ρωσικό φυσικό αέριο να συνεχίσει να ρέει απαρατήρητο στην ΕΕ, όπως προειδοποιούν ειδικοί.
«Η απροθυμία της Τουρκίας να συμμορφωθεί με τις διατάξεις παρακολούθησης της ΕΕ θα μπορούσε να δημιουργήσει προκλήσεις στην αποτελεσματική εφαρμογή του προτεινόμενου κανονισμού, ιδίως λόγω του αυξανόμενου ρόλου της ως διαμετακομιστή και δυνητικού κόμβου για το ρωσικό φυσικό αέριο», επισημαίνει ο Βιλ Νινίστο, ευρωβουλευτής των Πρασίνων και πρώην υπουργός Περιβάλλοντος της Φινλανδίας, ο οποίος ηγείται των εργασιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το νομοσχέδιο.
Εισροή ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ από την πίσω πόρτα
Τριάμιση χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η ΕΕ εξακολουθεί να πασχίζει να απεξαρτηθεί από τη ρωσική ενέργεια, που τροφοδοτεί την πολεμική της μηχανή.
Από το 2022 η ΕΕ έχει καταφέρει να εξαλείξει σταδιακά τις διά θαλάσσης εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και άνθρακα κα να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού κατά περίπου δύο τρίτα. Ωστόσο, συνέχισε να αγοράζει σημαντικές ποσότητες LNG από τη Μόσχα παράλληλα με τις περιορισμένες προμήθειες από αγωγούς.
Τον Ιούνιο, οι Βρυξέλλες παρουσίασαν μια πρόταση νόμου για την αντιμετώπιση αυτών των εισαγωγών με μια σταδιακή καθολική απαγόρευση, ξεκινώντας με βραχυπρόθεσμες συμβάσεις φέτος και καταργώντας σταδιακά τις πιο μακροπρόθεσμες συμφωνίες το 2027.
Για να επιτευχθεί αυτό, η Κομισιόν θέλει να παρακολουθεί καλύτερα τις εισαγωγές ενέργειας ζητώντας από τις εταιρείες που εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο να παράσχουν «όλες τις σχετικές πληροφορίες» που απαιτούνται για την αξιολόγηση της προέλευσης του καυσίμου, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων προμήθειας. Οι πρωτεύουσες και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπραγματεύονται τώρα τη νομοθεσία.
Ο εντοπισμός της προέλευσης των ροών φυσικού αερίου είναι εξαιρετικά δύσκολος για την ΕΕ, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να ελεγχθεί από πού προέρχεται. Εν τω μεταξύ, οι συμβάσεις προμήθειας είναι εμπιστευτικές και τα καύσιμα συχνά περνούν από πολλούς μεσάζοντες πριν φτάσουν στον προορισμό τους.
Οι προτεινόμενοι κανόνες δεν θα επιβάλλουν καμία νομική υποχρέωση στην Τουρκία, που δεν είναι μέλος της ΕΕ. Αλλά δεδομένου ότι οι συμβάσεις δεν δείχνουν πάντα με σαφήνεια την προέλευση του καυσίμου, οι επιχειρήσεις της ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να ζητήσουν από τους Τούρκους ομολόγους τους επιπλέον πληροφορίες εάν θέλουν να συνεχίσουν να εισάγουν φυσικό αέριο, σημείωσε η Άουρα Σαμπάντους, ανώτερη αναλύτρια ενέργειας και εμπειρογνώμονας της αγοράς φυσικού αερίου στην εταιρεία συμβούλων ICIS.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το διασυνοριακό εμπορικό σημείο Strandzha-Malkoclar που συνδέει την Τουρκία με τη Βουλγαρία, εξήγησε η ίδια.
Σύμφωνα με τη συμφωνία που υπεγράφη το 2023, η βουλγαρική ενεργειακή εταιρεία Bulgargaz μπορεί να παραγγείλει φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) σε τουρκικούς τερματικούς σταθμούς, τα οποία στη συνέχεια παραδίδονται στην τουρκική κρατική εταιρεία Botaş πριν επιστραφούν στην Bulgargaz στα σύνορα της ΕΕ, όπως είπε.
Το πρόβλημα είναι ότι «δεν γνωρίζουμε αν αυτό το φυσικό αέριο που παραδίδεται στη Βουλγαρία είναι το ίδιο» με αυτό που φτάνει στους τερματικούς σταθμούς της Τουρκίας, δήλωσε η Σαμπάντους, πράγμα που σημαίνει ότι η ΕΕ δεν μπορεί να είναι σίγουρη ότι δεν έχει «ανακατευτεί» στο μεταξύ με άλλες προμήθειες.
Και δεδομένης της συγκριτικά μειωμένης τιμής του φυσικού αερίου της Μόσχας, υπάρχει «υψηλός κίνδυνος» μεγάλο μέρος αυτού του φυσικού αερίου να είναι ρωσικό, είπε, προσθέτοντας ότι ο ίδιος κίνδυνος ισχύει και για τη διασύνδεση των Κήπων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Τον περασμένο χρόνο η ΕΕ εισήγαγε 1,9 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω των δύο οδών, όπως δείχνουν τα στοιχεία της πλατφόρμας ENTSO-G - ποσότητα που θα μπορούσε να ανέλθει στα 5,4 δισ. κυβικά μέτρα, δήλωσε η Σαμπάντους. Αν και ο αριθμός αυτός είναι ελάχιστος σε σύγκριση με τα 150 δισ. κυβικά μέτρα που εξήγαγε κάποτε η Ρωσία στην ΕΕ, εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο των συνολικών περσινών εισαγωγών του μπλοκ μέσω αγωγών από τη Μόσχα.
Αυτό το «παραθυράκι» σημαίνει ότι οι δύο διασυνδετήριοι αγωγοί «πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριληφθούν» στη νομική πρόταση ως σημεία εισόδου «υψηλού κινδύνου» στην ΕΕ, τόνισε η ίδια.
«Εάν η Τουρκία αρνηθεί να συνεργαστεί πλήρως με τις απαιτήσεις παρακολούθησης ή διαφάνειας ... οι αρχές στα κράτη μέλη της ΕΕ δεν θα έχουν τα απαραίτητα δεδομένα για να προσδιορίσουν την προέλευση του φυσικού αερίου που εισέρχεται από την Τουρκία», πρόσθεσε ο ευρωβουλευτής Νιινίστο.
Το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι
Οι βασικοί παίκτες που μεταφέρουν φυσικό αέριο μέσω των τουρκικών συνόρων υποστηρίζουν ότι οι ροές παρακολουθούνται ήδη αυστηρά, μολονότι ειδικοί διατηρούν τις επιφυλάξεις τους.
Εκπρόσωπος της Bulgargaz δήλωσε στο Politico ότι βάσει της συμφωνίας του 2023 η κρατική εταιρεία παρέχει μόνο υπηρεσίες για να βοηθήσει στη μεταφορά του φυσικού αερίου και όχι να πραγματοποιεί πωλήσεις, ενώ επιμένει ότι παρακολουθεί στενά την προέλευση των ροών.
Και η Άγκυρα δήλωσε ότι διατηρεί «σταθερή και συνεπή στάση έναντι προσπαθειών να χρησιμοποιηθεί η Τουρκία για να παρακαμφθούν» οι κανόνες της ΕΕ, ενώ πρόσθεσε ότι «τα στοιχεία της αναφορικά με τις εισαγωγές φυσικού αερίου από προμηθευτές της δημοσιεύονται σε περιοδική βάση».
Τουρκικά παζάρια
Το πρόβλημα είναι ότι «η Τουρκία δεν έχει πολλά κίνητρα για να συμμορφωθεί» με το νομοσχέδιο, δεδομένου ότι οι σχέσεις της με την ΕΕ βρίσκονται σήμερα «στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο», σύμφωνα με τον Μεχμέτ Ογουτσού, πρώην διπλωμάτη της Τουρκίας και νυν διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας συμβούλων ενέργειας Global Resources Partnership.
Οι Βρυξέλλες θα πρέπει ως εκ τούτου να εξετάσουν κίνητρα, όπως η επανέναρξη των συνομιλιών για ενεργειακά ζητήματα που συνδέονται με το αδιέξοδο αίτημα της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ. Το ξεκλείδωμα κεφαλαίων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για πράσινα έργα είναι μια άλλη επιλογή.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας δήλωσε στο Politico ότι είναι «πρόθυμο ... να συνεργαστεί με την ΕΕ σε ενεργειακά θέματα» ανάλογα με την προθυμία της Ένωσης να συνεργαστεί με την Άγκυρα, η οποία, όπως είπε, θα μπορούσε να περιλαμβάνει την επανάληψη των ενεργειακών συνομιλιών υψηλού επιπέδου με τις Βρυξέλλες.
Αλλά ακόμη και αυτό προϋποθέτει ότι η Τουρκία θα συμμορφωθεί καλή τη πίστει. Σύμφωνα με την Σαμπάντους, υπάρχει «μεγάλη πιθανότητα» η Άγκυρα να «μαγειρέψει» το περιεχόμενο των τελωνειακών εγγράφων -όπως κάποιοι υποτεύονται ότι έχει κάνει με τις ρωσικές αποστολές πετρελαίου προς την ΕΕ.
«Τι είδους δικαιοδοσία έχει η ΕΕ επί της Τουρκίας;», αναρωτήθηκε η Σαμπάντους. «Δεν μπορούν να πάνε και να ελέγξουν τα τουρκικά τελωνεία ... δεν μπορούν να ελέγξουν την τουρκική κυβέρνηση - έχουν μηδενική δικαιοδοσία», σημείωσε.