Λίγο πριν από την παρουσίαση του βιβλίου την Τετάρτη, το iefimerida παρουσιάζει ένα ακόμη απόσπασμα από την «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα - ένα απόσπασμα που ανοίγει το πιο φορτισμένο παρασκήνιο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Πολλά έχουν ήδη γραφτεί για τις πολιτικές αποτιμήσεις, τις αναφορές και τις εξομολογήσεις του πρώην πρωθυπουργού. Όμως ένα επεισόδιο, ίσως το πιο έντονο συναισθηματικά και πολιτικά, δεν είχε έως σήμερα βρεθεί πραγματικά στο επίκεντρο της συζήτησης: ο καβγάς του Πάνου Καμμένου με τον Νίκο Κοτζιά. Ένα επεισόδιο που, όπως φαίνεται από τις ίδιες τις περιγραφές του Τσίπρα, έφερε την κυβέρνηση ένα βήμα πριν από μια ανεξέλεγκτη κρίση.
Η συνεργασία με τους ΑΝΕΛ ήταν από την πρώτη στιγμή μια δύσκολη εξίσωση. Παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων στελεχών, ο Νίκος Κοτζιάς υπήρξε από τους πιο θερμούς υποστηρικτές της συνεργασίας αυτής. Θεωρούσε πως μια κυβέρνηση που είχε να διαχειριστεί κρίσιμα θέματα εξωτερικής πολιτικής όφειλε να συμπεριλάβει στις τάξεις της «ένα κομμάτι της πατριωτικής Δεξιάς», ώστε να συγκροτηθεί ένα ευρύτερο εθνικό μέτωπο. Αυτή η άποψη είχε τελικά επικρατήσει στο ξεκίνημα της συγκυβέρνησης, όμως με την πάροδο των ετών οι εσωτερικές αντιθέσεις όχι μόνο δεν αμβλύνθηκαν, αλλά ενισχύθηκαν.
Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτέλεσε τον καταλύτη. Όσο η διαδικασία στη Βόρεια Μακεδονία προχωρούσε και πλησίαζε προς την τελική επικύρωση, ο Πάνος Καμμένος -σύμφωνα με την αφήγηση του Αλέξη Τσίπρα- είχε γίνει νευρικός. Ο ίδιος και το κόμμα του είχαν αρχίσει πριν από το επεισόδιο στο υπουργικό συμβούλιο να επιτίθενται προσωπικά στον Νίκο Κοτζιά, με τρόπο που χαρακτηρίζεται «απαράδεκτος» και που στηριζόταν σε βαρύτατους υπαινιγμούς. Η ψυχραιμία είχε χαθεί και η αμοιβαία δυσπιστία είχε παγιωθεί, προμηνύοντας ότι η τελική σύγκρουση ήταν θέμα χρόνου.
Το θερμό επεισόδιο εκδηλώθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2018, στο υπουργικό συμβούλιο. Η ατμόσφαιρα, όπως περιγράφεται, ήταν ήδη ηλεκτρισμένη. Με τις επιθέσεις των προηγούμενων ημερών ακόμη νωπές, η αντιπαράθεση μεταξύ Καμμένου και Κοτζιά ξέσπασε με ένταση.
Ο Κοτζιάς, ο οποίος -όπως αναφέρει ο Τσίπρας- ήταν «ένας ευέξαπτος άνθρωπος», αντέδρασε έντονα σε όσα άκουσε. Οι κατηγορίες που εκτοξεύτηκαν εναντίον του θεωρήθηκαν από τον Αλέξη Τσίπρα «βαριές και άδικες», κάτι που, σύμφωνα με τη μαρτυρία του βιβλίου, αποτύπωνε το επίπεδο στο οποίο είχε φτάσει η σύγκρουση. Η ένταση μεγάλωσε τόσο ώστε ο πρωθυπουργός, βλέποντας τη συζήτηση να εκτροχιάζεται, αναφώνησε με απόγνωση: «Τι τραβάω!». Η παρέμβαση αυτή δεν ήταν αρκετή για να αποφορτίσει την ατμόσφαιρα.
Ο Κοτζιάς αποχώρησε από τη συνεδρίαση εμφανώς οργισμένος, πιστεύοντας ότι το Μαξίμου κρατούσε ίσες αποστάσεις σε μια αντιπαράθεση που, κατά την άποψή του, είχε έναν σαφή υπαίτιο.
Ο Τσίπρας γράφει πως «του ήταν αδύνατον να αντιληφθεί εκείνη τη στιγμή πως αυτό που έπρεπε να γίνει θα γινόταν», υπονοώντας ότι οι εξελίξεις είχαν ήδη δρομολογηθεί.
Το επόμενο πρωί ήρθε η παραίτηση του Νίκου Κοτζιά. Ήταν μια κίνηση που αιφνιδίασε πολλούς, όχι επειδή δεν υπήρχε ένταση τις προηγούμενες ημέρες, αλλά επειδή η αποχώρηση του υπουργού Εξωτερικών είχε τεράστιο πολιτικό βάρος.
Ο Τσίπρας έκανε αμέσως δεκτή την παραίτηση, ανακοινώνοντας παράλληλα ότι αναλάμβανε ο ίδιος το υπουργείο Εξωτερικών για να διασφαλίσει την ολοκλήρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η ανακοίνωση αποδοχής της παραίτησης ήταν σαφής: καμία διγλωσσία, καμία προσωπική στρατηγική, καμία παρέκκλιση από την κυβερνητική γραμμή.
Ωστόσο, η κρίση δεν είχε τελειώσει. Η εικόνα που παρουσίαζε η κυβέρνηση προς τα έξω ήταν εικόνα μιας βαθιά διχασμένης ηγετικής ομάδας.
Οι επιθέσεις του Καμμένου και του κόμματός του συνεχίζονταν, ενώ ταυτόχρονα διογκωνόταν η αίσθηση ότι η συνοχή της συγκυβέρνησης είχε δεχθεί καίριο πλήγμα.
Ο Τσίπρας γράφει ότι η κυβέρνηση «περιέπεσε σε δίνη με απρόβλεπτη δυναμική», αποτυπώνοντας το αίσθημα πως για πρώτη φορά υπήρχε ορατός κίνδυνος κατάρρευσης.
Το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, σύμφωνα με την αποτίμηση του βιβλίου, θεωρούσε «ίσως πρώτη φορά τόσο έντονα» ότι η πτώση της κυβέρνησης ήταν θέμα χρόνου.
Τελικά, η κρίση εκτονώθηκε και η κυβέρνηση δεν οδηγήθηκε στα άκρα. Η Συμφωνία ολοκληρώθηκε και ο κύκλος της συγκεκριμένης αντιπαράθεσης έκλεισε.
Ωστόσο, η περιγραφή του Τσίπρα φωτίζει το εύρος της έντασης, τη διάρκεια της εσωτερικής πίεσης και το βάθος των πολιτικών ρωγμών που είχαν προηγηθεί.
Οι επιθέσεις Καμμένου πριν από το επεισόδιο, η έκρηξη στο υπουργικό συμβούλιο και η αιφνιδιαστική παραίτηση του Κοτζιά συνθέτουν μια εικόνα σοβαρής αστάθειας.
Συνοπτικά, το περιστατικό ανέδειξε τις εγγενείς αντιθέσεις της συγκυβέρνησης και έδειξε ότι η σχέση των δύο εταίρων είχε φτάσει στο πιο κρίσιμο σημείο της, δημιουργώντας για λίγες ώρες ένα περιβάλλον πραγματικής πολιτικής αβεβαιότητας.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ
iefimerida.gr