ΚΩΣΤΑΣ ΚΩΣΤΗΣ*
Μου ζητήθηκε από ένα έντυπο του εξωτερικού να περιγράψω την περίοδο από τις εκλογές του Γενάρη έως το δημοψήφισμα. Το κείμενο το έγραψα, αλλά είχα μια δυστοκία στον τίτλο που θα του έδινα. Ομολογώ ότι ο τίτλος «Ο χειρότερος πρωθυπουργός της ελληνικής ιστορίας» πέρασε πολλές φορές από το μυαλό μου, αλλά είχα πάντα τον ενδοιασμό ότι πολλοί πρωθυπουργοί της τελευταίας δεκαετίας μπορούν να τον διεκδικήσουν επάξια:
ο ένας γιατί μας οδήγησε εδώ που είμαστε (όχι δεν είναι ο Γ.Α.Π.), ο άλλος γιατί δεν είχε πάρει χαμπάρι τι συνέβαινε στη χώρα (αυτός είναι ο Γ.Α.Π.), ο τρίτος γιατί, προκειμένου να γίνει πρωθυπουργός και να εφαρμόσει ένα μνημόνιο, έσκιζε προηγουμένως μνημόνια, διευκολύνοντας έτσι τον Αλέξη Τσίπρα να γίνει πρωθυπουργός. Πληθώρα εναλλακτικών λύσεων. Τέλος, η λύση ήρθε μόνη της. Ακούγοντας τις δηλώσεις που έκανε ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας βγαίνοντας από το εκλογικό κέντρο στο οποίο ψήφισε, αναλογίστηκα ότι ήταν απαράμιλλος, αξεπέραστος, μοναδικός. Ηταν, με διαφορά, ο χειρότερος πρωθυπουργός που γνώρισε η Ελλάδα στην ιστορία της.
Ο κ. Τσίπρας δικαιούται να θεωρείται ο χειρότερος πρωθυπουργός της ελληνικής ιστορίας, όχι γιατί υποσχέθηκε τα πάντα προκειμένου να καταλάβει την επίζηλη θέση που με τόσο σθένος διεκδικούσε. Στο παρελθόν υπήρξαν πολλοί πρωθυπουργοί που έπραξαν εξίσου ανενδοίαστα και ανερυθρίαστα το ίδιο. Ούτε κερδίζει αυτή την –όχι και τόσο επίζηλη– διάκριση καταφεύγοντας σε ένα άνευ περιεχομένου δημοψήφισμα, προκειμένου να σώσει τις κομματικές ισορροπίες. Το γεγονός ότι δίπλα του, σαν σύμβουλοι, στέκονται ο αγλαός Φλαμπουράρης και ο τρισόλβιος Σακελλαρίδης πάλι δεν του δίνει μια πρωτοπορία· υπήρξαν και άλλοι πρωθυπουργοί με όχι και τόσο πετυχημένο περιβάλλον. Επίσης, ούτε η καλλιέργεια της ξενοφοβίας και το διχαστικό του πνεύμα δεν δικαιολογούν την υψηλοτέρα των διακρίσεων μεταξύ των προέδρων των κυβερνήσεων της χώρας. Οι επιδόσεις του στη διακυβέρνηση νομίζω ότι μπορεί να είναι πολύ κάτω του μετρίου και, όπως φάνηκε, να μην ήταν σε θέση να ελέγξει κανέναν υπουργό του, αλλά στον τομέα αυτό οι επιδόσεις προκατόχων του ήταν επίσης της συμφοράς, οπότε δεν μπορεί να δικαιολογήσει τα αριστεία. Εκεί που οι επιδόσεις του είναι υψηλές και αδιαμφισβήτητες, δηλαδή στην επιλογή των υπουργών του (το ομολογώ, είμαι λάτρης του Στρατούλη), ήρθε ο κ. Σαμαράς και, με την κυβέρνηση που σχημάτισε μετά τις ευρωεκλογές του 2014, του έκανε ματ. Τώρα σε κάποια πεδία, όπως η επιτυχία της απόλυτης απομόνωσης της Ελλάδας διεθνώς, ο κ. Τσίπρας δεν είχε τύχη. Στον τομέα αυτό, πολλοί Ελληνες πρωθυπουργοί είχαν στο παρελθόν εξαιρετικές επιδόσεις.
Ο κ. Τσίπρας διατηρεί μία, νομίζω, ασύγκριτη υπεροχή σε σύγκριση με όλους του προκατόχους του για τον τρόπο που χειρίζεται την πραγματικότητα. Εκεί νομίζω ότι δεν μπορεί να συγκριθεί με κανέναν Ελληνα πρωθυπουργό από τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Η τάση υπήρχε σε όλα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά νομίζω ότι ο κ. πρωθυπουργός έφτασε την τέχνη της παραμόρφωσης της πραγματικότητας σε απίθανα ύψη. Εχοντας ως εκπρόσωπο της κοινοβουλευτικής ομάδας τον μειλίχιο και ευγενή Φίλη, κατάφερε κάτι που κανένας Ελληνας πρωθυπουργός δεν είχε καταφέρει: να αφήνει τους αντιπάλους του άφωνους. Είναι αδύνατον να αντικρούσεις κάτι που δεν υπάρχει, δεν υφίσταται… Αλλά, δυστυχώς γι’ αυτόν, υπήρξαν κάποια καθεστώτα του παρελθόντος που είχαν την παραποίηση της πραγματικότητας ως συστατικό της λειτουργίας τους. Οπότε και εδώ είχα ατυχήσει, και, μαζί με εμένα, ο πρωθυπουργός στον αγώνα για διάκριση.
Αλλά, όπως είπα, οι δηλώσεις του αμέσως μετά τη συμμετοχή του στο δημοψήφισμα μού έλυσαν το πρόβλημα. Αφού ψήφισε, λοιπόν, ο πρωθυπουργός, δήλωσε: «Από αύριο θα έχουμε ανοίξει έναν νέο δρόμο για τους λαούς της Ευρώπης». Εκεί ακριβώς πείστηκα ότι ο πρωθυπουργός δικαιούται τα αριστεία του χειρότερου πρωθυπουργού της ελληνικής ιστορίας. Ολες οι άλλες επιδόσεις του θα μπορούσε κανείς να τις βρει και σε άλλους πρωθυπουργούς. Ομως τη φιλοδοξία να καταστρέψει και την Ευρώπη μετά την Ελλάδα νομίζω ότι κανείς από τους προκατόχους του δεν την είχε.
*Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Μου ζητήθηκε από ένα έντυπο του εξωτερικού να περιγράψω την περίοδο από τις εκλογές του Γενάρη έως το δημοψήφισμα. Το κείμενο το έγραψα, αλλά είχα μια δυστοκία στον τίτλο που θα του έδινα. Ομολογώ ότι ο τίτλος «Ο χειρότερος πρωθυπουργός της ελληνικής ιστορίας» πέρασε πολλές φορές από το μυαλό μου, αλλά είχα πάντα τον ενδοιασμό ότι πολλοί πρωθυπουργοί της τελευταίας δεκαετίας μπορούν να τον διεκδικήσουν επάξια:
ο ένας γιατί μας οδήγησε εδώ που είμαστε (όχι δεν είναι ο Γ.Α.Π.), ο άλλος γιατί δεν είχε πάρει χαμπάρι τι συνέβαινε στη χώρα (αυτός είναι ο Γ.Α.Π.), ο τρίτος γιατί, προκειμένου να γίνει πρωθυπουργός και να εφαρμόσει ένα μνημόνιο, έσκιζε προηγουμένως μνημόνια, διευκολύνοντας έτσι τον Αλέξη Τσίπρα να γίνει πρωθυπουργός. Πληθώρα εναλλακτικών λύσεων. Τέλος, η λύση ήρθε μόνη της. Ακούγοντας τις δηλώσεις που έκανε ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας βγαίνοντας από το εκλογικό κέντρο στο οποίο ψήφισε, αναλογίστηκα ότι ήταν απαράμιλλος, αξεπέραστος, μοναδικός. Ηταν, με διαφορά, ο χειρότερος πρωθυπουργός που γνώρισε η Ελλάδα στην ιστορία της.
Ο κ. Τσίπρας δικαιούται να θεωρείται ο χειρότερος πρωθυπουργός της ελληνικής ιστορίας, όχι γιατί υποσχέθηκε τα πάντα προκειμένου να καταλάβει την επίζηλη θέση που με τόσο σθένος διεκδικούσε. Στο παρελθόν υπήρξαν πολλοί πρωθυπουργοί που έπραξαν εξίσου ανενδοίαστα και ανερυθρίαστα το ίδιο. Ούτε κερδίζει αυτή την –όχι και τόσο επίζηλη– διάκριση καταφεύγοντας σε ένα άνευ περιεχομένου δημοψήφισμα, προκειμένου να σώσει τις κομματικές ισορροπίες. Το γεγονός ότι δίπλα του, σαν σύμβουλοι, στέκονται ο αγλαός Φλαμπουράρης και ο τρισόλβιος Σακελλαρίδης πάλι δεν του δίνει μια πρωτοπορία· υπήρξαν και άλλοι πρωθυπουργοί με όχι και τόσο πετυχημένο περιβάλλον. Επίσης, ούτε η καλλιέργεια της ξενοφοβίας και το διχαστικό του πνεύμα δεν δικαιολογούν την υψηλοτέρα των διακρίσεων μεταξύ των προέδρων των κυβερνήσεων της χώρας. Οι επιδόσεις του στη διακυβέρνηση νομίζω ότι μπορεί να είναι πολύ κάτω του μετρίου και, όπως φάνηκε, να μην ήταν σε θέση να ελέγξει κανέναν υπουργό του, αλλά στον τομέα αυτό οι επιδόσεις προκατόχων του ήταν επίσης της συμφοράς, οπότε δεν μπορεί να δικαιολογήσει τα αριστεία. Εκεί που οι επιδόσεις του είναι υψηλές και αδιαμφισβήτητες, δηλαδή στην επιλογή των υπουργών του (το ομολογώ, είμαι λάτρης του Στρατούλη), ήρθε ο κ. Σαμαράς και, με την κυβέρνηση που σχημάτισε μετά τις ευρωεκλογές του 2014, του έκανε ματ. Τώρα σε κάποια πεδία, όπως η επιτυχία της απόλυτης απομόνωσης της Ελλάδας διεθνώς, ο κ. Τσίπρας δεν είχε τύχη. Στον τομέα αυτό, πολλοί Ελληνες πρωθυπουργοί είχαν στο παρελθόν εξαιρετικές επιδόσεις.
Ο κ. Τσίπρας διατηρεί μία, νομίζω, ασύγκριτη υπεροχή σε σύγκριση με όλους του προκατόχους του για τον τρόπο που χειρίζεται την πραγματικότητα. Εκεί νομίζω ότι δεν μπορεί να συγκριθεί με κανέναν Ελληνα πρωθυπουργό από τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Η τάση υπήρχε σε όλα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά νομίζω ότι ο κ. πρωθυπουργός έφτασε την τέχνη της παραμόρφωσης της πραγματικότητας σε απίθανα ύψη. Εχοντας ως εκπρόσωπο της κοινοβουλευτικής ομάδας τον μειλίχιο και ευγενή Φίλη, κατάφερε κάτι που κανένας Ελληνας πρωθυπουργός δεν είχε καταφέρει: να αφήνει τους αντιπάλους του άφωνους. Είναι αδύνατον να αντικρούσεις κάτι που δεν υπάρχει, δεν υφίσταται… Αλλά, δυστυχώς γι’ αυτόν, υπήρξαν κάποια καθεστώτα του παρελθόντος που είχαν την παραποίηση της πραγματικότητας ως συστατικό της λειτουργίας τους. Οπότε και εδώ είχα ατυχήσει, και, μαζί με εμένα, ο πρωθυπουργός στον αγώνα για διάκριση.
Αλλά, όπως είπα, οι δηλώσεις του αμέσως μετά τη συμμετοχή του στο δημοψήφισμα μού έλυσαν το πρόβλημα. Αφού ψήφισε, λοιπόν, ο πρωθυπουργός, δήλωσε: «Από αύριο θα έχουμε ανοίξει έναν νέο δρόμο για τους λαούς της Ευρώπης». Εκεί ακριβώς πείστηκα ότι ο πρωθυπουργός δικαιούται τα αριστεία του χειρότερου πρωθυπουργού της ελληνικής ιστορίας. Ολες οι άλλες επιδόσεις του θα μπορούσε κανείς να τις βρει και σε άλλους πρωθυπουργούς. Ομως τη φιλοδοξία να καταστρέψει και την Ευρώπη μετά την Ελλάδα νομίζω ότι κανείς από τους προκατόχους του δεν την είχε.
*Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών