Αφού χθες έγραψα πως δόθηκαν οι 11οι Ολυμπιακοί αγώνες στο Βερολίνο και πως αποφασίστηκε για πρώτη φορά να γίνει αφή της Ολυμπιακής φλόγας στον ιερό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας και να μεταφερθεί αυτή μέσω λαμπαδηδρομίας στο Βερολίνο, ας δούμε σήμερα πως έγινε η αφή, η λαμπαδηδρομία και τι έγινε στην τελετή έναρξης των αγώνων του 1936.
Το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου του 1936 έγινε στην Αρχαία Ολυμπία για πρώτη φορά στην Ιστορία η αφή της φλόγας. Την φλόγα άναψε η Πρωθιέρεια, Κούλα Πράτσικα, πρωτοπόρος του κλασσικού χορού στην Ελλάδα, ενώ τότε νεαρές ιέρειες ήταν μεταξύ άλλων, η μετέπειτα και επί 40 χρόνια χορογράφος της τελετής Μαρία Χόρς, η Έλσα Βεργή και η ηθοποιός Αλέκα Κατσέλη, η μητέρα της σημερινής Λούκας Κατσέλη. Πρώτος λαμπαδηδρόμος ήταν ο Έλληνας διπλωμάτης Κωνσταντίνος Κονδύλης, που μετά αποτυπώθηκε στο κάλυμμα ενός κουτιού σπίρτων που κυκλοφορούσε μια εταιρία...
Το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου του 1936 έγινε στην Αρχαία Ολυμπία για πρώτη φορά στην Ιστορία η αφή της φλόγας. Την φλόγα άναψε η Πρωθιέρεια, Κούλα Πράτσικα, πρωτοπόρος του κλασσικού χορού στην Ελλάδα, ενώ τότε νεαρές ιέρειες ήταν μεταξύ άλλων, η μετέπειτα και επί 40 χρόνια χορογράφος της τελετής Μαρία Χόρς, η Έλσα Βεργή και η ηθοποιός Αλέκα Κατσέλη, η μητέρα της σημερινής Λούκας Κατσέλη. Πρώτος λαμπαδηδρόμος ήταν ο Έλληνας διπλωμάτης Κωνσταντίνος Κονδύλης, που μετά αποτυπώθηκε στο κάλυμμα ενός κουτιού σπίρτων που κυκλοφορούσε μια εταιρία...
Η αφή της Ολυμπιακής φλόγας και ο πρώτος λαμπαδηδρόμος Κονδύλης
Η φλόγα άναψε με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου κατασκευής της γερμανικής Zeiss, υπό τις οδηγίες του καθηγητή φυσικής του Παν/μιου Αθηνών, Περιστεράκη. Την δάδα την είχε κατασκευάσει η επίσης γερμανική Krupp και ήταν από χάλυβα με φιτίλι από βραδύκαυστο μαγνήσιο που έκαιγε για περίπου 10 λεπτά.
Η λαμπαδηδρομία ξεκίνησε από την Αρχαία Ολυμπία για να φτάσει την επομένη στην Αθήνα και να την υποδεχθούν πάνω από 50.000 κόσμου στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Την επομένη η φλόγα ταξίδεψε για τους Δελφούς όπου έγινε επίσης μια τελετή, για να συνεχίσει και αφού περάσει την Λάρισα να φτάσει στην Θεσσαλονίκη στις 24 Ιουλίου 1936.
Στη συνέχεια μέσω Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας, Ουγγαρίας, Αυστρίας και Τσεχοσλοβακίας έφτασε στις 31 Ιουλίου 1936 στη Γερμανία. Στην Τσεχοσλοβακία έγιναν κάποια επεισόδια, μιας και οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ήταν τεταμένες λόγω της Σουδητίας και η φλόγα προς στιγμήν έσβησε.
_2006-03-24.jpg)
Σημερινό μνημείο στα σύνορα Τσεχίας-Γερμανίας, στο Bahratal κοντά στη Δρέσδη, στο σημείο όπου, όπως αναγράφεται, «αθλητές της Τσεχοσλοβακίας το 1936, παρέδωσαν την Ολυμπιακή φλόγα, στο δρόμο της από την Αθήνα στο Βερολίνο, σε Γερμανούς αθλητές»
Το πρωί της 1ης Αυγούστου 1936 (στις 11:42) η φλόγα έφτασε στο Βερολίνο. Την είχαν μεταφέρει 3075 λαμπαδηδρόμοι για μια απόσταση 3187 χιλιόμετρα. Στο Βερολίνο έγινε μια επίσημη τελετή υποδοχής της στην πλατεία Lustgarten, παρουσία πάνω από 80.000 κόσμου και άναψαν και δύο βωμοί που έκαιγαν για όλη τη διάρκεια των αγώνων.
Την προηγούμενη μέρα (31.07.1936) είχε φτάσει στο Βερολίνο και ο Σπύρος Λούης, ο πρώτος Έλληνας μαραθωνοδρόμος ολυμπιονίκης το 1896, σαν επίσημος προσκεκλημένος των Γερμανών για τους αγώνες. Ο Λούης γνώρισε αποθεωτική υποδοχή από τους Γερμανούς, στους οποίους ήταν και συνεχίζει να είναι πολύ γνωστός.
Παρεμπιπτόντως να αναφέρω ότι στο Ολυμπιακό πάρκο του Μονάχου όπου έγιναν οι αγώνες του 1972, έχουν δώσει στους δρόμους τα ονόματα 12 εξεχουσών προσωπικοτήτων και αθλητών. Μεταξύ αυτών και του Λούη. Ο δρόμος μάλιστα που φέρει το όνομα Spiridon Louis Ring, είναι ο κεντρικότερος, διατρέχει όλο το πάρκο και είναι ο δρόμος που περιβάλει το στάδιο της Bayern, περνάει μπροστά από την Olympiahalle και γενικά συνδέει όλες τις εγκαταστάσεις όπου έγιναν αθλήματα το 1972.
Παρεμπιπτόντως να αναφέρω ότι στο Ολυμπιακό πάρκο του Μονάχου όπου έγιναν οι αγώνες του 1972, έχουν δώσει στους δρόμους τα ονόματα 12 εξεχουσών προσωπικοτήτων και αθλητών. Μεταξύ αυτών και του Λούη. Ο δρόμος μάλιστα που φέρει το όνομα Spiridon Louis Ring, είναι ο κεντρικότερος, διατρέχει όλο το πάρκο και είναι ο δρόμος που περιβάλει το στάδιο της Bayern, περνάει μπροστά από την Olympiahalle και γενικά συνδέει όλες τις εγκαταστάσεις όπου έγιναν αθλήματα το 1972.
Η τελετή έναρξης των αγώνων έγινε στις 1 Αυγούστου 1936, στις 4 το απόγευμα και κράτησε 2 ώρες, μπροστά σε 120.000 θεατές. Η τελετή ξεκίνησε με την ανάρτηση των σημαιών των 49 συμμετεχόντων χωρών και στη συνέχεια άρχισε η παρέλαση των 3,963 αθλητών.
Η Ελλάδα εισήλθε πρώτη, όπως είχε καθιερωθεί από την Ολυμπιάδα του 1928 στο Άμστερνταμ (δείτε στο youtube την τελετή έναρξης της 10ης Ολυμπιάδας του Λος Άντζελες το 1932, με την Ελλάδα να μπαίνει πρώτη). Σημαιοφόρος μας ήταν ο Ιωάννης Σεραϊδάρης, πρωταθλητής της σφαιροβολίας, που είχε γεννηθεί στη Φινλανδία (!!). Αμέσως μετά τον σημαιοφόρο μας ακολουθούσε ο Σπύρος Λούης ντυμένος τσολιάς. Οι αθλητές μας όπως και πολλοί άλλοι (πχ. οι Γάλλοι) χαιρέτισαν «φασιστικά» (το φασιστικά σε εισαγωγικά γιατί όποιος δεν ξέρει ότι ο χαιρετισμός αυτός είναι πανάρχαιος είναι άξιος της μοίρας του...).
Μετά την είσοδο των αθλητών και τις ολιγόλεπτες ομιλίες του Κουπερτέν και του Λέβαντ (Προέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής) ακολούθησε η κήρυξη της έναρξης των αγώνων από τον ακατανόμαστο, με τα ίδια λόγια όπως μέχρι σήμερα...
Στη συνέχεια αναρτήθηκε η Ολυμπιακή σημαία και ακούστηκε ο Ολυμπιακός ύμνος που είχε μελοποιηθεί από το Στράους. Μέχρι την Ολυμπιάδα του 1956 η κάθε διοργανώτρια χώρα συνέθετε τον δικό της ύμνο και μόνο από το 1960 ο ύμνος ειναι ο γνωστός που έγραψε ο Παλαμάς και μελοποίησε ο Σαμάρας.
Η Ελλάδα εισήλθε πρώτη, όπως είχε καθιερωθεί από την Ολυμπιάδα του 1928 στο Άμστερνταμ (δείτε στο youtube την τελετή έναρξης της 10ης Ολυμπιάδας του Λος Άντζελες το 1932, με την Ελλάδα να μπαίνει πρώτη). Σημαιοφόρος μας ήταν ο Ιωάννης Σεραϊδάρης, πρωταθλητής της σφαιροβολίας, που είχε γεννηθεί στη Φινλανδία (!!). Αμέσως μετά τον σημαιοφόρο μας ακολουθούσε ο Σπύρος Λούης ντυμένος τσολιάς. Οι αθλητές μας όπως και πολλοί άλλοι (πχ. οι Γάλλοι) χαιρέτισαν «φασιστικά» (το φασιστικά σε εισαγωγικά γιατί όποιος δεν ξέρει ότι ο χαιρετισμός αυτός είναι πανάρχαιος είναι άξιος της μοίρας του...).
Μετά την είσοδο των αθλητών και τις ολιγόλεπτες ομιλίες του Κουπερτέν και του Λέβαντ (Προέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής) ακολούθησε η κήρυξη της έναρξης των αγώνων από τον ακατανόμαστο, με τα ίδια λόγια όπως μέχρι σήμερα...
Στη συνέχεια αναρτήθηκε η Ολυμπιακή σημαία και ακούστηκε ο Ολυμπιακός ύμνος που είχε μελοποιηθεί από το Στράους. Μέχρι την Ολυμπιάδα του 1956 η κάθε διοργανώτρια χώρα συνέθετε τον δικό της ύμνο και μόνο από το 1960 ο ύμνος ειναι ο γνωστός που έγραψε ο Παλαμάς και μελοποίησε ο Σαμάρας.
Κατόπιν μπήκε στο στάδιο ο τελευταίος λαμπαδηδρόμος, ο Fritz Schligen και άναψε το βωμό της Ολυμπιακής φλόγας.
Στις 17:15, σύμφωνα με το πρόγραμμα της τηλεόρασης, ο Λούης ανέβηκε στη εξέδρα όπου ήταν ο Ακατανόμαστος και του παρέδωσε κλαδί ελιάς. Ο Πρόξενός μας, που εκτελούσε χρέη μεταφραστή, παρ' ολίγο να λιποθυμήσει όταν έπρεπε να μεταφράσει την φερόμενη ατάκα του Λούη: «Τι κάνετε κύριε Χίτλερ; Πώς είναι η οικογένεια;»...
Στις 17:15, σύμφωνα με το πρόγραμμα της τηλεόρασης, ο Λούης ανέβηκε στη εξέδρα όπου ήταν ο Ακατανόμαστος και του παρέδωσε κλαδί ελιάς. Ο Πρόξενός μας, που εκτελούσε χρέη μεταφραστή, παρ' ολίγο να λιποθυμήσει όταν έπρεπε να μεταφράσει την φερόμενη ατάκα του Λούη: «Τι κάνετε κύριε Χίτλερ; Πώς είναι η οικογένεια;»...
Μάλιστα σύμφωνα με τις οδηγίες που είχαν δοθεί στους εικονολήπτες, η κάμερα Νο 2, έπρεπε να προσπαθήσει να καταγράψει τη σκηνή...
Ακολούθησε ο όρκος των αθλητών οι οποίοι στη συνέχεια αποχώρησαν από τη σήραγγα κάτω από την «Πύλη του Μαραθώνα». Στις 18:00 και αφού είχαν αποχωρήσει οι αθλητές έληξε και η τελετή έναρξης με τον Ακατανόμαστο να αποχωρεί και τον παρουσιαστή της τηλεόρασης μετά το κλασσικό γερμανικό «Achtung! Achtung!» να αναγγέλλει ότι θα συνεχίσουν από το στούντιο με τη μετάδοση καλλιτεχνικού προγράμματος:
«Ο τηλεοπτικός σταθμός Πάουλ Νίπκοφ συνεχίζει το ειδικό πρόγραμμα «Ολύμπια» με τη μετάδοση καλλιτεχνών. Θα δείτε και θα ακούσετε τον Έλληνα τενόρο Λύσσανδρο Ιωαννίδη (ΣΣ γνωστός τενόρος στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου που μετά τον Β' ΠΠ επέστρεψε στην Ελλάδα και βοήθησε στην ίδρυση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής)...»
Έτσι ακόμα και μετά την τελετή οι Γερμανοί συνέχισαν να προβάλλουν την Ελλάδα... Όλα αυτά δεν πέρασαν απαρατήρητα στην Ελλάδα κάτι που φαίνεται και από το πρωτοσέλιδο της Καθημερινής για την τελετή έναρξης που έφερε την σφραγίδα της Ελλάδος.
Ακολούθησε ο όρκος των αθλητών οι οποίοι στη συνέχεια αποχώρησαν από τη σήραγγα κάτω από την «Πύλη του Μαραθώνα». Στις 18:00 και αφού είχαν αποχωρήσει οι αθλητές έληξε και η τελετή έναρξης με τον Ακατανόμαστο να αποχωρεί και τον παρουσιαστή της τηλεόρασης μετά το κλασσικό γερμανικό «Achtung! Achtung!» να αναγγέλλει ότι θα συνεχίσουν από το στούντιο με τη μετάδοση καλλιτεχνικού προγράμματος:
«Ο τηλεοπτικός σταθμός Πάουλ Νίπκοφ συνεχίζει το ειδικό πρόγραμμα «Ολύμπια» με τη μετάδοση καλλιτεχνών. Θα δείτε και θα ακούσετε τον Έλληνα τενόρο Λύσσανδρο Ιωαννίδη (ΣΣ γνωστός τενόρος στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου που μετά τον Β' ΠΠ επέστρεψε στην Ελλάδα και βοήθησε στην ίδρυση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής)...»
Έτσι ακόμα και μετά την τελετή οι Γερμανοί συνέχισαν να προβάλλουν την Ελλάδα... Όλα αυτά δεν πέρασαν απαρατήρητα στην Ελλάδα κάτι που φαίνεται και από το πρωτοσέλιδο της Καθημερινής για την τελετή έναρξης που έφερε την σφραγίδα της Ελλάδος.
Η «προπαγάνδα» υπέρ της Αρχαίας Ελλάδας συνεχίστηκε και στο ντοκιμαντέρ «Ολύμπια, Γιορτή των λαών» που γύρισε η Leni Riefenstahl και πρωτοπροβλήθηκε το 1938. Θεωρείται από τους μη πορωμένους ως μνημείο καλλιτεχνικού ντοκιμαντέρ. Για τις ανάγκες των γυρισμάτων η Riefenstahl ήρθε στην Ελλάδα κατά την αφή της Ολυμπιακής φλόγας. Σκοπός της δεν ήταν απλώς να καταγράψει τα γεγονότα αλλά να τα σκηνοθετήσει.
Δείτε τα πρώτα 20 λεπτά του έργου «Ολύμπια. Γιορτή των λαών» στα παρακάτω 3 βίντεο
Κλείνοντας να κάνω και τρεις επισημάνσεις-διορθώσεις για την προπαγάνδα που γίνεται:
1. Ο Σκουντής μας λέει ότι η Riefenstahl εξαφάνισε τον πρώτο λαμπαδηδρόμο και αντ' αυτού εμφανίζει σαν πρώτο κάποιον που υπονοεί ότι τον έπιασε και γκόμενο... Τόσο μυαλό θέλει ρε Βασίλη για να καταλάβεις ότι η ταινία δεν απεικονίζει την πραγματικότητα αλλά είναι σκηνοθετημένη. Δεν βλέπεις ότι η φλόγα ξεπετάγεται μέσα από ένα βωμό χωρίς κάτοπτρο... ή δεν έχεις δει την ταινία και απλά γράφεις ότι διάβασες κάπου, κάποτε;
Για να καταλάβετε το πόσο ανεξάρτητα δούλεψε η Riefenstahl θα σας πω ότι τον τελευταίο λαμπαδηδρόμο τον διάλεξε η ίδια κόντρα στην Οργανωτική Επιτροπή και το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα. Ο Fritz Schligen ποτέ δεν υπήρξε μέλος του κόμματος και παρότι ήταν καλός αθλητής στα 1500m και Πρωταθλητής Γερμανίας, δεν συμπεριλήφθηκε στην Ολυμπιακή ομάδα της Γερμανίας. Παρόλα αυτά η Riefenstahl τον επέβαλε σαν τελευταίο λαμπαδηδρόμο γιατί ο τρόπος που έτρεχε έδινε την αίσθηση «ότι πετούσε»... αυτά για την Riefenstahl και το ότι γύρισε μια προπαγανδιστική για το καθεστώς ταινία...
2. Κάτι που επίσης είναι ευρέως διαδεδομένο και είναι ψέματα είναι το ότι «οι Αμερικανοί αθλητές παρήλασαν χωρίς να χαιρετήσουν το Χίτλερ, ενώ οι Βρετανοί έστρεψαν αλλού το κεφάλι τους». Φυσικά δεν θα αναφερθώ παραπέρα μιας και στο παραπάνω βίντεο της τελετής έναρξης (δείτε το και εδώ) φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι Αμερικάνοι έβγαλαν τα καπέλα τους για να χαιρετήσουν ενώ και οι Άγγλοι φαίνονται να στρέφουν το κεφάλι του προς την πλευρά του Ακατανόμαστου, όπως έκαναν όλες οι χώρες...
3. Όσον αφορά τις καραμέλες ότι ο «Χίτλερ ταπεινώθηκε από τον Owens», ότι «έφυγε από το στάδιο για να μην αναγκαστεί να βραβεύσει και να σφίξει το χέρι του Owens» και ότι «ο Owens αντιμετωπίσθηκε εχθρικά από το καθεστώς» θα αναφέρω μόνο τα εξής:
- ο Ακατανόμαστος δεν βράβευσε κανέναν, όπως δεν βράβευσε κανέναν και ο Καραμανλής το 2004 και πάμπολλοι Πρωθυπουργοί χωρών που διοργάνωσαν Ολυμπιακούς. Γιατί έπρεπε να βραβεύσει το Owens και διάφοροι λένε ότι έφυγε αγανακτισμένος από το γήπεδο;
- το πόσο εχθρικά αντιμετώπισε το καθεστώς τον Owens φαίνεται από το ότι όλες του οι νίκες εμφανίζονται στην ταινία της Riefenstahl... Μάλιστα στα 100m εμφανίζεται πολλές φορές και μόνος του στο πλάνο... Δεν μπορούσε αν ήθελε το καθεστώς να μην τον προβάλει και να τον εξαφανίσει ή να τον δείξει στιγμιαία;
- το ότι η πραγματικότητα της αντιμετώπισης του Owens απέχει από την προπαγάνδα περί εχθρικής του αντιμετώπισης φαίνεται και από την παρακάτω φώτο που τον δείχνει να «μαλιοτραβιέται» με τον Luz Long που ήταν Πρωταθλητής Γερμανίας στο μήκος και ήρθε δεύτερος στους Ολυμπιακούς σε μια μονομαχία που κρίθηκε στο τελευταίο άλμα του Owens
1. Ο Σκουντής μας λέει ότι η Riefenstahl εξαφάνισε τον πρώτο λαμπαδηδρόμο και αντ' αυτού εμφανίζει σαν πρώτο κάποιον που υπονοεί ότι τον έπιασε και γκόμενο... Τόσο μυαλό θέλει ρε Βασίλη για να καταλάβεις ότι η ταινία δεν απεικονίζει την πραγματικότητα αλλά είναι σκηνοθετημένη. Δεν βλέπεις ότι η φλόγα ξεπετάγεται μέσα από ένα βωμό χωρίς κάτοπτρο... ή δεν έχεις δει την ταινία και απλά γράφεις ότι διάβασες κάπου, κάποτε;
Για να καταλάβετε το πόσο ανεξάρτητα δούλεψε η Riefenstahl θα σας πω ότι τον τελευταίο λαμπαδηδρόμο τον διάλεξε η ίδια κόντρα στην Οργανωτική Επιτροπή και το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα. Ο Fritz Schligen ποτέ δεν υπήρξε μέλος του κόμματος και παρότι ήταν καλός αθλητής στα 1500m και Πρωταθλητής Γερμανίας, δεν συμπεριλήφθηκε στην Ολυμπιακή ομάδα της Γερμανίας. Παρόλα αυτά η Riefenstahl τον επέβαλε σαν τελευταίο λαμπαδηδρόμο γιατί ο τρόπος που έτρεχε έδινε την αίσθηση «ότι πετούσε»... αυτά για την Riefenstahl και το ότι γύρισε μια προπαγανδιστική για το καθεστώς ταινία...
2. Κάτι που επίσης είναι ευρέως διαδεδομένο και είναι ψέματα είναι το ότι «οι Αμερικανοί αθλητές παρήλασαν χωρίς να χαιρετήσουν το Χίτλερ, ενώ οι Βρετανοί έστρεψαν αλλού το κεφάλι τους». Φυσικά δεν θα αναφερθώ παραπέρα μιας και στο παραπάνω βίντεο της τελετής έναρξης (δείτε το και εδώ) φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι Αμερικάνοι έβγαλαν τα καπέλα τους για να χαιρετήσουν ενώ και οι Άγγλοι φαίνονται να στρέφουν το κεφάλι του προς την πλευρά του Ακατανόμαστου, όπως έκαναν όλες οι χώρες...
3. Όσον αφορά τις καραμέλες ότι ο «Χίτλερ ταπεινώθηκε από τον Owens», ότι «έφυγε από το στάδιο για να μην αναγκαστεί να βραβεύσει και να σφίξει το χέρι του Owens» και ότι «ο Owens αντιμετωπίσθηκε εχθρικά από το καθεστώς» θα αναφέρω μόνο τα εξής:
- ο Ακατανόμαστος δεν βράβευσε κανέναν, όπως δεν βράβευσε κανέναν και ο Καραμανλής το 2004 και πάμπολλοι Πρωθυπουργοί χωρών που διοργάνωσαν Ολυμπιακούς. Γιατί έπρεπε να βραβεύσει το Owens και διάφοροι λένε ότι έφυγε αγανακτισμένος από το γήπεδο;
- το πόσο εχθρικά αντιμετώπισε το καθεστώς τον Owens φαίνεται από το ότι όλες του οι νίκες εμφανίζονται στην ταινία της Riefenstahl... Μάλιστα στα 100m εμφανίζεται πολλές φορές και μόνος του στο πλάνο... Δεν μπορούσε αν ήθελε το καθεστώς να μην τον προβάλει και να τον εξαφανίσει ή να τον δείξει στιγμιαία;
- το ότι η πραγματικότητα της αντιμετώπισης του Owens απέχει από την προπαγάνδα περί εχθρικής του αντιμετώπισης φαίνεται και από την παρακάτω φώτο που τον δείχνει να «μαλιοτραβιέται» με τον Luz Long που ήταν Πρωταθλητής Γερμανίας στο μήκος και ήρθε δεύτερος στους Ολυμπιακούς σε μια μονομαχία που κρίθηκε στο τελευταίο άλμα του Owens
Όσον αφορά δε την ρήση ότι «0 Όουενς γκρέμισε με μιας τις "επιστημονικές" θεωρίες και τα οράματα του Αδόλφου Χίτλερ για τη φυλετική υπεροχή της Αρείας Φυλής» να μην ξεχνάμε ότι Γερμανοί πήραν 89 μετάλλια, οι Αμερικάνοι 56, οι Γάλλοι 19 και οι Άγγλοι 14... Όχι ότι αυτό αποδεικνύει κάτι... αλλά να μην χάνουμε και την μπάλλα λέγοντας ότι ο ακατανόμαστος ξύστηκε επειδή μια χούφτα μαύροι κέρδισαν μετάλλια...
Η μεγαλύτερη δε απόδειξη της αντιμετώπισης του Οwens είναι οι δηλώσεις του ίδιου ότι
ποτέ άλλοτε στην καριέρα του δεν τον χειροκρότησαν όπως στο Βερολίνο το 1936...
ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ποιοι έχουν το θράσος να μιλάνε και να ηρωποιούν το Owens ο οποίος ήταν εγγονός σκλάβου και είχε ζήσει στο πετσί του τις φυλετικές διακρίσεις στην χώρα που εκμεταλλεύτηκε τα μετάλλιά του...
Γιατί όπως έγραψα και χθες
«Οι Ναζί μπορεί να σκότωσαν αθώους Έλληνες και να είναι κατάπτυστοι γι΄αυτό...
αλλά η αλήθεια πρέπει να λέγεται...»