«Οι ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης ανταποκρίνονταν στους κοινοτικούς κανόνες», δήλωσε εμφανώς ενοχλημένος ο Κ. Σημίτης. «Εάν έχετε στοιχεία, να πάτε στον εισαγγελέα» ήταν η απάντηση του Κ. Σημίτη για κάθε κατηγορία που προσήπταν στην κυβέρνησή του. Την περασμένη εβδομάδα ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου διαβίβασε στη Βουλή τη μήνυση του αυστριακού οικονομολόγου Φ. Καλί, ο οποίος υποστηρίζει ότι με το περίφημο swap του 2001 διαπράχθηκε αδίκημα εξαπάτησης της Ε.Ε. από την Ελλάδα και την Goldman Sachs, οι οποίες έκρυψαν μέρος του ελληνικού χρέους.
Ο Κ. Σημίτης, με έκδηλη την ενόχλησή του για την ανακίνηση του θέματος, δήλωσε: «...Οι υπεύθυνοι της Ε.Ε. έχουν ήδη αποφανθεί ότι οι ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης το 2001 ανταποκρίνονταν στους κοινοτικούς κανόνες και τις πρακτικές που εφάρμοσαν και άλλες χώρες».
Η Ε.Ε., πράγματι, κάλυψε την κυβέρνηση Σημίτη, όπως και τις κυβερνήσεις Καραμανλή. Ωστόσο, δεν πείστηκαν όλοι. Το πρακτορείο Bloomberg προσέφυγε στη Δικαιοσύνη κατά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ζητώντας να δώσει στη δημοσιότητα τις εκθέσεις για το πώς χρησιμοποίησε η Ελλάδα τα swaps για να αποκρύψει το έλλειμμα. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ αρνείται όμως, γιατί «θα μπορούσαν να πλήξουν την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης».
Το ζητούμενο για τους Ελληνες, ωστόσο, είναι εάν το swap έβλαψε ή όχι την οικονομία της χώρας, εάν φούσκωσε τελικά ή όχι το χρέος. Η ΕΚΤ έχει αποφανθεί ότι η απάντηση είναι «ναι», αλλά κρατά χαμηλούς τόνους, καθώς και η ίδια κατηγορείται ότι έκανε «τα στραβά μάτια».
Τι συνέβη λοιπόν με το περιβόητο swap; Το 2001 υπήρχε ένα δάνειο 10 δισεκατομμυρίων ευρώ σε γεν, το οποίο η κυβέρνηση επιθυμούσε να εμφανίσει μικρότερο για να μην φανεί το πραγματικό ύψος του συνολικού χρέους. Τότε η Goldman Sachs πρότεινε τη μετατροπή του δανείου από γεν σε ευρώ, όχι με βάση τις τρέχουσες ισοτιμίες, αλλά με κάποιες παλιότερες, που εμφάνισαν το δάνειο μειωμένο κατά 2,8 δισεκατομμύρια. Η διαφορά αυτή (2,8 δισ.) έγινε ένα έμμεσο δάνειο της Goldman στην Ελλάδα, ως ένα ακόμα swap, που δεν θα φαινόταν στο χρέος και θα αποπληρωνόταν το 2019.
Η συμφωνία αυτή ήταν «εκτός αγοράς» (off market swaps, με πολύ υψηλότερα επιτόκια) και μυστική, χωρίς κανείς να ξέρει τι ακριβώς είχε συμφωνηθεί και ποιος κέρδιζε τι. Οι φήμες στην αγορά οργίαζαν και μιλούσαν για μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια που κέρδισε η Goldman, από «το πιο επικερδές ντιλ» που είχε γίνει.
Ποτέ δεν αποδείχθηκε τίποτα. Η ομάδα των golden girls και boys, που έκλεισε για λογαριασμό της Goldman τη συμφωνία, έγινε περιζήτητη από τους ανταγωνιστές και ανέβασε το κασέ της στα ύψη.
Η επικεφαλής του κλιμακίου της Goldman, η ελληνικής καταγωγής Αντι Λουδιάδη που έκανε το ντιλ, λέγεται ότι κέρδισε τόσα χρήματα, που θα μπορούσε να μην ξαναεργαστεί.
Οι δόσεις για το swap των 2,8 δισ. που συμφωνήθηκε να ξεκινήσουν από το 2004, ήταν 360 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο, συν τον πληθωρισμό, με χρονολογία αποπληρωμής το 2019, σύμφωνα με τεχνοκράτες της κυβέρνησης Σημίτη, ενώ οι της Ν.Δ. μιλούν για 430 εκατ.
Ο Χρ. Σαρδελής, πρόεδρος του Οργανισμού Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους το 2001 (ΟΔΔΗΧ), δεν κρύβει την απογοήτευσή του για το θόρυβο που προκλήθηκε ξανά, τον οποίο αποδίδει σε σκοπιμότητες. «Δεν αρνούμαι ότι αυτά στοιχίζουν», λέει, «τότε όμως είχαμε ένα όραμα. Κάναμε μία επένδυση για την Ελλάδα και μας βγήκε σε εφιάλτη, με όλα αυτά. Αν είχαμε προβλέψει τις αλλαγές στο επιτοκιακό περιβάλλον, θα είχαμε δώσει άλλη δομή στο χρέος. Μετά το 2001 και την πτώση των δίδυμων πύργων έπεσαν τα επιτόκια και αυξήθηκε η λογιστική αξία του. Μπορεί κάποιος να πει ότι αυτό σχεδιάστηκε για να βγάλει λεφτά η Goldman Sachs, αλλά αν φτάσουν να πουν ότι ξέραμε πως θα πέσουν και οι δίδυμοι πύργοι...». Ο κ. Σαρδελής υποστηρίζει ότι όσοι μιλούν για το swap του 2001 «το κάνουν για να σκεπάσουν άλλα» και προσθέτει: «Ας απολογηθούν και αυτοί που το διαπραγματεύτηκαν το 2005».
Πράγματι, η περιπέτεια του swap συνεχίστηκε επί κυβερνήσεων Ν.Δ. Μετά το σκάνδαλο Enron που ξέσπασε στις ΗΠΑ, άρχισαν οι έλεγχοι στις αμερικανικές τράπεζες και η Goldman Sachs ήθελε να το ξεφορτωθεί. Ζήτησε λοιπόν, το 2005, από την ελληνική κυβέρνηση να το πάρει πίσω. Ο Γ. Αλογοσκούφης δέχθηκε κι έβαλε την Εθνική Τράπεζα να το αγοράσει, η οποία το πήρε στην τιμή των 5,5 δισ. (από 2,8 που ήταν αρχικά). Η Ν.Δ. λέει ότι το έκανε για να το επιμηκύνει, μειώνοντας την ετήσια δόση σε 320 εκατομμύρια μέχρι το 2039.
Το ποσό αυτό εξακολουθούσε να αποτελεί «κρυφό» χρέος, προς την Εθνική πλέον. Μόνο που το 2008 η ΕΚΤ άρχισε να ρωτά την κυβέρνηση εάν έχει χρέη σε κρυφά swaps και αυτή σφύριζε αδιάφορα. Μέχρι που ήρθε η κυβέρνηση Παπανδρέου και έβγαλε τους σκελετούς από τα ντουλάπια. Τότε φανερώθηκε και το κρυφό swap των 5,5 δισ. που συνέβαλε στην αύξηση του χρέους, με τις γνωστές συνέπειες.
Πρώην στέλεχος του υπ. Οικονομικών της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ παραδέχεται σήμερα ότι «φέρναμε τα έσοδα του μέλλοντος στο παρόν και τις υποχρεώσεις του παρόντος τις στέλναμε στο μέλλον».
Ο Γ. Παπανδρέου αρχικά εμφανίστηκε πρόθυμος να εξεταστεί και το swap του 2001 στην εξεταστική για την οικονομία. Οι δηλώσεις του όμως προκάλεσαν την ενόχληση του Κ. Σημίτη και έτσι έκανε πίσω. Ο Γ. Πεταλωτής δηλώνει στη «Κ.Ε.» ότι «ο πρωθυπουργός εννοούσε να εξεταστεί ο ρόλος της Goldman Sachs». Το παρασκήνιο για την εξεταστική επιτροπή για την οικονομία, όμως, είναι έντονο και προς το παρόν έχει σκαλώσει.
Κορυφαίος υπουργός του Κ. Σημίτη υποστηρίζει ότι εάν η Ελλάδα προχωρήσει σε εξεταστική για την οικονομία θα είναι καταστροφή: «Αν βγει πόρισμα της Βουλής που θα λέει ότι παραποιήσαμε στοιχεία, θα μας κάνουν αγωγές όσοι κατέχουν ελληνικά ομόλογα, από τη Σιγκαπούρη μέχρι τη Ν. Υόρκη».
Το ίδιο πιστεύει και ο Π. Δούκας, πρώην υφυπουργός Οικονομικών της Ν.Δ. Παραδέχεται, ωστόσο, για το εν λόγω swap ότι «κέρδιζες κάτι βραχυπρόθεσμα -να κρύψεις μέρος του χρέους- αλλά σου στοίχιζε πολύ παραπάνω».
Ο Ολι Ρεν τελευταία δηλώνει ότι τα swaps, ναι μεν δεν είναι εξ ορισμού παράνομα «υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι είναι συμβατά με τα επιτόκια της αγοράς».
Σύμφωνα με έκθεση της Eurostat (15/11/ 2010), «η Ελλάδα πραγματοποίησε σε μεγάλο αριθμό ανταλλαγές χρέους (swaps) εκτός αγοράς από το 2001 έως και τα τέλη του 2007, οι οποίες οδήγησαν στην αύξηση του εθνικού χρέους της».
Η Goldman Sachs έχει κατηγορηθεί από τον γαλλικό τύπο ότι εκμεταλλεύτηκε την πληροφόρηση που είχε σχετικά με το πραγματικό ύψος του χρέους της Ελλάδας και κερδοσκόπησε ποντάροντας στην κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας