του Δρ. Γεωργίου Ι. Αναστασόπουλου [1]Ανάμεσα στις θρυλούμενες μεταρρυθμίσεις, που αργά ή γρήγορα θα επιβληθούν και στην χώρα μας, περιλαμβάνεται και η περίφημη απελευθέρωση επαγγελμάτων. Τα πλεονεκτήματα της είναι πολλά και προφανή:
- Αύξηση του ανταγωνισμού, άρα και
- πτώση των τιμών για τους τελικούς καταναλωτές,
- παροχή δυνατοτήτων απασχόλησης σε πολλούς νέους που μέχρι σήμερα ήσαν αποκλεισμένοι από συγκεκριμένα επαγγέλματα ή που, για να μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν, έπρεπε να καταβάλουν υπέρογκα «μαύρα» ποσά σε ενδιάμεσους ή μεσάζοντες,
- καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και, ενίοτε, της διαφθοράς και του λαδώματος στην διαδικασία «αδειοδότησης» και
- κατάργηση της πάσης φύσεως στεγανών και τεχνικών εμποδίων στην άσκηση του επαγγελματικού επιχειρείν.
Όσο όμως αναγκαία κι αν κρίνεται για την εξυγίανση της «πιάτσας» των επαγγελμάτων η εξάλειψη στρεβλώσεων δεκαετιών και η λειτουργία σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς, τόσο προσεκτική θα πρέπει να είναι η εφαρμογή της για την αποφυγή μιας σειράς ανεπιθύμητων παρενεργειών. Ως παράδειγμα ανεπιθύμητων παρενεργειών θα μπορούσαμε να αναφέρουμε:
- Την εκδήλωση φαινομένων καιροσκοπισμού,
- την δραστηριοποίηση στα επαγγέλματα, που ανοίγουν, ευκαιριακών τυχοδιωκτών του «ό,τι δηλώσεις είσαι»,
- την πιθανότητα φαινομένων «αρπαχτής» και επιχειρηματικής ασυδοσίας και
- την υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών ή προϊόντων.
Οι παρενέργειες αυτές μπορεί να αποτελέσουν λογικό επακόλουθο μιας απελευθέρωσης επαγγελμάτων χωρίς σχεδιασμό, χωρίς διαδικασίες και κυρίως υπό την πλήρη απουσία κανόνων δεοντολογίας που θα προστατεύουν το καταναλωτή αλλά και τους ευσυνείδητους επαγγελματίες.
Δεδομένης της κυβερνητικής αβουλίας και αδιαφορίας να σχεδιάσει τα απαιτούμενα βήματα για μια ομαλή απελευθέρωση της αγοράς των επαγγελμάτων, σε συνδυασμό με τις κλιμακούμενες –προς αυτή την κατεύθυνση- πιέσεις της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ., αποτελεί κοινή, πλέον, πεποίθηση πως θα οδηγηθούμε, όπως και στα υπόλοιπα μέτωπα των μεταρρυθμίσεων, σε ένα καταιγισμό νομοθετικών πράξεων της τελευταίας στιγμής, όπως αυτά που συντάχθηκαν «στο ποδάρι» και κατατέθηκαν «νύχτα» στη Βουλή, που θα απελευθερώνουν τα επαγγέλματα «εδώ και τώρα», χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις και πάνω απ’ όλα χωρίς καμία πρόνοια για την «επόμενη μέρα».
Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως...
στο σημείο αυτό ο ρόλος της κυβέρνησης παύει να υφίσταται και οι αγορές (των επαγγελμάτων/επαγγελματιών) θα πρέπει να αυτορυθμιστούν. Και η ευθύνη για την αυτορρύθμιση, με ό,τι αυτή συνεπάγεται, μετατίθεται πλέον στα σωματεία, τις ενώσεις, τα επιμελητήρια και τις ομοσπονδίες των επαγγελματιών, ανάλογα το εκάστοτε συλλογικό όργανο έκφρασής τους.
Το ερώτημα, που τίθεται σε αυτό το σημείο, είναι αν αυτή η διαδικασία της αυτορρύθμισης θα επέλθει νομοτελειακά μετά από λάθη, προβλήματα, κόστος και παθήματα ή θα μπορέσει να έχει προετοιμασθεί με ένα συντεταγμένο σχέδιο δράσης;
Και αν όντως μπορεί να αποφευχθεί το πρώτο σενάριο (της άναρχης προσαρμογής) υπάρχει μηχανισμός και τεχνογνωσία για την προετοιμασία του δευτέρου σεναρίου (της συντεταγμένης εξέλιξης);
Ευτυχώς, στην εποχή μας σε πολύ λίγες δραστηριότητες της σύγχρονης κοινωνίας πρέπει να ξανα-ανακαλύψουμε τον τροχό. Εδώ και δεκαετίες έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από διεθνώς αναγνωρισμένα και τυποποιημένα μοντέλα λειτουργίας επαγγελματικών ομάδων. Μοντέλα, που αν τα υιοθετήσουμε, μας παρέχουν όλα τα εργαλεία για να διαχειρισθούμε την «κρίση» της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων στην χώρα μας, αναπτύσσοντας νέα υγιή και ανταγωνιστικά συστήματα λειτουργίας των δικών μας επαγγελματικών ομάδων. Τα μοντέλα αυτά είναι γνωστά υπό την γενική ονομασία «Σχήματα Επαγγελματικής Πιστοποίησης» και εξειδικεύονται ανά κλάδο και επαγγελματική ομάδα.
Το εκάστοτε «Σχήμα Επαγγελματικής Πιστοποίησης» δεν αφορά μόνο στην αντικειμενική αναγνώριση των γνώσεων ενός επαγγελματία, αλλά θέτει τα θεμέλια και τεκμηριώνει τις διαδικασίες για την συστηματική και οργανωμένη λειτουργία ενός ολόκληρου επαγγελματικού κλάδου, αφού, μεταξύ άλλων, μεριμνά για:
Δεδομένης της κυβερνητικής αβουλίας και αδιαφορίας να σχεδιάσει τα απαιτούμενα βήματα για μια ομαλή απελευθέρωση της αγοράς των επαγγελμάτων, σε συνδυασμό με τις κλιμακούμενες –προς αυτή την κατεύθυνση- πιέσεις της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ., αποτελεί κοινή, πλέον, πεποίθηση πως θα οδηγηθούμε, όπως και στα υπόλοιπα μέτωπα των μεταρρυθμίσεων, σε ένα καταιγισμό νομοθετικών πράξεων της τελευταίας στιγμής, όπως αυτά που συντάχθηκαν «στο ποδάρι» και κατατέθηκαν «νύχτα» στη Βουλή, που θα απελευθερώνουν τα επαγγέλματα «εδώ και τώρα», χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις και πάνω απ’ όλα χωρίς καμία πρόνοια για την «επόμενη μέρα».
Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως...
στο σημείο αυτό ο ρόλος της κυβέρνησης παύει να υφίσταται και οι αγορές (των επαγγελμάτων/επαγγελματιών) θα πρέπει να αυτορυθμιστούν. Και η ευθύνη για την αυτορρύθμιση, με ό,τι αυτή συνεπάγεται, μετατίθεται πλέον στα σωματεία, τις ενώσεις, τα επιμελητήρια και τις ομοσπονδίες των επαγγελματιών, ανάλογα το εκάστοτε συλλογικό όργανο έκφρασής τους.
Το ερώτημα, που τίθεται σε αυτό το σημείο, είναι αν αυτή η διαδικασία της αυτορρύθμισης θα επέλθει νομοτελειακά μετά από λάθη, προβλήματα, κόστος και παθήματα ή θα μπορέσει να έχει προετοιμασθεί με ένα συντεταγμένο σχέδιο δράσης;
Και αν όντως μπορεί να αποφευχθεί το πρώτο σενάριο (της άναρχης προσαρμογής) υπάρχει μηχανισμός και τεχνογνωσία για την προετοιμασία του δευτέρου σεναρίου (της συντεταγμένης εξέλιξης);
Ευτυχώς, στην εποχή μας σε πολύ λίγες δραστηριότητες της σύγχρονης κοινωνίας πρέπει να ξανα-ανακαλύψουμε τον τροχό. Εδώ και δεκαετίες έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από διεθνώς αναγνωρισμένα και τυποποιημένα μοντέλα λειτουργίας επαγγελματικών ομάδων. Μοντέλα, που αν τα υιοθετήσουμε, μας παρέχουν όλα τα εργαλεία για να διαχειρισθούμε την «κρίση» της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων στην χώρα μας, αναπτύσσοντας νέα υγιή και ανταγωνιστικά συστήματα λειτουργίας των δικών μας επαγγελματικών ομάδων. Τα μοντέλα αυτά είναι γνωστά υπό την γενική ονομασία «Σχήματα Επαγγελματικής Πιστοποίησης» και εξειδικεύονται ανά κλάδο και επαγγελματική ομάδα.
Το εκάστοτε «Σχήμα Επαγγελματικής Πιστοποίησης» δεν αφορά μόνο στην αντικειμενική αναγνώριση των γνώσεων ενός επαγγελματία, αλλά θέτει τα θεμέλια και τεκμηριώνει τις διαδικασίες για την συστηματική και οργανωμένη λειτουργία ενός ολόκληρου επαγγελματικού κλάδου, αφού, μεταξύ άλλων, μεριμνά για:
- Την αρχική αναγνώριση-πιστοποίηση του επαγγελματία,
- τις βαθμίδες εξέλιξης του,
- τις απαιτήσεις μόρφωσης, επιμόρφωσης, δεξιοτήτων και εμπειρίας του,
- τις προϋποθέσεις διατήρησης και ανανέωσης της επαγγελματικής ιδιότητας του,
- τις διαδικασίες σύνταξης, επίβλεψης και επιβολής του κώδικα δεοντολογίας,
- τις διαδικασίες χειρισμού παραπόνων πελατών και
- της τήρησης σχετικών αρχείων.
Η προετοιμασία, ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη ενός Σχήματος Επαγγελματικής Πιστοποίησης για έναν συγκεκριμένο επαγγελματικό κλάδο διέπεται από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
1. Είναι εθελοντικό. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να επιβληθεί από κάποια νομική ρύθμιση, αλλά αποτελεί την επιλογή αυτό-ρύθμισης του εκάστοτε συλλογικού οργάνου μιας ομάδος επαγγελματιών.
2. Είναι ευέλικτο. Δεν χρειάζεται να εφαρμοσθεί υποχρεωτικά σε εθνικό επίπεδο αλλά θα μπορούσε, αρχικά, να αποτελεί την επιλογή αυτό-ρύθμισης ομάδος επαγγελματιών σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.
3. Είναι δημοκρατικό. Οι προβλέψεις και οι κανόνες για την λειτουργία του εκάστοτε επαγγελματικού σχήματος αποτελούν προϊόν διαβούλευσης όλων των εμπλεκομένων μερών (επαγγελματίες, φορέας πιστοποίησης, εργοδότες/καταναλωτές όπου απαιτείται) με στόχο την εξισορρόπηση όλων των συμφερόντων ή/και τάσεων και την ικανοποίηση όλων των συντελεστών που επηρεάζουν την επιτυχή λειτουργία και την μέγιστη διεισδυτικότητα του κάθε κλάδου στην αγορά.
4. Είναι δυναμικό. Οι διαδικασίες που περιγράφουν το πλαίσιο λειτουργίας του εκάστοτε επαγγέλματος αναθεωρούνται εύκολα και άμεσα με τις ανάγκες της αγοράς, τις εξελίξεις της τεχνολογίας, τις αναθεωρήσεις της νομοθεσίας κλπ, ώστε ο κλάδος να παραμένει πάντοτε ευέλικτος και ανταγωνιστικός.
5. Είναι αναγνωρισμένο. Σε εθνικό και διεθνές επίπεδο το εκάστοτε -ανά επαγγελματικό κλάδο- Σχήμα Επαγγελματικής Πιστοποίησης σχεδιάζεται και αναπτύσσεται σύμφωνα με μια σειρά από διεθνή και εθνικά πρότυπα και προδιαγραφές που εγγυώνται όχι μόνο την διεθνή του αναγνωσιμότητα και κύρος αλλά και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και διευκόλυνση της κινητικότητας, σε τρίτες χώρες, των επαγγελματιών, που έχουν ενταχθεί σε αυτό. Η διεθνής αυτή αναγνώριση επιτυγχάνεται μέσω της τήρησης των απαιτήσεων των εφαρμοζόμενων, ανά περίπτωση, διεθνών προτύπων (ISO) [2] καθώς και των οδηγιών των οργανισμών της Διεθνούς Διαπίστευσης (IAF) [3] και της Διεθνούς Ενώσεων Φορέων Πιστοποίησης Επαγγελματιών (IPC) [4].
6. Είναι ανεξάρτητο. Το Σχήμα Επαγγελματικής Πιστοποίησης αναπτύσσεται, υλοποιείται και επιβλέπεται από ανεξάρτητο προς τον Επαγγελματικό κλάδο εξειδικευμένο Φορέα Πιστοποίησης Επαγγελματιών [5], διασφαλίζοντας έτσι την πλήρη αμεροληψία και ανεξαρτησία στην διαδικασία αξιολόγησης, πιστοποίησης και ανέλιξης των επαγγελματιών.
7. Είναι προσιτό. Το κόστος ανάπτυξης, λειτουργίας και συντήρησης του εκάστοτε Σχήματος Επαγγελματικής Πιστοποίησης επιμερίζεται στους επαγγελματίες του κάθε κλάδου, καταβάλλεται ετησίως, αποτελεί νόμιμη και επίσημη δαπάνη τους επαγγελματία και υπολείπεται κατά «τάξεις μεγέθους» από το κόστος της διαφθοράς και τα «μαύρα» υπέρογκα ποσά που, ενίοτε, διακινούνταν, μέχρι σήμερα, «κάτω από το τραπέζι» για την επίτευξη επαγγελματικής αναγνώρισης.
8. Είναι φιλικό. Οι Φορείς Πιστοποίησης Επαγγελματιών [5] χειρίζονται και εξυπηρετούν τους πελάτες-συνεργάτες τους, πιστοποιημένους αλλά και υπό πιστοποίηση, επαγγελματίες με τον προσήκοντα σεβασμό και επαγγελματισμό, χωρίς περιττές γραφειοκρατίες, χωρίς δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία και χωρίς «αστυνομικό» πνεύμα.
Υπάρχει, λοιπόν, διέξοδος στο –εκ πρώτης όψεως- διαφαινόμενο αδιέξοδο της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων. Διέξοδος δοκιμασμένη, επί χρόνια, στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, χωρίς την ανάγκη και την εμπλοκή τους κράτους και με διεθνή αναγνώριση και κύρος. Μένει στο χέρι των επαγγελματιών και των συλλογικών τους οργάνων να προετοιμασθούν κατάλληλα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του αύριο, θωρακίζοντας τον επαγγελματικό τους χώρο σήμερα, από πάσης φύσεως επιβουλές και κινδύνους.
Δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα πια από το κράτος. Ήρθε η ώρα, οι ίδιοι οι επαγγελματίες, να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας και να χαράξουμε από μόνοι μας τον δρόμο που θα ακολουθήσουμε… Εμείς σήμερα και αύριο τα παιδιά μας.
----------------------------------------
[1] Ο Δρ. Γεώργιος Αναστασόπουλος (ceo@staregister.org) είναι Πρόεδρος και Δνων Σύμβουλος του Φορέα Πιστοποίησης Επαγγελματιών STAREGISTER και Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ενώσεων Φορέων Πιστοποίησης Επαγγελματιών (IPC).
[2] ISO-International Organization for Standardization (http://www.iso.org/iso/home.html)
[3] IAF-International Accreditation Forum (http://www.iaf.nu/)
[4] IPC-International Personnel Certification Association (www.ipcaweb.org)
[5] STAREGISTER-Φορέας Πιστοποίησης Επαγγελματιών (www.staregister.org)
1. Είναι εθελοντικό. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να επιβληθεί από κάποια νομική ρύθμιση, αλλά αποτελεί την επιλογή αυτό-ρύθμισης του εκάστοτε συλλογικού οργάνου μιας ομάδος επαγγελματιών.
2. Είναι ευέλικτο. Δεν χρειάζεται να εφαρμοσθεί υποχρεωτικά σε εθνικό επίπεδο αλλά θα μπορούσε, αρχικά, να αποτελεί την επιλογή αυτό-ρύθμισης ομάδος επαγγελματιών σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.
3. Είναι δημοκρατικό. Οι προβλέψεις και οι κανόνες για την λειτουργία του εκάστοτε επαγγελματικού σχήματος αποτελούν προϊόν διαβούλευσης όλων των εμπλεκομένων μερών (επαγγελματίες, φορέας πιστοποίησης, εργοδότες/καταναλωτές όπου απαιτείται) με στόχο την εξισορρόπηση όλων των συμφερόντων ή/και τάσεων και την ικανοποίηση όλων των συντελεστών που επηρεάζουν την επιτυχή λειτουργία και την μέγιστη διεισδυτικότητα του κάθε κλάδου στην αγορά.
4. Είναι δυναμικό. Οι διαδικασίες που περιγράφουν το πλαίσιο λειτουργίας του εκάστοτε επαγγέλματος αναθεωρούνται εύκολα και άμεσα με τις ανάγκες της αγοράς, τις εξελίξεις της τεχνολογίας, τις αναθεωρήσεις της νομοθεσίας κλπ, ώστε ο κλάδος να παραμένει πάντοτε ευέλικτος και ανταγωνιστικός.
5. Είναι αναγνωρισμένο. Σε εθνικό και διεθνές επίπεδο το εκάστοτε -ανά επαγγελματικό κλάδο- Σχήμα Επαγγελματικής Πιστοποίησης σχεδιάζεται και αναπτύσσεται σύμφωνα με μια σειρά από διεθνή και εθνικά πρότυπα και προδιαγραφές που εγγυώνται όχι μόνο την διεθνή του αναγνωσιμότητα και κύρος αλλά και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και διευκόλυνση της κινητικότητας, σε τρίτες χώρες, των επαγγελματιών, που έχουν ενταχθεί σε αυτό. Η διεθνής αυτή αναγνώριση επιτυγχάνεται μέσω της τήρησης των απαιτήσεων των εφαρμοζόμενων, ανά περίπτωση, διεθνών προτύπων (ISO) [2] καθώς και των οδηγιών των οργανισμών της Διεθνούς Διαπίστευσης (IAF) [3] και της Διεθνούς Ενώσεων Φορέων Πιστοποίησης Επαγγελματιών (IPC) [4].
6. Είναι ανεξάρτητο. Το Σχήμα Επαγγελματικής Πιστοποίησης αναπτύσσεται, υλοποιείται και επιβλέπεται από ανεξάρτητο προς τον Επαγγελματικό κλάδο εξειδικευμένο Φορέα Πιστοποίησης Επαγγελματιών [5], διασφαλίζοντας έτσι την πλήρη αμεροληψία και ανεξαρτησία στην διαδικασία αξιολόγησης, πιστοποίησης και ανέλιξης των επαγγελματιών.
7. Είναι προσιτό. Το κόστος ανάπτυξης, λειτουργίας και συντήρησης του εκάστοτε Σχήματος Επαγγελματικής Πιστοποίησης επιμερίζεται στους επαγγελματίες του κάθε κλάδου, καταβάλλεται ετησίως, αποτελεί νόμιμη και επίσημη δαπάνη τους επαγγελματία και υπολείπεται κατά «τάξεις μεγέθους» από το κόστος της διαφθοράς και τα «μαύρα» υπέρογκα ποσά που, ενίοτε, διακινούνταν, μέχρι σήμερα, «κάτω από το τραπέζι» για την επίτευξη επαγγελματικής αναγνώρισης.
8. Είναι φιλικό. Οι Φορείς Πιστοποίησης Επαγγελματιών [5] χειρίζονται και εξυπηρετούν τους πελάτες-συνεργάτες τους, πιστοποιημένους αλλά και υπό πιστοποίηση, επαγγελματίες με τον προσήκοντα σεβασμό και επαγγελματισμό, χωρίς περιττές γραφειοκρατίες, χωρίς δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία και χωρίς «αστυνομικό» πνεύμα.
Υπάρχει, λοιπόν, διέξοδος στο –εκ πρώτης όψεως- διαφαινόμενο αδιέξοδο της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων. Διέξοδος δοκιμασμένη, επί χρόνια, στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, χωρίς την ανάγκη και την εμπλοκή τους κράτους και με διεθνή αναγνώριση και κύρος. Μένει στο χέρι των επαγγελματιών και των συλλογικών τους οργάνων να προετοιμασθούν κατάλληλα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του αύριο, θωρακίζοντας τον επαγγελματικό τους χώρο σήμερα, από πάσης φύσεως επιβουλές και κινδύνους.
Δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα πια από το κράτος. Ήρθε η ώρα, οι ίδιοι οι επαγγελματίες, να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας και να χαράξουμε από μόνοι μας τον δρόμο που θα ακολουθήσουμε… Εμείς σήμερα και αύριο τα παιδιά μας.
----------------------------------------
[1] Ο Δρ. Γεώργιος Αναστασόπουλος (ceo@staregister.org) είναι Πρόεδρος και Δνων Σύμβουλος του Φορέα Πιστοποίησης Επαγγελματιών STAREGISTER και Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ενώσεων Φορέων Πιστοποίησης Επαγγελματιών (IPC).
[2] ISO-International Organization for Standardization (http://www.iso.org/iso/home.html)
[3] IAF-International Accreditation Forum (http://www.iaf.nu/)
[4] IPC-International Personnel Certification Association (www.ipcaweb.org)
[5] STAREGISTER-Φορέας Πιστοποίησης Επαγγελματιών (www.staregister.org)