του Γ. ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ
Καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Το ευρώ πεθαίνει. Φυσιολογικά, οι φωνές όσων μας καλούσαν από καιρό να επιστρέψουμε στη δραχμή ενισχύονται. Μήπως, πράγματι, ήρθε η ώρα της επιστροφής στη δραχμή; Στο φλέγον αυτό ερώτημα απαντώ αρνητικά. Το γιατί θα φανεί διερευνώντας δύο υπο-ερωτήματα:
ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ: Τι θα συμβεί στο εσωτερικό της Ελλάδας;
Από τον Ιανουάριο του 2010 επιχειρηματολογώ ότι η στάση πληρωμών ήταν αναπόφευκτη και έπρεπε να έχει γίνει δίχως καθυστέρηση. Γιατί όχι και έξοδος από το ευρώ, όπως έκανε η Αργεντινή (σπάζοντας τη σταθερή ισοτιμία με το δολάριο); Γιατί δεν επιτρέπεται να συγχέουμε (α) ένα σύστημα σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων με (β) ένα κοινό νόμισμα. Στην πρώτη περίπτωση το να σπάσεις την σταθερή ισοτιμία (το peg), όπως έκανε η Αργεντινή, είναι απλή υπόθεση. Απλώς ανακοινώνεις ότι η ισοτιμία γίνεται μεταβλητή (βάσει της ζήτησης και της προσφοράς του κάθε, ήδη υπάρχοντος, διαφορετικού νομίσματος). Στην Ελλάδα όμως δεν έχουμε δικό μας νόμισμα σε σταθερή ισοτιμία με κάποιο ξένο αλλά ένα «ξένο» νόμισμα - το ευρώ. Η δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος (όσο το ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει), σε αυτή την περίπτωση, θα είναι καταστροφική. Γιατί;
Επειδή η έκδοση νέου νομίσματος θα δημιουργήσει μια διττή, διαιρεμένη οικονομία. Από τη μία θα έχουμε το στοκ των αποταμιεύσεων σε ευρώ (είτε στα σεντούκια είτε στο εξωτερικό). Από την άλλη θα έχουμε τους μισθούς και τις συντάξεις να βγαίνουν από τα ΑΤΜ των τραπεζών σε δραχμές. Με το που θα εισπράττονται τα εισοδήματα σε δραχμές, οι πολίτες θα προσπαθούν να τις ανταλλάσσουν με τα αποταμιευμένα ευρώ, γνωρίζοντας ότι σε μερικές ώρες οι δραχμές τους θα υποτιμηθούν. Ετσι, θα έχουμε δύο Ελλάδες. Την Ελλάδα των μισθωτών χωρίς αποταμιεύσεις (που δεν θα έχουν πρόσβαση σε ευρώ) και την Ελλάδα των ραντιέρηδων (που θα έχουν). Για να νοικιάσεις ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα θα πρέπει να έχεις ευρώ. Πολλοί έμποροι θα εμπορεύονται μόνο σε ευρώ ή θα ζητούν «τοκογλυφικά» ποσά σε δραχμές. Οι ραντιέρηδες θα ζουν στην Ελλάδα του ευρώ και οι μισθωτοί σε εκείνη της δραχμής. Η χώρα θα θυμίζει την διττή οικονομία της Τουρκίας του '80 (μια οικονομία για τους εξαθλιωμένους «ανατολίτες», που λειτουργούσε με ντόπιο νόμισμα, και μια για τους «εξευρωπαϊσμένους» πολίτες, που χρησιμοποιούσαν μάρκα, φράγκα και δολάρια).
ΕΡΩΤΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ: Τι θα συμβεί στην Ευρώπη;
Δεδομένης της αρχιτεκτονικής του ευρώ, καμία χώρα δεν έπρεπε να έχει εισέλθει σε αυτό. Αλλο όμως αυτό και άλλο να πρεσβεύουμε σήμερα την κατάργησή του. Αν το κοινό νόμισμα καταργηθεί, ο γαλλο-γερμανικός άξονας θα πάψει να υπάρχει. Η Γερμανία θα δημιουργήσει μια δική της νομισματική ένωση με τις υπόλοιπες πλεονασματικές χώρες της τέως ευρωζώνης και τις χώρες της ανατολικής ευρώπης των οποίων οι οικονομίες έχουν δεθεί στο άρμα της γερμανικής βιομηχανίας. Αποτέλεσμα θα είναι η βαθειά ύφεση καθώς το νέο νόμισμα θα ανατιμηθεί και η γερμανική βιομηχανία θα χάσει σημαντικό μέρος των εξαγωγών της προς την Κίνα και την υπόλοιπη τέως ευρωζώνη.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, ανεξάρτητα από το εάν προκύψει κάποια Λατινική Νομισματική Ενωση ή όχι, τα νέα νομίσματα θα υποτιμώνται συνεχώς χωρίς όμως την αναπτυξιακή δυναμική μιας Αργεντινής (καθώς δεν έχουμε τον πρωτογενή τομέα που παράγει τεράστιες ποσότητες αγαθών για την Κίνα). Το αποτέλεσμα θα είναι ο βαθύς στασιμοπληθωρισμός. Ετσι, σε μια εποχή όπου η ανεργία θα πλήττει τον γερμανικό ζωτικό χώρο και ο στασιμοπληθωρισμός την υπόλοιπη Ευρώπη, ο γαλλο-γερμανικός άξονας (που έως τώρα σταθεροποιούσε πολιτικά την Ευρώπη) θα αποτελεί παρελθόν. Επιπλέον, ο υφεσιακός αντίκτυπος του θανάτου του ευρώ θα σπρώξει την οικουμένη σε βαθιά Παγκόσμια Υφεση. Το πάθημα της δεκαετίας του '30 δεν θα μας έχει γίνει μάθημα.
Γιατί αφορούν όλα αυτά εμάς; Επειδή η δική μας έξοδος θα δώσει τη χαριστική βολή στο ευρώ. Μόλις ανακοινωθεί η ελληνική έξοδος, θα στεγνώσουν τα ΑΤΜ στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, τα ιταλικά spreads θα φτάσουν το 25%, η αξιολόγηση του γαλλικού χρέους θα πέσει στο ΑΑ-, το Βέλγιο θα διαλυθεί και, πολύ σύντομα, η Γερμανία θα ανακοινώσει τη δική της έξοδο από το ευρώ. Αν, λοιπόν, έχω δίκιο ότι η κατάρρευση του ευρώ θα έχει συνέπειες καταστροφικές και για την Ευρώπη και την Ελλάδα, η επιστροφή στη δραχμή δεν αποτελεί λύση αλλά αυτοκτονική κίνηση απελπισίας.
Τι κάνουμε λοιπόν;
Πρώτον, δεν συζητάμε την επιστροφή στη δραχμή όσο το ευρώ υφίσταται αλλά ξεκινάμε συζητήσεις με την Ιταλία και την Ισπανία για μια πιθανή νομισματική ενοποίηση μαζί τους στην περίπτωση αποχώρησης των πλεονασματικών χωρών από την ευρωζώνη. (Αν το ευρώ πεθάνει, και η συνεργασία με άλλες χώρες αποτύχει, τότε η δημιουργία εθνικού νομίσματος θα είναι εύκολη υπόθεση.)
Δεύτερον, εγκαλούμε τόσο τον κ. Παπανδρέου όσο και τον κ. Παπαδήμο για το γεγονός ότι τίμησαν (για ίδιους λόγους) την «φιλολογία» περί εκπαραθύρωσης της Ελλάδας από την ευρωζώνη.
Τρίτον, απορρίπτουμε τη Συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου (που αποτελεί βασικό λόγο που το ευρώ σήμερα πεθαίνει) και προτείνουμε λογικές εναλλακτικές λύσεις.