Τον τελευταίο καιρό αρκετοί οικονομολόγοι, νεοκλασικοί, κεϋνσιανοί και μαρξιστές, έχουν συμμετάσχει στην συζήτηση σχετικά με την επιστροφή της Ελλάδας στην δραχμή ή την παραμονή στο ευρώ. Βέβαια σε αυτήν την συζήτηση έχουν πάρει μέρος και πολιτικοί, αλλά αυτό δεν μας αφορά ως οικονομολόγους επιστήμονες και ακαδημαϊκούς.
Θεωρώ ότι ο ακαδημαϊκός επιστήμονας όταν μιλά με την ιδιότητα του επιστήμονα πρέπει να μιλά ΜΟΝΟ υπό το πρίσμα της επιστήμης του. Δηλαδή, οι απόψεις που εκφράζει πρέπει να στηρίζονται αποκλειστικά πάνω στην οικονομική θεωρία. Ως πολίτης ασφαλώς και έχει δικαίωμα να εκφράζεται όπως θέλει. Στην περίπτωση όμως εκείνη δεν πρέπει να χρησιμοποιεί τον τίτλο του ακαδημαϊκού αλλά τον τίτλο του πολίτη.
Το βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της επιστροφής στην δραχμή είναι ότι η χώρα θα κερδίσει ανταγωνιστικότητα και θα ανακάμψει οικονομικά. Μερικοί μαρξιστές επεκτείνουν και αναφέρονται σε αποχώρηση από την ΕΕ, κρατικοποίηση της παραγωγής και των τραπεζών, απαγόρευση της κίνησης των κεφαλαίων και επιβολή τιμών από το κράτος.
Εδώ θα αναφερθώ μονό στην επίδραση στην ανταγωνιστικότητα.
1. Ο όρος ανταγωνιστικότητα δεν υπάρχει σε καμία οικονομική θεωρία. Είναι πολιτικός όρος που εισήγαγε στην πολιτική ατζέντα ο Μπιλ Κλίντον. Στο διεθνές εμπόριο δεν ανταγωνίζονται κράτη μεταξύ τους αλλά επιχειρήσεις. Για παράδειγμα σήμερα που η Ελλάδα κατηγορείται για έλλειψη ανταγωνιστικότητα υπάρχουν επιχειρήσεις που εξάγουν ακόμη και προϊόντα υψηλής τεχνολογία. Συνεπώς, ο όρος «ανταγωνιστικότητα» κρύβει παγίδες. Προσοχή λοιπόν πως χρησιμοποιείται.
2. Όλοι αυτοί οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι που προτείνουν την επιστροφή στην δραχμή για να κάνουμε φθηνότερες τις εξαγωγές προφανώς είτε δεν θυμούνται τι διδάσκουν στους φοιτητές τους για την θεωρία του διεθνούς εμπορίου είτε δεν πιστεύουν τις θεωρίες που διδάσκουν. Εξηγούμαι: Σε καμιά θεωρία του διεθνούς εμπορίου, από τον Άνταμ Σμιθ, Ρικαρντο, τον Μιλλ, τον Μαρξ, τους Hecksher-Ohlin, και Stolper-Samuelson, η συναλλαγματική ισοτιμία δεν παίζει ρόλο. Η συναλλαγματική ισοτιμία εισέρχεται στην οικονομική ανάλυση μέσω του ισοζυγίου πληρωμών για να διορθώσει βραχυπρόθεσμες ανισορροπίες. Η δομή του εμπορίου της χώρας δεν επηρεάζεται από την τιμή συναλλάγματος, άρα το νόμισμα. Αλλιώς, η Ιαπωνία και η Γερμανία, οι οποίες βλέπουν τα νομίσματα τους επί δεκαετίες να ανατιμώνται έναντι των άλλων νομισμάτων, θα έπρεπε να είχαν καταρρεύσει εμπορικά. Επίσης ποιες ήταν οι εξαγωγικές επιδόσεις της Ελλάδας επί δραχμής με την διαρκή διολίσθηση και τις δύο υποτιμήσεις; Να σημειώσω ότι μερικοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι τα προβλήματα από το νέο νόμισμα θα είναι μόνο βραχυχρόνια ενώ μακροχρόνια θα ισορροπήσει η κατάσταση!
3. Όσον αφορά το θέμα της οικονομικής ανάπτυξης, επίσης σε καμιά θεωρία (νεοκλασική και μαρξιστική) της οικονομικής μεγέθυνσης δεν παίζει ρόλο το χρήμα (ευρώ δολάριο, δραχμή ή οιοδήποτε άλλο). Σε όλες τις θεωρίες οι βασικοί παράγοντες είναι η αποταμίευση (χρηματοδότηση επενδύσεων κεφαλαίου), ο πληθυσμός και τεχνολογική γνώση. Πολλοί επίσης μιλούν για την νομισματική πολιτική. Αυτή η πολιτική όμως έχει καθαρά ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΟ χαρακτήρα. Να διορθώσει δηλαδή κάποιες ανισορροπίες μεταξύ συνολικής προσφοράς και συνολικής ζήτησης. Η νομισματική πολιτική δεν επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας η οποία είναι καθαρά δομική υπόθεση. Τίποτε άλλο.
Και ένα σχόλιο. Η περίπτωση της Ελλάδας είναι διαφορετική της Αργεντινής, καθώς η Αργεντινή είχε το δικό της νόμισμα και απλώς απελευθέρωσε την ισοτιμία προς το δολάριο. Στην περίπτωση της Ελλάδας θα δημιουργηθεί ένα εντελώς νέο νόμισμα το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται με την παλιά δραχμή. Δηλαδή, δεν θα πιάσουμε το νήμα από εκεί που το αφήσαμε. Η εισαγωγή του νέου νομίσματος στην κατάσταση που βρίσκεται η οικονομία της χώρας και η ψυχολογία των πολιτών με την αρχική υποτίμηση του 40-60 %, που ακούγεται, θα υποβαθμίσει το νέο νόμισμα από την γέννηση του. Οι πολίτες θα στραφούν προς τα σκληρά νομίσματα (ακόμη και τις χρυσές λίρες !) για την αγορά και πώληση περιουσιακών στοιχείων μεγάλης αξίας. Θυμηθείτε την περίοδο αμέσως μετά την κατοχή. Σε οκτώ χρόνια μετά την εισαγωγή του νέου νομίσματος ο Μαρκεζίνης αναγκάστηκε να κόψει τρία μηδενικά!
Συμπέρασμα: Εάν όλα τα παραπάνω ισχύουν, τότε πώς τόσο σημαντικοί οικονομολόγοι ακαδημαϊκοί, από όλο το φάσμα των θεωριών, προτείνουν την επιστροφή στην δραχμή ως λύση των προβλημάτων της χώρας; Ειλικρινά δεν μπορώ να δώσω μια απάντηση. Επιτέλους, ας χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη μας και την ιστορία. Κάτι καλύτερο θα βγει* Νίκος Χ. Βαρσακέλης, αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - barsak@econ.auth.gr