Ξεκίνησαν από προγράμματα ανεργίας, όταν αυξάνονταν οι φθορές στις σχολικές εγκαταστάσεις, μέσω της διαδικασίας επιλογής του ΑΣΕΠ και άρχισαν να επιλέγονται στο πλαίσιο του προγράμματος «Απόκτηση εργασιακής εμπειρίας ανέργων στη φύλαξη σχολικών κτιρίων». Το πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκε έπειτα από συνεργασία των 145 δήμων και κοινοτήτων της επικράτειας και των υπουργείων Εσωτερικών, Παιδείας, Εργασίας, Δημόσιας Τάξης, τον ΟΑΕΔ και την ΚΕΔΕ.
Το 2004 και έπειτα από υποδείξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι εργαζόμενοι εντάχθηκαν στο προεδρικό διάταγμα 164, επί υπουργίας Προκόπη Παυλόπουλου. Παράλληλα και με τις διατάξεις του νόμου 3320/2005, όσοι από τους μέχρι τότε 3.000 σχολικούς φύλακες κρίθηκαν από το ΑΣΕΠ ότι πληρούσαν τις προϋποθέσεις υπαγωγής τους στις ρυθμίσεις του προεδρικού διατάγματος 164/2004, κατατάχθηκαν σε θέσεις ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, ειδικότητας ΔΕ Σχολικών Φυλάκων, στους φορείς στους οποίους απασχολούνταν κατά τη διάρκεια του προγράμματος «Απόκτησης Εργασιακής Εμπειρίας ανέργων στη φύλαξη σχολικών κτιρίων». Από τον Μάρτιο του 2006 έως και τον Φεβρουάριο του 2007 είχαν προσληφθεί σταδιακά 2.753 άνεργοι ως σχολικοί φύλακες.
Οι σχολικοί φύλακες εργάζονται με βάρδιες οκτάωρες και έχουν την ευθύνη για τα κτίρια. Ως προσωπικό των ΟΤΑ πρώτου βαθμού, οι φύλακες σχολικών κτιρίων υποχρεούνται στην άσκηση των καθηκόντων τους όπως αυτά υπαγορεύονται στο υφιστάμενο καθηκοντολόγιο και καθορίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 35, σε συνδυασμό με τις όμοιες του άρθρου 171 του νέου Κώδικα Κατάστασης Δημοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων (Ν. 3584 ΦΕΚ143/Α'/28.6.2007). Σύμφωνα λοιπόν με το υφιστάμενο καθηκοντολόγιο, ο ρόλος του φύλακα σχολικού κτιρίου είναι «η επιτήρηση, η διαπίστωση και η μέριμνα για τη διατήρηση της καλής κατάστασης του σχολικού κτιρίου και των γύρω υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων του από φθορές που μπορεί να προκύψουν από εξωσχολικά και μη εξωσχολικά άτομα, με στόχο τη διασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών για την ομαλή λειτουργία του σχολείου», όπως αναφέρει το Βήμα.
Σήμερα, οι εναπομείναντες 2.000-2.200 σχολικοί φύλακες, οι οποίοι αμείβονται με 700 και 800 ευρώ τον μήνα, βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μια δυσοίωνη κατάσταση γεμάτη ανασφάλεια για το μέλλον και είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις τους .