Το σκάνδαλο ξέσπασε την περασμένη Κυριακή ύστερα από δημοσιεύματα του σουηδικού Τύπου τα οποία άφηναν να εννοηθεί ότι κατά τη διάρκεια του περυσινού διαγωνισμού, που διεξήχθη στο Μάλμε, αρκετές αποστολές προσπάθησαν να στήσουν το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, με το Αζερμπαϊτζάν να χρίζεται πρωταθλητής στη διαφθορά, μολονότι το «Hold Μe» που ερμήνευσε ο Φαρίντ Μαμάντοφ τερμάτισε τελικά δεύτερο. Οπότε, αν τελικά οι ενδείξεις γίνουν αποδείξεις, μπορούμε με βεβαιότητα να κάνουμε λόγο για πεταμένα λεφτά. Το 12άρι στους Αζέρους έδωσαν και οι Ελληνες (επιτροπή και κοινό), γεγονός, όμως, που έχει πιο αθώα εξήγηση, μια και συνθέτης και σκηνοθέτης του τραγουδιού ήταν «τα δικά μας παιδιά», Δημήτρης Κοντόπουλος και Φωκάς Ευαγγελινός.
Τα σουηδικά δημοσιεύματα ακολούθησε ένα ντόμινο καταγγελιών, οι οποίες, τέτοιες ώρες, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει αν έρχονται να πυκνώσουν τον καπνό που προκλήθηκε από μια υπάρχουσα φωτιά ή αν απλώς θέλουν να ρίξουν το δικό τους πυροτέχνημα. Οπως το βίντεο που ανέβηκε στη λιθουανική ιστοσελίδα 15 min, στο οποίο λιθουανοί φοιτητές φέρονται να δωροδοκούνται από Αζέρους ώστε να ψηφίσουν το τραγούδι τους ξανά και ξανά. Ως τώρα, λοιπόν, γνωρίζαμε ότι ο διαγωνισμός της Γιουροβίζιον ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για εμπόριο: πολύτιμος διαφημιστικός χρόνος, προβολή χωρών στο εξωτερικό, υψηλή τηλεθέαση, ελπίδα για διεθνή καριέρα για κάποιους συμμετέχοντες. Ξαφνικά, εμφανίζεται και ως παρεμπόριο.
Επιτροπές vs televoting
Η EBU απέρριψε τις κατηγορίες περί αλλοίωσης του αποτελέσματος διά στόματος Σιέτσε Μπάκερ, του υπεύθυνου της διοργάνωσης, επιβεβαίωσε ωστόσο ότι διενεργεί σχετική έρευνα. Η EBU, όμως, με αφορμή αυτά ακριβώς τα γεγονότα, βρέθηκε στο στόχαστρο για την απόφασή της να αλλάξει τον τρόπο ψηφοφορίας το 2009, ώστε η τελική βαθμολογία κάθε χώρας να προκύπτει από την τηλεψηφοφορία του κοινού και από την κριτική επιτροπή σε ποσοστό 50%-50%. «Είναι πιο εύκολο να επηρεάσεις ή να δωροδοκήσεις μια ολιγομελή επιτροπή από ένα ολόκληρο κράτος. Σε τελική ανάλυση, πρόκειται για έναν ποπ διαγωνισμό που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και δεν χρειάζεται εξειδικευμένες μουσικές γνώσεις από επιτροπές» τονίζουν όσοι απαιτούν την πλήρη επαναφορά του televoting και μάλλον δεν έχουν άδικο.
Μιλώντας με κύκλους της ΕΡΤ, πληροφορηθήκαμε ότι κατά τη διάρκεια της περυσινής διοργάνωσης στη Σουηδία πολλοί αρχηγοί αποστολών εκλήθησαν σε άτυπη «ανάκριση», προκειμένου να αποκαλύψουν αν κάποιος τους πλησίασε με σκοπό να εξαγοράσει την ψήφο τους. Υπήρχε, λοιπόν, μια διάχυτη υποψία πολύ πριν από τον τελικό. Συνεχίζοντας την κουβέντα μας, ενημερωθήκαμε και για τις έντονες φήμες που υπήρχαν και άλλες χρονιές σχετικά με δεκάδες χιλιάδες κλήσεις ή SMS που αγοράζονταν για λογαριασμό χωρών που είχαν κάμποσα λεφτά για πέταμα. Πιο επιρρεπείς σε τέτοιου είδους μαγειρέματα είναι οι χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Οι βασικοί λόγοι είναι δύο: όταν οι σχέσεις με τη δημοκρατία δεν είναι αυτονόητες, ένας λαός και, ακόμη περισσότερο, μια επιτροπή, θα υποκύψει πιο εύκολα σε καθεστώς χειραγώγησης. Και φυσικά, ας μην ξεχνάμε ότι χώρες που τώρα αρχίζουν να βγαίνουν από το σοβιετικό καβούκι τους προς τον έξω κόσμο, όπως το Αζερμπαϊτζάν, έχουν ανάγκη να ξοδέψουν πολλά χρήματα για να φανούν, ακόμη και αν κάτι τέτοιο βροντοφωνάζει από χιλιόμετρα τον ανασφαλή νεοπλουτισμό τους.
«Ανήκομεν εις την Δύσιν»
Η Μαρία Κοζάκου, δημοσιογράφος που τα τελευταία χρόνια έχει αναλάβει τη μετάδοση του διαγωνισμού ξεχωρίζοντας για τον δομημένο και μετρημένο λόγο της, όταν βρέθηκε το 2012 στο Μπακού για τη Γιουροβίζιον, θυμάται ότι ήταν διάχυτη «η ανάγκη των Αζέρων να γεφυρώσουν το χάσμα από την υπόλοιπη Ευρώπη. Υπήρχε αυτή η υπερπροσπάθεια, "να δείξουμε ότι είμαστε Ευρωπαίοι". Καταλάβαινες από την πρώτη στιγμή πόσο χρήμα είχε πέσει για τα μηχανήματα, για ένα στάδιο που χτίστηκε ειδικά για τη διοργάνωση και χωρούσε χιλιάδες θεατές, ακόμη και για έναν δρόμο που φτιάχτηκε ειδικά για να ενώνει την πόλη με το στάδιο. Χωρίς αμφιβολία, οι πιο υπερφίαλες και ακριβές παραγωγές ήταν στη Μόσχα το 2009 και στο Μπακού το 2012. Το 2013, στη Σουηδία, τα πράγματα μπήκαν σε μια πιο ανθρώπινη κλίμακα, δεν έγιναν υπερβολές, δεν προτιμήθηκε καν η πρωτεύουσα Στοκχόλμη, αλλά η πόλη του Μάλμε».
Η Μπόνι Τάιλερ, παλιά δόξα των 80s που εκπροσώπησε πέρυσι τη Βρετανία, τερματίζοντας κάπου κοντά στον πάτο και όχι στην κορυφή, σε συνέντευξή της σε γαλλική εφημερίδα ανέφερε πως άκουσε Ρώσους να παραπονιούνται σε μέλη της αζερικής αποστολής, επειδή «δεν τους έδωσαν τους βαθμούς για τους οποίους είχαν πληρώσει». Τα λεγόμενα της Τάιλερ επιβεβαίωσαν οι τραγελαφικές ενέργειες της αζερικής κυβέρνησης λίγες ημέρες μετά τον διαγωνισμό: ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ διέταξε έρευνα προκειμένου να διαλευκανθεί γιατί η χώρα του δεν έδωσε ούτε έναν βαθμό στη Ρωσία, τη στιγμή που οι Ρώσοι έδωσαν στο Αζερμπαϊτζάν το 12άρι τους. Το ότι γειτονικές χώρες ή κράτη που μοιράζονται κοινά συμφέροντα ψηφίζονταν μεταξύ τους ήταν κοινό μυστικό εδώ και χρόνια, όσο υπάρχει και η Γιουροβίζιον. Οταν, όμως, η έλλειψη ψήφων φτάνει στο σημείο να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο, τότε αποκαλύπτεται ότι κάποια κράτη αντιμετωπίζουν το παιχνίδι πιο σοβαρά από ό,τι πρέπει.
H Ευρώπη των σκανδάλων
Ο Δημήτρης Μαντζίλας, γιουροφάν με εντυπωσιακές γνώσεις σχετικά με τον διαγωνισμό, μέλος της σχετικής οργάνωσης INFE Greece και συνεργάτης της INFE Cyprus, θυμάται παρελθοντικά περιστατικά που μαρτυρούν τα διαπλεκόμενα συμφέροντα στη Γιουροβίζιον: «Το πιο γνωστό και επιβεβαιωμένο παράδειγμα εξαγοράς επιτροπής συνέβη το 1968, όταν η δικτατορία του Φράνκο πλήρωσε τη γερμανική επιτροπή, ενδεχομένως και άλλες, και η Ισπανία κέρδισε το βραβείο. Παλιότερα, το 1963, η νορβηγική επιτροπή άλλαξε τα αποτελέσματα που είχε ήδη εκφωνήσει, χαρίζοντας το βραβείο στη Δανία και στερώντας το από την Ελβετία. Μεταξύ 1971 και 1973 ήταν πολύ εύκολο να εξαγοραστούν οι διμελείς επιτροπές, όπως επιβεβαιώνουν καταγγελίες της εποχής. Για παράδειγμα, η Νορβηγίδα Χάνε Κρογκ είχε πει ότι θα έπαιρνε το άριστα του μαλτέζου κριτή αν ενέδιδε στις ερωτικές επιθυμίες του μέσα σε ένα ασανσέρ. Επίσης, πρόσφατα ο κύπριος τραγουδιστής Αλεξ Παναγή παραδέχθηκε δημόσια αυτό που οι φαν για χρόνια ψιθύριζαν, ότι δηλαδή Κύπρος και Μάλτα αντάλλασσαν βαθμούς κατόπιν συνεννόησης».
Κατά τη γνώμη του, η ψηφοφορία πρέπει να γυρίσει στο televoting: «Είναι σκανδαλώδες μόλις πέντε-επτά άτομα, που συνήθως είναι εγκάθετοι της εκάστοτε δημόσιας τηλεόρασης και σχεδόν ισόβια μέλη των επιτροπών, να κρατούν στα χέρια τους το 50% της βαθμολογίας. Ωστόσο, έχουμε σοβαρές ενδείξεις ότι ακόμη και η τηλεψηφοφορία μπορεί να μαγειρευτεί: το 1999 υπήρξαν καταγγελίες από έλληνες φοιτητές του εξωτερικού ότι οι γραμμές ήταν διαρκώς κατειλημμένες».
Τα τελευταία 15 χρόνια, νεοσύστατα κράτη που προήλθαν από την πρώην ΕΣΣΔ είδαν τον διαγωνισμό ως εφαλτήριο προβολής τους. Οπως παρατηρεί ο Δημήτρης Μαντζίλας, «εδώ και μια 15ετία, είδαμε να βραβεύονται χώρες υπό ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως η Εσθονία και η Λετονία, ή χώρες με επιθυμία να ενταχθούν σε αυτήν, όπως η Σερβία, ή κάποιες που έδειχναν σημάδια ανέλιξης, όπως η Ελλάδα το 2005, προτού ξεσπάσει η οικονομική κρίση».
Οσο για τη γειτονική μας Τουρκία, πέρυσι απείχε από τον διαγωνισμό διαφωνώντας με το σύστημα ψηφοφορίας και εφέτος θα κάνει το ίδιο. Οι άνθρωποι της ΕΡΤ τονίζουν με χαμένη εθνική υπερηφάνεια ότι το 2009, στη Μόσχα, ο Σάκης Ρουβάς καταποντίστηκε από όλες τις επιτροπές, ωστόσο ήταν πολύ ψηλά στην ψηφοφορία του κοινού, χωρίς όμως αυτό να είναι αρκετό για μια καλύτερη θέση. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τον Λούκα Γιώρκα, ο οποίος έβγαινε τρίτος στη γενική κατάταξη σύμφωνα με την ψηφοφορία του κοινού, αλλά οι επιτροπές τον έριξαν στην 7η θέση.
Οπως λένε και οι αρμόδιοι, ακόμη είναι πολύ νωρίς για να αποφασίσουμε αν και πώς θα εκπροσωπηθούμε εφέτος στη Γιουροβίζιον. Το MAD ανέλαβε πέρυσι τα έξοδα της ελληνικής αποστολής, ενώ η ΕΡΤ υπογραμμίζει ότι δεν ξόδεψε παραπάνω από 5.000 ευρώ για τα έξοδα της μετάδοσης. Η τελευταία διορία υποβολής συμμετοχής είναι η 15η Δεκεμβρίου. Ούτως ή άλλως, τώρα έχουν σειρά άλλες χώρες να ασχοληθούν εμμονικά με τη Γιουροβίζιον, ανάγοντας την τελική μας κατάταξη σε εθνικό ζήτημα. Τώρα που τα ευρώ λιγοστεύουν επικίνδυνα, το παιχνίδι παίζεται με πετροδόλαρα.
Λαζαρίδου Αστερόπη
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2013