Μία εβδομάδα πριν από την προγραμματισμένη βολή S-300 στην Κρήτη, την πρώτη του περίφημου ρωσικού αντιαεροπορικού σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψαν χθες ο Δ. Αβραμόπουλος και ο Ρώσος ομόλογός του Σ. Σοϊγκού έρχεται να αναθερμάνει τις σχέσεις Αθήνας και Μόσχας.
Η βολή έχει προγραμματιστεί για τις 11 Δεκεμβρίου και θα πραγματοποιηθεί παρουσία ακολούθων άμυνας ξένων χωρών, ενώ ήδη έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον ΜΜΕ του εξωτερικού.
Χρειάστηκε να περάσουν δύο χρόνια προετοιμασιών από τότε, που τουλάχιστον αποφασίστηκε να γίνει η πρώτη βολή. Η προσπάθεια ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2011 όταν ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Μιχ. Κωσταράκος, αποφάσισε πως όλα τα οπλικά συστήματα, που διαθέτουν οι Ένοπλες Δυνάμεις, θα πρέπει όχι απλώς να είναι ενταγμένα στο ελληνικό οπλοστάσιο, αλλά και πιστοποιείται η επιχειρησιακή τους λειτουργία μέσω βολών. Από την απόφαση δεν εξαιρέθηκαν οι S-300 και τον Ιούνιο του 2012 καθορίστηκε το χρονοδιάγραμμα των απαραίτητων διαδικασιών, που θα έπρεπε να προηγηθούν.
Ξεκίνησαν οι επαφές με τη Μόσχα και τον περασμένο Μάιο, ομάδα ρώσων τεχνικών μετέβη στην Κρήτη, όπου επιθεώρησε τα συγκροτήματα βολής του οπλικού συστήματος και την καλή λειτουργία του. Δύο μήνες αργότερα, οι Ρώσοι επιθεώρησαν την κατάσταση των βλημάτων και την ετοιμότητά τους προς χρήση.
Στο μεταξύ, είχε ξεκινήσει να «τρέχει» η προμήθεια για την αγορά στόχου για τις ανάγκες της βολής, που τελευταίως έλαβε, μεταξύ άλλων, την έγκριση της αρμόδιας επιτροπής εξοπλισμών στην Βουλή.
Πλέον όλα μοιάζουν έτοιμα για να πραγματοποιηθεί η πρώτη βολή S-300, την ερχόμενη Τετάρτη, στο Πεδίο Βολής Κρήτης.
Το διπλωματικό θρίλερ
Η περιπέτεια των S-300 μετράει πολλά χρόνια και η κατάληξή τους στην Κρήτη έχει περάσει από σαράντα κύματα ενός πολιτικο-διπλωματικού θρίλερ. Μετά την κρίση των Ιμίων, στα μέσα του 1996 η Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσισε να προχωρήσει στην αγορά του ρωσικού συστήματος.
Έγινε υπό τις ευλογίες του Γεράσιμου Αρσένη και την πολιτική «ομπρέλα» του δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας-Κύπρου, όταν ο τότε πρόεδρος Γλαύκος Κληρίδης έλαβε την απόφαση της προμήθειας: στο όνομα της αμυντικής θωράκισης της χώρας, αλλά κυρίως για να χρησιμοποιήσει την αγορά των ρωσικών συστημάτων ως εργαλείο ασκήσης πίεση προς όλες τις πλευρές για την επίλυση του Κυπριακού.
Το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου είχε ανακοινωθεί από τον Νοέμβριο του 1993, όταν πρωθυπουργός ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου και πρόεδρος της Κύπρου ο Γλ. Κληρίδης.
Από την πρώτη στιγμή, όμως, οι S-300 μπήκαν στο «μάτι» των ΗΠΑ, με την κυπριακή πλευρά να μιλά ευθέως για άσκηση πιέσεων προκειμένου να μην προχωρήσει η επίμαχη προμήθεια. Τον Ιανουάριο του 1997, το αμερικανικό ΥΠΕΞ χαρακτήρισε την απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης «στοιχείο αποσταθεροποίησης στο νησί και γενικότερα στην περιοχή», αλλά και «βήμα προς λάθος κατεύθυνση».
Ο διευθυντής για θέματα Νοτίου Ευρώπης στο αμερικανικό ΥΠΕΞ, Κέρι Κάβανο, μετέβη στην Κύπρο και έκανε λόγο ευθέως για κρίση με αφορμή το ρωσικό οπλικό σύστημα. Πρότεινε μορατόριουμ πτήσεων πάνω από την Κύπρο ως αντίδοτο στους S-300, κάτι δεν δεν αποδέχθηκε ο κύπριος πρόεδρος, με τις ΗΠΑ να εκφράζουν την απογοήτευσή τους.
Την ίδια εποχή και η Βρετανία, έκανε διάβημα προς την κυπριακή κυβέρνηση για τους S-300. Από την άλλη, η Τουρκία απειλούσε ανοιχτά με αντίποινα: Με καταστροφή του οπλικού συστήματος, αλλά και προληπτικά χτυπήματα σε μονάδες της Εθνικής Φρουράς. Η τότε υπουργός Εξωτερικών Τανσού Τσιλέρ και ο αρχηγός του τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων Ισμαήλ Καρανταγί ανακοίνωσαν την επίσκεψή τους στην κατεχόμενη Κύπρο, ενώ ο ηγέτης των τουρκοκυπρίων Ρ. Ντενκτάς απειλούσε με εποικισμό της Αμμοχώστου.
Η Μόσχα, από την πλευρά της, δήλωνε σε κάθε τόνο ότι η ίδια είναι σε θέση να διασφαλίσει την παράδοση των S-300 στην Κύπρο.
Αθήνα καλεί Λευκωσία
Η Ελλάδα στο προσκήνιο εμφανιζόταν να στηρίζει πολιτικά την Κύπρο, αν και διαφαινόταν ότι το έκανε μετά μεγάλης δυσκολίας. Τον Φεβρουάριο του 1997 στη Λευκωσία, Κύπρος και Ρωσία υπέγραψαν το συμβόλαιο της αγοράς, ύψους 250 εκατ. δολαρίων.
Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, σε μια κίνηση επίδειξης στην κατεχόμενη Κύπρο, οι Τούρκοι πραγματοποίησαν τη στρατιωτική άσκηση υπό την κωδική ονομασία «Αποφασιστικότητα ΄97». Το σενάριο περιλάμβανε επιχείρηση καταστροφής των πυραύλων, εξ ου και χρησιμοποιήθηκαν... ομοιώματα των S-300.
Toν Ιανουάριο του 1998, στη διάρκεια προεκλογικής συνέντευξης, ο Γλ.Κληρίδης ανακοίνωσε την παράδοση της αεροπορικής βάσης “Ανδρέας Παπανδρέου” στην Πάφο, ενώ προετοιμάζονταν τελετές για τα εγκαίνιά της. Εξαγγέλθηκε η μόνιμη στάθμευση ελληνικών πολεμικών αεροσκαφών στην Κύπρο (σ.σ. κάτι που παρέμεινε στο επίπεδο της εξαγγελίας) και η Τουρκία απείλησε εκ νέου με στρατιωτικά μέτρα.
Ένα μήνα μετά, το πρώτο μήνυμα των ΗΠΑ στον Γλ.Κληρίδη -αμέσως μετά την επανεκλογή του- ήταν ένα σκληρό διάβημα, πάλι για το θέμα των πυραύλων. Ο αμερικανός υφυπουργός Άμυνας, Ζαν Λόνταλ, προειδοποίησε μέσω του πρεσβευτή της Κύπρου στην Ουάσιγκτον: «Δεν πρέπει να πάρετε τους S-300, δεν πρέπει να προχωρήσετε με την αεροπορική βάση της Πάφου. Πρόκειται για δύο τρομερές αποφάσεις».
Ακολούθησε η απάντηση της Κύπρου, που επανέφερε την παλαιά πρόταση για αποστρατιωτικοποίηση, ως αντάλλαγμα για την ακύρωση της παραγγελίας για τους S-300. Οι Τούρκοι αρνήθηκαν να συνδέσουν τους πυραύλους με τις συνομιλίες για το Κυπριακό και η πρωτοβουλία του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ απέτυχε.
Φόβοι για πόλεμο
Το διπλωματικό θερμόμετρο έμοιαζε να ανεβαίνει και τον Μάιο η εφημερίδα «Sunday Times» έγραφε πως η Βρετανία ετοιμάζεται για τη μεγαλύτερη εκκένωση πληθυσμού, που πραγματοποίησε από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω της αυξανόμενης ανησυχίας για πόλεμο στην Κύπρο. Στη Λευκωσία επικράτησε πανικός για πιθανές επιπτώσεις στον τουρισμό και το Εθνικό Συμβούλιο αποφάσισε αναβολή της παραλαβής μέχρι το τέλος του 1998, προσβλέποντας σε μείωση της έντασης.
Ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό, Ντιέγκο Κόρντοβεζ μετέφερε μήνυμα του Γλ. Κληρίδη στον Ντενκτάς ότι θα συζητούσε την ακύρωση του προγράμματος, υπό την προϋπόθεση ότι θα επέστρεφε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αλλά ο ίδιος αρνήθηκε κάθε διαπραγμάτευση με επίκεντρο τους S-300.
Το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, από την πλευρά του, έδειξε ενδιαφέρον στην “ιδέα Πάγκαλου” και ανέλαβε πρωτοβουλία για μορατόριουμ πτήσεων πάνω από την Κύπρο, χωρίς την ανάμιξη του ΝΑΤΟ. Οι Τούρκοι εξακολούθησαν να αρνούνται κάθε διάλογο για τους S-300 και, αργότερα, η “ιδέα” απορρίφθηκε και από τη Λευκωσία.
Το θέμα της εγκατάστασης στην Κύπρο έγινε σημείο αντιπαράθεσης στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ εκείνης της εποχής, αλλά και στην Κύπρο. Τον Νοέμβριο του 1998, ο Γλ. Κληρίδης έλεγε ότι οι πύραυλοι χρειάζονται για την άμυνα της Κύπρου και ότι η θέση θα αλλάξει, μόνον εάν η τουρκική πλευρά είναι έτοιμη να συζητήσει μείωση δυνάμεων και εξοπλισμών, ενώ ο Κ.Σημίτης δήλωνε ότι οι S-300 δεν είναι αυτοσκοπός.
Ως πρόεδρος του ΔΗΣΥ τότε, ο σημερινός πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, απαντώντας στον Κ. Σημίτη έλεγε ότι οι πύραυλοι μπορεί να μην είναι αυτοσκοπός, αλλά σίγουρα είναι για την άμυνα της Κύπρου και όχι για την εναποθήκευσή τους σε χώρους πέραν της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Πιέσεις Σημίτη σε Κληρίδη
Ακολούθησε η συνάντηση Σημίτη – Κληρίδη, με τον έλληνα πρωθυπουργό να εισηγείται την εγκατάστασή τους στην Κρήτη και τον κύπριο πρόεδρο να επιμένει σε αποθήκευσή τους στην Κύπρο. Ο Κληρίδης τελικά συμφώνησε, αλλά δημιουργήθηκε ένα κλίμα ψυχρότητας στις σχέσεις μεταξύ Αθήνας – Λευκωσίας.
Στην Κύπρο, μόνο το ΑΚΕΛ είδε με κατανόηση τη θέση της Ελλάδας. Ο τότε γραμματέας του ΠΑΣΟΚ Κ. Σκανδαλίδης είχε προσκαλέσει ε επειγόντως τον Βάσο Λυσσαρίδη στην Αθήνα. Και ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ είχε δηλώσει πως «μεταξύ θερμού επεισοδίου και άνευ όρων παράδοσης, είναι προτιμότερο το πρώτο».
Τελικώς, τον Μάρτιο του 1999, οι S-300 έφτασαν μυστικά στην Κρήτη. Η πρώτη βολή είχε ανακοινωθεί για τον Δεκέμβριο του 2000, αλλά αναμένεται να γίνει 13 χρόνια μετά. Επί σειρά ετών στην Αθήνα επικρατούσε ο φόβος ότι η ενεργοποίηση των S-300 αποτελεί ένα θέμα που «δεν αγγίζουμε». Από τότε έχουν παρέλθει αρκετά χρόνια.
Με το MOU που υπέγραψαν την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Δ.Αβραμόπουλος και ο ρώσος ομόλογός του Σ. Σοϊγκού, αρκετά ρωσικά συστήματα -μεταξύ αυτών και οι S-300- αποκτούν τεχνική υποστήριξη και ανταλλακτικά μέσω μιας συμφωνίας για “follow on support”. Τυπικώς, οι S-300 πέρασαν σε ελληνική ιδιοκτησία το 2007, μια ολόκληρη οχταετία αφότου κατέληξαν στην Κρήτη.
Πηγή:www.capital.gr