Μέχρι σήμερα σώζονται σε αρκετά σημεία της πόλης αρχαιολογικά ευρήματα που θυμίζουν την ελληνική περίοδο στην ιστορία της
Το Κερτς είναι μία από τις σημαντικότερες πόλεις της χερσονήσου της Κριμαίας. Στη θέση της από τον 7ο αιώνα π.Χ. προϋπήρχε η αρχαία ελληνική πόλις Παντικάπαιον, η οποία ιδρύθηκε από τους Ιωνες της Μιλήτου, και βρισκόταν στο σημείο της ένωσης των δύο θαλασσών, της Μαύρης και της Αζοφικής. Οι αρχαίοι Ελληνες όριζαν τον Πορθμό του Κερτς, τον αρχαίο Κιμμέριο Βόσπορο, ως όριο μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας.
Μέχρι σήμερα σώζονται σε αρκετά σημεία της πόλης αρχαιολογικά ευρήματα, που θυμίζουν την ελληνική περίοδο στην ιστορία της. Το κύριο ύψωμα του Κερτς και στις μέρες μας φέρνει την ονομασία «λόφος του Μιθριδάτη», προς τιμήν του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη Στ' του Ευπάτορα. Σε αυτόν σήμερα είναι αφιερωμένο ένα σύγχρονο μνημείο της πόλης ευρισκόμενο στους πρόποδες του λόφου. Ολη η περιοχή γύρω από το λόφο του Μιθριδάτη είναι γεμάτη από θραύσματα αρχαίων κιόνων και κεραμικών αγγείων.
Οι Ούννοι
Τον 4ο αιώνα οι Ούννοι, ερχόμενοι από την Ασία, κατέστρεψαν το Παντικάπαιον. Οι κάτοικοί του ξανάχτισαν την πόλη, η οποία συνέχισε να υφίσταται κατά τη βυζαντινή περίοδο. Ο σιωπηλός μάρτυρας της εποχής εκείνης είναι η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, που σώζεται μέχρι σήμερα και δεσπόζει στο αρχιτεκτονικό της τοπίο. Από τον 13ο αιώνα μέχρι την προσάρτησή της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 15ο αιώνα η Κριμαία βρισκόταν υπό κατάκτηση της Χρυσής Ορδής, μιας απέραντης Μογγολικής αυτοκρατορίας, και ύστερα του χάνου της Κριμαίας και των Γενουατών.
Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Αυτοκρατορία στα τέλη του 18ου αιώνα έγινε η μετεγκατάσταση του ντόπιου ελληνικού πληθυσμού βόρεια, προς τις ακτές της Αζοφικής Θάλασσας, στην περιοχή με πρωτεύουσα τη Μαριούπολη. Κατά τη διάρκεια των 18ου, 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα στη χερσόνησο της Κριμαίας δημιουργήθηκαν εκ νέου οι ελληνικοί οικισμοί και οι πόλεις της γέμισαν από Ελληνες κατοίκους. Ηταν οι μέτοικοι και οι πρόσφυγες από την επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ιδιαίτερα από τον Πόντο. Μόνιμη ελληνική παρουσία στην Κριμαία δεν είχε διακοπεί από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 20ό αιώνα μ.Χ. Οπότε η μοίρα των Ελλήνων της περιοχής άλλαξε ριζικά με τις σταλινικές διώξεις.
Η εξορία των Ελλήνων
Οι σταλινικές διώξεις του 1937-38 επηρέασαν την τύχη του πληθυσμού της ΕΣΣΔ. Δεν θα σβηστεί από τις μνήμες των Ελλήνων της Σοβιετικής Ενωσης η μέρα της 15ης Δεκεμβρίου του 1937, όταν και ξεκίνησε η λεγόμενη «ελληνική επιχείρηση» της NKVD. Δεκάδες χιλιάδες αθώοι άνθρωποι εκτελέστηκαν ή φυλακίστηκαν για ένα και μόνο λόγο: τη «λάθος» εθνική καταγωγή. Οι διώξεις είχαν στόχο κυρίως τον ανδρικό πληθυσμό και ειδικά τους νέους. Χωρίς την υποστήριξη των ανδρών, τα υπόλοιπα μέλη των οικογενειών συνέχισαν να ζουν για χρόνια με τη σκέψη της άδικης απώλειας των αγαπημένων τους προσώπων. Οι Ελληνες ως επί το πλείστον συνελήφθησαν από το Λαϊκό Κομιτάτο Εσωτερικών Υποθέσεων για την υποτιθέμενη αντισοβιετική δράση και ως κατάσκοποι υπέρ της καπιταλιστικής Ελλάδας. Ομως η Ελλάδα ποτέ δεν είχε εκφράσει το παραμικρό ενδιαφέρον για τα σχετικά θέματα. Οι Ελληνες της ΕΣΣΔ για την Ελλάδα ήταν μια πηγή των κομμουνιστικών ιδεών. Ο αυτοκαταστροφικός μηχανισμός στην ΕΣΣΔ λειτούργησε και τα αποτελέσματα της απολυταρχικής πολιτικής ήταν τραγικά. Ολόκληροι λαοί απελάθηκαν από τις παραδοσιακές τους εστίες. Την ίδια τύχη είχαν και οι Ελληνες της πόλης Κερτς. Τα βάσανά τους δεν τελείωσαν με τις στοχευόμενες εκτελέσεις. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1942, ο παραμένων ελληνικός πληθυσμός του Κερτς -οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και τα παιδιά- απελάθηκε στην Κεντρική Ασία. Η ελληνική παρουσία στη γη του αρχαίου βασιλείου του Κιμμέριου Βοσπόρου, με πρωτεύουσα την πόλη Παντικάπαιον (τώρα Κερτς), σταμάτησε και ίσως ανεπανόρθωτα. Οι απόγονοι των εξορισμένων Ελλήνων θυμούνται την πατρίδα των προγόνων τους και προσπαθούν να κρατήσουν συνεχή επαφή με την Κριμαία.
* Ιστορικός, Kuban State University, Krasnodar, Russia
Του ΒΑΣΙΛΗ ΤΣΕΝΚΕΛΙΔΗ*
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=421718