Είναι μια οργισμένη φεμινίστρια, κυνηγημένη από την Ουκρανία, είναι η αρχηγός του παγκόσμιου κινήματος των Femen, είναι μια κοπέλα που εξηγεί στο ΒΗmagazino: «Χθες έλαβα ένα SMS που έλεγε "ένα μπουκάλι οξύ ετοιμάζεται για σένα". Θεωρείτε ότι αυτό συμβαίνει γιατί κοιτάζουν μόνο τα στήθη μας και όχι τα μηνύματα που έχουμε γραμμένα σε αυτά; Το να είσαι η αρχηγός των Femen συμπεριλαμβάνει σε μόνιμη βάση το να δέχεσαι απειλές».
Αυτές τις ημέρες ήταν δύσκολο να μιλήσει κανείς με την Ινα Σεβτσένκο. Για ολόκληρα 24ωρα, όσο κράτησε η επαφή για τη συνέντευξη με το ΒΗmagazino, εξαφανιζόταν, δεν σήκωνε το κινητό της και έστελνε μηνύματα αργά το βράδυ. Ισως γιατί μεταξύ άλλων βρέθηκε από τη Γαλλία - στην οποία πλέον διαμένει μόνιμα, έχοντας ζητήσει πολιτικό άσυλο - στο Λονδίνο για να διαδηλώσει κατά της κλειτοριδεκτομής, πάντα γυμνόστηθη, φορώντας μόνο ένα ματωμένο εσώρουχο.
Τελικά απάντησε στις ερωτήσεις του BHmagazino. Δεν θέλει να μιλάει πολύ για τους τρόπους δράσης της οργάνωσης. «Είμαστε "επαγγελματίες" πολιτικές ακτιβίστριες. Δεν μοιραζόμαστε τις τακτικές μας ακριβώς για να μην τις γνωρίζουν οι εχθροί μας» απάντησε σε ερώτηση για τις επόμενες δράσεις των Femen. Δεν είπε λέξη για το πώς κατάφεραν τον Ιανουάριο του 2013 να προσεγγίσουν γυμνόστηθες το συνεδριακό κέντρο στο παγωμένο Νταβός, όπου γίνονταν οι εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, και να διαδηλώσουν ανάβοντας φωτοβολίδες, ούτε αποκάλυψε με ποιον τρόπο κατάφεραν έναν μήνα αργότερα να βρεθούν μπροστά στη μύτη του Σίλβιο Μπερλουσκόνι ουρλιάζοντας «Basta, Berlusconi» («Αρκετά, Μπερλουσκόνι»), όπως φυσικά δεν μίλησε και για την τακτική που χρησιμοποίησαν τον Απρίλιο του 2013, τότε που βρέθηκαν σε απόσταση αναπνοής από τον Βλαντίμιρ Πούτιν και την Ανγκελα Μέρκελ, φωνάζοντας «Γαμ...ε δικτάτορα».
Femen εναντίον Χρυσής Αυγής
Ωστόσο η Ινα Σεβτσένκο αποκάλυψε τελικά στο ΒΗmagazino κάτι άλλο, αρκετά σημαντικό. «Η Ελλάδα ανήκει στη λίστα των χωρών που θεωρούνται στρατηγικά σημαντικά εδάφη για τις Femen. Θεωρούμε ότι η Ελλάδα σύντομα θα αποτελέσει μια "νέα γη" για εμάς. Είμαστε πολύ ταραγμένες με την άνοδο της ακροδεξιάς ιδεολογίας στη χώρα σας. Οι Femen θα έρθουν για να αποτελέσουν μια ισχυρή αριστερή αντιπολίτευση, μια θεραπεία, μια ένεση ενάντια στον φασισμό. Πιστεύουμε ότι πολλές Ελληνίδες θα γίνουν μέλη μας για να ιδρύσουμε παράρτημα στην όμορφη αλλά και απογοητευμένη χώρα σας. Δεν υπάρχει χρόνος για να είμαστε απογοητευμένοι, είναι ώρα να πολεμήσουμε για την Ελλάδα».
Οι Femen ιδρύθηκαν το 2008 στην Ουκρανία από την ακτιβίστρια Αννα Χούτσολ. Η Ινα μπήκε στην οργάνωση το 2009. Ως τότε ζούσε μια κανονική ζωή. «Οπως κάθε Ουκρανή, μεγάλωσα και εγώ ακούγοντας ότι πρέπει να μάθω να μαγειρεύω, να καθαρίζω και να είμαι όμορφη γιατί έπρεπε να παντρευτώ» δηλώνει σήμερα στο ΒΗmagazino και συμπληρώνει: «Στα 17 μου μετακόμισα στο Κίεβο. Μπήκα στο πανεπιστήμιο και σπούδασα δημοσιογραφία. Κατάφερα να βρω μια δουλειά στο γραφείο Τύπου του δημάρχου στο δεύτερο έτος των σπουδών μου. Η δουλειά μου είχε πρεστίζ, πληρωνόμουν καλά και αυτό είναι εξαιρετικό για μια Ουκρανή. Αλλά, όπως παντού, έτσι και στην εργασία μού φέρονταν σαν να είμαι δούλα, επειδή ακριβώς ήμουν γυναίκα».
Η ζωή της Ινα άλλαξε ξαφνικά όταν δέχθηκε ένα μήνυμα στο προφίλ που διατηρούσε στο VKontakte, τη ρωσική εκδοχή του Facebook. «Είμαστε ένα γυναικείο γκρουπ και θέλουμε να ξεκινήσουμε δράση στο Κίεβο ενάντια στον σεξοτουρισμό και στην πορνεία. Ασπάζεσαι τις ιδέες μας; Ας συναντηθούμε».
Η Ινα απάντησε. «Ημουν περίεργη για το τι θα μπορούσε να είναι αυτό το γυναικείο κίνημα» αναφέρει στο ΒΗmagazino. «Δεν ήξερα ως τότε καμία γυναικεία οργάνωση στην Ουκρανία. Πήγα στη συνάντηση. Ημασταν μόνο κορίτσια και όλες μοιάζαμε ίδιες, αντανακλώντας τη σεξιστική ουκρανική κουλτούρα. Oι συζητήσεις μας τότε ήταν πολύ πρωτόγονες, καθόλου θεωρητικές, μοιραζόμασταν τον ίδιο θυμό για τη σκληρή ζωή, για την έλλειψη δυνατοτήτων, για τη σεξουαλική κακομεταχείριση».
Πριν από τον γυμνισμό
Στις πρώτες διαμαρτυρίες κατά της πορνείας που πραγματοποίησαν ήταν ντυμένες και όχι γυμνόστηθες. Ετσι, ταμπελάκια τιμών κρέμονταν από τα ρούχα τους συμβολίζοντας ότι οι γυναίκες είναι προς πώληση και πολλές φορές φορούσαν κοστούμια τα οποία πετούσαν και από μέσα αποκαλύπτονταν γυναικεία ρούχα. Το 2010 προχώρησαν στην πρώτη γυμνόστηθη διαμαρτυρία. Πέντε ακτιβίστριες στο εκλογικό κέντρο όπου θα ψήφιζε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς, πέταξαν τις μπλούζες τους. Η εικόνα τους μεταδόθηκε σε όλον τον κόσμο.
«Ηταν ένα πείραμα» αναφέρει η Ινα Σεβτσένκο στο ΒΗmagazino. «Επρεπε επιτέλους να μας προσέξουν. Πολλές από εμάς, ανάμεσά τους και εγώ, αρχικά ήμασταν εναντίον. Το δοκιμάσαμε όμως και δούλεψε. Μετά συνειδητοποιήσαμε ότι μια γυναίκα που διαμαρτύρεται γυμνόστηθη γίνεται ένα σύμβολο το οποίο σπάει, καταστρέφει τα πατριαρχικά στερεότυπα. Το σώμα της πλέον δεν κατευθύνεται από το ανδρικό σύστημα. Είναι ελεύθερο».
Ομως μια γυμνόστηθη διαμαρτυρία δεν εξυπηρετεί για μία ακόμη φορά την εικόνα της γυναίκας ως σκεύους ηδονής; Η Ινα Σεβτσένκο ξεκαθαρίζει: «Γυμνές γυναίκες υπάρχουν παντού, στα περιοδικά, στις διαφημιστικές πινακίδες, στην τηλεόραση. Το γυμνό γυναικείο κορμί είναι συνδεδεμένο με τη γυναικεία σεξουαλική υποταγή. Οι Femen συντρίβουν αυτή την άποψη και αναδεικνύουν ένα νέο γυμνό γυναικείο σώμα, γενναίο, δυνατό, πολιτικά ενεργό για τη γυναίκα και όχι για τον άνδρα. Δεν υπάρχει πρόβλημα με το ίδιο το γυναικείο κορμί αλλά με τον τρόπο με τον οποίο το αντιλαμβάνεται η κοινωνία. Ο καθένας θεωρεί ότι μια γυμνή γυναίκα είναι ένα σεξουαλικό αντικείμενο. Εμείς αποφασίσαμε όχι να κρύψουμε το σώμα μας αλλά να αλλάξουμε την άποψη της κοινωνίας για αυτό. Δεν βγάζουμε σεξουαλικούς ήχους, φωνάζουμε τα πολιτικά μας αιτήματα. Δεν δείχνουμε ένα παθητικό "χαμογελαστό" σώμα, αλλά ένα επιθετικό σώμα που ουρλιάζει και είναι ο καμβάς για τα πολιτικά μας αιτήματα».
Ωστόσο, από την αρχή σε σχέση με τις Femen υπάρχει κάτι το οξύμωρο: οι περισσότερες ακτιβίστριες είναι ψηλές, ξανθές, καλλίγραμμες, κορίτσια που άνετα θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν στις σελίδες του «Playboy». H Ινα Σεβτσένκο μάλιστα έχει κληθεί πολλές φορές να απαντήσει στο ερώτημα. «Είναι μια παλιά κριτική αυτή. Tώρα που έχουμε γραφεία σε όλον τον κόσμο δεν μοιάζουμε μεταξύ μας. Στην Ουκρανία, δεν θα το αρνηθώ, σχεδόν όλες είμαστε ίδιες. Και αυτό συμβαίνει γιατί η κοινωνία το απαιτεί, καθώς μεγαλώνουμε. Ψάχνεις για άνδρες και έτσι πρέπει να δείχνεις όμορφη. Και οι Ουκρανές ακολουθούν αυτά τα πρότυπα ομορφιάς, δεν είμαι περήφανη για αυτό, αλλά είναι θέμα κουλτούρας» καταλήγει. Από την άλλη, κατά τη γνώμη της, ευθύνονται και οι άνθρωποι του Τύπου, από τους φωτογράφους, οι οποίοι απαθανατίζουν μόνο τις πιο ελκυστικές ακτιβίστριες, ως τους αρχισυντάκτες, οι οποίοι τοποθετούν στα εξώφυλλα τις πιο φωτογενείς.
Βρίσκουν όμως τα μηνύματα των Femen τον στόχο τους ή το μήνυμα χάνεται στην εικόνα του γυμνού στήθους τους; «Και τότε γιατί οι πράξεις των Femen συζητιούνται τόσο και σχολιάζονται ακόμη και από τους πολιτικούς;» ρωτάει ρητορικά η ίδια.
Η απαγωγή στο δάσος
Oι ακτιβίστριες των Femen σίγουρα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν επαναστάτριες του γλυκού νερού, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις έχουν πάρει σοβαρά ρίσκα. Στα τέλη του 2011 η Ινα και άλλες δύο ακτιβίστριες έφθασαν στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, για να διαδηλώσουν έξω από τα γραφεία της KGB εναντίον του προέδρου Αλεξάντρ Λουκασένκο. Τα πράγματα τελικά εξελίχθηκαν πολύ άσχημα, γιατί, σύμφωνα με τις ίδιες, απήχθησαν από άνδρες της μυστικής αστυνομίας - γεγονός που η κρατική ασφάλεια αρνείται. «Μας απήγαγαν και μας βασάνισαν στο δάσος για τις πράξεις μας ενάντια στη δικτατορία» αναφέρει η Ινα στο ΒΗmagazino. «Hμασταν σίγουρες ότι θα μας σκότωναν. Δεν ένιωθα όμως σαν θύμα, ένιωθα ότι οι βασανιστές μας ήταν τα θύματα. Μας βασάνιζαν γιατί οι τρεις μας εμφανιστήκαμε έξω από τα γραφεία της ΚGB κρατώντας πανό που έγραφαν "ελευθερία στους πολιτικούς κρατουμένους"».
Αυτή δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που κινδύνεψε η Ινα. Το καλοκαίρι του 2012, την ημέρα της ετυμηγορίας για τη δίκη των Pussy Riot, προκειμένου να διαδηλώσει υπέρ του ρωσικού συγκροτήματος μετέβη σε ένα δάσος έξω από το Κίεβο και έκοψε με ένα αλυσοπρίονο έναν τεράστιο ξύλινο σταυρό περίπου 4 μέτρων ο οποίος είχε στηθεί ειδικά εκεί ώστε να τιμήσει τα θύματα του σταλινισμού. «Μετά τη διαμαρτυρία με ακολουθούσαν μυστικοί πράκτορες. Ηταν γύρω από το σπίτι μου, με παρακολουθούσαν από τα παράθυρα και δεν προσπαθούσαν καν να κρυφτούν. Ενα πρωί κάποιος προσπαθούσε να παραβιάσει την πόρτα. Αρπαξα το διαβατήριό μου, ένα κινητό και 50 δολάρια και πήδηξα από ένα παράθυρο για να μπω στο αυτοκίνητο ενός φίλου που ήρθε γρήγορα να με βοηθήσει. Αυτή η στιγμή άλλαξε τη ζωή μου» αναφέρει στο ΒΗmagazino.
Ετσι η Ινα εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και μάλιστα το πρόσωπό της αποτέλεσε έμπνευση για το νέο γραμματόσημο της Μαριάν, του συμβόλου της Γαλλικής Δημοκρατίας, κατά ομολογία των δύο γάλλων καλλιτεχνών που το φιλοτέχνησαν. Εκεί η Ινα οργάνωσε τις Femen, με πολλές Γαλλίδες να μπαίνουν στο κίνημα και παραρτήματα της φεμινιστικής οργάνωσης να ανοίγουν σε όλον τον κόσμο. Το εύρος του πολιτικού ακτιβισμού τους επεκτάθηκε: άδικες κυβερνήσεις, θρησκευτική καταπίεση, αγώνες κατά της ανόδου της Ακροδεξιάς, ακόμη και διαδηλώσεις υπέρ του γάμου των ομοφυλοφίλων βρίσκονται στην ατζέντα τους. «Εχουμε 10 παραρτήματα σε όλον τον κόσμο. Αριθμούμε 300 ακτιβίστριες και έχουμε 5.000 μέλη» αναφέρει η Ινα στο ΒΗmagazino. Πέρυσι το αρχηγείο τους κάηκε ολοσχερώς και οι ίδιες πιστεύουν ότι κάποιος ήθελε να τις κάψει ζωντανές. Σήμερα τα γραφεία τους βρίσκονται στο προάστιο Κλισί του Παρισιού. Τους πρώτους τρεις μήνες της εγκατάστασής τους εκεί δεν είχαν ηλεκτρικό και ζεστό νερό. Πλέον τα πράγματα έχουν φτιάξει. Καθημερινά κάνουν σκληρές προπονήσεις, γυμναστική και μαθαίνουν τεχνικές ώστε να μην μπορούν να τις πιάνουν εύκολα οι αστυνομικοί. Αν περάσει κάποιος έξω από τα γραφεία τους, συνθήματα όπως «Φτωχοί εξαιτίας σας», «In gay we trust» (παράφραση του «Ιn God we trust») και «Οχι άλλος Πάπας» ακούγονται ως μέρος της καθημερινής προπόνησης. Η αθεΐα βρίσκεται στον πυρήνα της ιδεολογίας τους.
«Τα Χριστούγεννα ακυρώθηκαν»
Στις 25 Δεκεμβρίου του 2013 η Ινα βρέθηκε στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό. Προτού η ασφάλεια την εξουδετερώσει, η ίδια φώναζε «Τα Χριστούγεννα ακυρώθηκαν, η Παναγία έκανε έκτρωση» διαμαρτυρόμενη με αυτόν τον τρόπο για τις θέσεις της Καθολικής Εκκλησίας για τις αμβλώσεις. Πέρα όμως από τον συντηρητισμό του καθολικισμού, ούτε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας έχει γλιτώσει από τη δράση τους, ενώ άνοιξαν μέτωπο και με το Ισλάμ, με εμπρηστικές δηλώσεις που προκάλεσαν το μένος των μουσουλμάνων γενικά και μουσουλμανικών φεμινιστικών οργανώσεων ειδικότερα.
«Οι θρησκείες αρνούνται τον φεμινισμό και γενικότερα οποιαδήποτε μορφή ελευθερίας» αναφέρει στο ΒΗmagazino η Ινα και συμπληρώνει: «Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θρησκείες δεν μπορούν να συνυπάρξουν στην ίδια κοινωνία, γιατί το ένα αποκλείει το άλλο. Ξέρετε ότι στην εποχή της δουλείας πολλοί δούλοι δεν ήθελαν να πολεμήσουν για την απαγόρευσή της. Δεν μπορεί εν έτει 2014 δισεκατομμύρια γυναικών να μην μπορούν να πάνε σχολείο, να πρέπει να καλύπτονται από την κοινωνία με αυτά τα θρησκευτικά "σακιά", να μην μπορούν να οδηγήσουν, να μην μπορούν να μιλήσουν σε άνδρες εκτός αν είναι μέλη της οικογένειάς τους κ.τ.λ. Αν μπορεί η γυμνή επανάσταση των Femen να αναπτυχθεί στο Ισλάμ; Στο Ισλάμ όχι, όταν όμως γκρεμίσουμε τις ισλαμικές αξίες, ναι. Και θα γίνει. Μια τέτοια παράλογη, πρωτόγονη θρησκεία δεν μπορεί πλέον να υπάρχει».
Η σκοτεινή πλευρά των Femen
Στα τέλη Μαΐου του 2013 οι Femen πραγματοποίησαν την πρώτη τους γυμνή διαμαρτυρία σε ισλαμική χώρα διαδηλώνοντας ενάντια στη φυλάκιση της Αμίνα «Τάιλερ», κατά κόσμον Σμπούι, η οποία ανέβασε στο Internet τόπλες φωτογραφίες της με διάφορα συνθήματα και συνελήφθη αφού έγραψε σε τοίχο νεκροταφείου τη λέξη «Femen», κοντά στο κεντρικό τζαμί της πόλης Καϊρουάν στην Τυνησία. Οι τρεις ακτιβίστριες ακολούθησαν την τύχη της και φυλακίστηκαν στις τυνησιακές φυλακές για έναν μήνα κάτω από άθλιες συνθήκες, όπως υποστήριξαν μετά την απελευθέρωσή τους. Τα πατώματα της φυλακής ήταν γεμάτα κηλίδες αίματος και οι ίδιες πλένονταν με το νερό τουαλέτας, ενώ κοιμόντουσαν σε εμποτισμένα με ούρα σεντόνια.
Το πιο περίεργο όμως αυτής της ιστορίας είναι πως όταν η Αμίνα αποφυλακίστηκε κράτησε αποστάσεις από τις Femen κατηγορώντας τες για ισλαμοφοβία, καθώς και για ύποπτες πηγές χρηματοδότησης. Η Ινα αντέδρασε άμεσα μέσω Τwitter γράφοντας: «Η Αμίνα δεν πρόδωσε τις Femen, αλλά χιλιάδες γυναίκες που έδρασαν για την ελευθερία της κατά τη διάρκεια της καμπάνιας "Eλευθερώστε την Αμίνα" και χάρη στις οποίες σήμερα είναι ελεύθερη».
Ωστόσο η πηγή της χρηματοδότησης των Femen αποτελεί μεγάλο αγκάθι σε όλη τη διαδρομή τους και κάτι το οποίο τούς προσάπτουν συνεχώς οι επικριτές τους, κατηγορώντας τες για στοχευόμενες επιθέσεις με χρηματικά κίνητρα.
Σε σχετική ερώτηση του ΒΗmagazino η Ινα απάντησε: «Εύχομαι να βρεθεί κάποιος να χρηματοδοτήσει το κίνημά μας. Πολύ συχνά είναι αδύνατο να δράσουμε ή να ανοίξουμε παραρτήματα σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα, γιατί δεν έχουμε χρήματα για τα αεροπορικά εισιτήρια. Είμαι έτοιμη να πάρω χρήματα και από τον Διάβολο τον ίδιο, ώστε να αναπτυχθεί ο φεμινισμός. Και πιστέψτε με, μέχρι στιγμής δεν τον έχουμε συναντήσει».
Σίγουρα οι κατήγοροι των Femen είναι πολλοί και αρκετές φεμινιστικές οργανώσεις συγκαταλέγονται σε αυτούς. Εχουν διατυπωθεί κατηγορίες για σεξιστικές πρακτικές που υποβιβάζουν τελικά τη γυναίκα, για σκοτεινούς σκοπούς, ενώ το ντοκιμαντέρ «Ukraine is not a Brothel» («Η Ουκρανία δεν είναι πορνείο») αποκάλυψε ότι τον πρώτο καιρό - προτού τα κορίτσια καταλάβουν ότι η πατριαρχία ξεκινούσε από τα γραφεία τους - ένας άνδρας μάνατζερ τις οργάνωνε. Κανείς πάντως δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον τους. Αλλωστε σήμερα συμπληρώνουν μόλις έξι χρόνια δράσης. Αραγε το σύνθημά τους «Στόχος μας να διαμαρτυρηθούμε, όπλα μας τα γυμνά μας στήθη» θα κερδίσει μια θέση στη φεμινιστική ιστορία ή θα αποδειχθεί άλλο ένα πυροτέχνημα μιας εποχής που μπορεί να κάνει lifestyle και το πιο λογικό αίτημα διαμαρτυρίας;
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 20 Ιουλίου 2014