«Αρχαιολογικός χώρος Αμφίπολης. Μακεδονικοί τάφοι Α’». Φτάνοντας στη μικρή κωμόπολη των Σερρών, που κρύβει το μεγάλο μυστικό του μεγαλοπρεπούς τύμβου στον λόφο Καστά, βλέπει κάποιος ότι οι σκούρες πορτοκαλί πινακίδες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι περισσότερες από τις σύγχρονες, κάτι που μαρτυρά τη βαριά αρχαία ιστορία του τόπου.
Το τοπίο, επιβλητικό σε ολόκληρο τον Δήμο Αμφίπολης, που αποτελείται από συνολικά 16 μικρά χωριά. Σταματώντας στην τοποθεσία Μεσολακκιά, εκεί όπου βρέθηκε ο εντυπωσιακός τύμβος, με τον μαρμάρινο περίβολο μήκους 497 μέτρων και ύψους 3 μέτρων, ρωτάω πώς μπορώ να πάω στο μνημείο. Ενας χωματόδρομος ακριβώς στην άκρη ενός βενζινάδικου οδηγεί πάνω στον λόφο. Οι πολλές διακλαδώσεις, οι οποίες οδηγούν σε διαφορετικά χωράφια, μπερδεύουν, αλλά τελικά τα πολλά αυτοκίνητα που κινούνται προς το μνημείο σού δείχνουν προς τα πού να πας.
Φωτό: Ο επιβλητικός λόφος Καστά στην Μεσολακκιά Αμφίπολης, που κρύβει το μεγάλο μυστικό
Φτάνοντας στο ύψωμα, το εντυπωσιακό θέαμα σου κόβει την ανάσα: Ενας ολόκληρος λόφος, «περικυκλωμένος» από καλοδουλεμένο μάρμαρο Θάσου, όπως φαίνεται από ένα μικρό σωζόμενο κομμάτι του, συνολικά 2.500 κυβικών μέτρων, μαρτυρά πως κάποιο σπουδαίο πρόσωπο της αρχαιότητας έχει ταφεί στον τύμβο, όμοιος του οποίου δεν έχει βρεθεί σε ολόκληρη τη Μακεδονία. Κόσμος από κάθε γωνιά της Ελλάδας και δημοσιογράφοι συρρέουν στην περιοχή και ζητούν επίμονα να μάθουν πληροφορίες. Η μεγάλη αστυνομική δύναμη απαγορεύει την πρόσβαση στον χώρο, αφήνοντας τους αρχαιολόγους να κάνουν απερίσπαστοι τη δουλειά τους. Ακόμα και ξένα ειδησεογραφικά δίκτυα δεν έχουν καταφέρει να εξασφαλίσουν κάποιο αποκλειστικό πλάνο. Χαρακτηριστική η φράση ενός από την ομάδα της κυρίας Περιστέρη, όταν έφτανε στο μνημείο τις πρώτες πρωινές ώρες: «Η αρχαιολογία έχει άλλους ρυθμούς από τη δημοσιογραφία. Είναι πολύ λεπτή δουλειά και προχωράμε προσεκτικά».
Φωτό: Το μικρό σωζώμενο τμήμα από τον καλοδουλεμένο περίβολο από μάρμαρο Θάσου
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΛΑΖΑΡΙΔΗ
Το μικρό χωριό της Μεσολακκιάς, στη μέση του Δήμου Αμφίπολης, κινείται ολόκληρο στον ρυθμό του σπουδαίου ευρήματος. Στον κεντρικό δρόμο υπάρχει ένα καφενείο. Οι κάτοικοι δεν έχουν άλλο θέμα συζήτησης και είναι λογικό, καθώς ο τύμβος για τον οποίο μιλάει ολόκληρη η Ελλάδα βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τα σπίτια τους και ακριβώς δίπλα από τα χωράφια τους.
Φωτό: Συζήτηση στο κεντρικό καφενείο της Αμφίπολης
Χαρακτηριστική η φράση από το 1965: «Εκ των ευρισκομένων εις την επίχωσιν λατυπών, ως και των ανευρεθέντων μέχρι τούδε ευτελών τάφων, επιτρέπεται η εικασία ότι ο τύμβος καλύπτει είτε μέγα ταφικό οικοδόμημα, είτε περισσότερους μικρούς τάφους», ενώ κατέληγε με νόημα πως «η έρευνα του τύμβου, παρ’ όλας τας δυσχερείας της ανασκαφής, θα πρέπει να συνεχισθή και εις το μέλλον μέχρι της ανευρέσεως του καλυπτόμενου υπό αυτού επιταφίου μνημείου». Στο καφενείο του χωριού κάθεται και συζητά με άλλους συγχωριανούς του ο κύριος Αλέξανδρος Κοχλιριάδης. Ηταν για σχεδόν 30 χρόνια μαζί με τον Δημήτρη Λαζαρίδη στις ανασκαφές στον λόφο Καστά και για 40 χρόνια υπεύθυνος του Μουσείου Αμφίπολης. «Ημουν το δεξί του χέρι», λέει χαρακτηριστικά. «Ο Λαζαρίδης πίστευε από τότε ότι μέσα στον τάφο είναι η Ρωξάνη και ο γιος του Αλέξανδρου», είναι το πρώτο πράγμα που αναφέρει. Μου δείχνει τις πρώτες τοπογραφικές απεικονίσεις του τύμβου. Ο Δ. Λαζαρίδης μάλιστα είχε σταθεί άτυχος, καθώς λίγα μέτρα δίπλα από την αποκάλυψη των επιβλητικών Σφιγγών είχε κάνει μία τομή το 1965, η οποία δεν του έδωσε αυτό που περίμενε και το μυστικό έμεινε κρυμμένο για ακόμα 50 χρόνια. Δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα της μεγάλης ανακάλυψης.
Φωτό: Πρακτικά από τις σημειώσεις του Δημήτρη Λαζαρίδη το έτος 1965
Οι εργασίες τότε δεν είχαν προχωρήσει και λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, αλλά και λόγω του φόβου του Δημήτρη Λαζαρίδη να μην αλλοιωθεί σε κανένα σημείο το μνημείο. «Ο,τι και να είναι, είναι πολύ σπουδαίο», τονίζει ο κύριος Αλέξανδρος, ο οποίος μου επισημαίνει ότι τον πατέρα του τον έλεγαν Φίλιππο. «Αλέξανδρος του Φιλίππου» δηλαδή.
Φωτό: Ο κ. Αλέξανδρος Κοχλιαρίδης, στενός συνεργάτης του Δημήτρη Λαζαρίδη
ΟΙ ΣΚΟΠΙΑΝΟΙ
Πραγματικός πυρετός έχει καταλάβει και τους Σκοπιανούς. Το γεγονός ότι ο τύμβος συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τον Μέγα Αλέξανδρο, αφού, όπως λένε οι αρχαιολόγοι, είναι δημιούργημα του αρχιτέκτονα του μεγάλου στρατηλάτη, Δεινοκράτη, και φέρεται να έχει ανεγερθεί με εντολή του, έχει τρομοκρατήσει τους γείτονες, που βλέπουν τον μύθο τους για μία ακόμη φορά να καταρρέει. Ο κύριος Θανάσης Ζουρνατζής, πρόεδρος της κοινότητας Μεσολακκιάς, λέει πως είδε και Σκοπιανούς να έχουν έρθει στην περιοχή ως επισκέπτες. Είδηση αποτελούν τα όσα είπε στα «Π» και ο αντιπεριφερειάρχης Σερρών, Γιάννης Μωυσιάδης, που αποκάλυψε πως Σκοπιανοί ζήτησαν να στείλουν αρχαιολόγους για να… βοηθήσουν στην ανασκαφή. Ο αντιπεριφερειάρχης αρνήθηκε απαντώντας με εμφανή δόση ειρωνείας ότι αν βρεθεί επιγραφή στα… σλαβικά, θα τη στείλει στα Σκόπια!
Η "παγίδα" του σπουδαίου αρχιτέκτονα και οι θάλαμοι που είδε το γεωραντάρ
Ο αντιπεριφερειάρχης Σερρών, Γιάννης Μωυσιάδης, είναι από τους ανθρώπους που έχουν επισκεφθεί αρκετές φορές τον τύμβο στον λόφο Καστά και γνωρίζουν από πρώτο χέρι την εξέλιξη των ερευνών. Στάθηκε μάλιστα από την πρώτη στιγμή αρωγός στην προσπάθεια να συνεχιστούν οι έρευνες, καθώς η Αντιπεριφέρεια ενίσχυσε με ένα σημαντικό ποσό την ανασκαφή. «Δεν μπορούμε να πούμε απολύτως τίποτα αν δεν ολοκληρωθεί η επιστημονική έρευνα των αρχαιολόγων. Μόνο αυτοί γνωρίζουν και πρέπει να κάνουν απερίσπαστοι τη δουλειά τους», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η αποκάλυψη ωστόσο έρχεται σε μία αποστροφή του λόγου του, όταν και αναφέρει ότι οι αρχαιολόγοι προσπαθούν να μπουν από πλάγια στον τάφο, καθώς, εκτός από τον φόβο να μην προξενηθούν ζημιές στο μνημείο, υπάρχει η υποψία μήπως ο σπουδαίος αρχιτέκτονας είχε φτιάξει κάποιον μηχανισμό πίσω από τις μαρμάρινες πύλες, ο οποίος θα μπορούσε να παγιδεύσει όποιον πήγαινε να συλήσει τον τάφο.
Με μια μέθοδο η οποία μπορεί να «δει» μέσα από το χώμα, ο καθηγητής του Τμήματος Γεωπληροφορικής και Τοπογραφίας του ΤΕΙ Σερρών Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου βοήθησε από την αρχή την προσπάθεια των αρχαιολόγων και της κυρίας Περιστέρη.
Το γεωραντάρ εντόπισε στο εσωτερικό του τάφου τρεις χώρους και οι αρχαιολόγοι ελπίζουν τώρα να μην έχει καταρρεύσει η οροφή και έχει γεμίσει το εσωτερικό με τόνους χώμα. Ο κ. Παπαθεοδώρου, μιλώντας στα «Π», τόνισε ότι αυτό που πρέπει να γίνει είναι να αφήσουμε τους αρχαιολόγους να κάνουν τη δουλειά τους και να περιμένουμε τις επίσημες ανακοινώσεις. «Κάναμε στον αρχαιολογικό χώρο του τύμβου Καστά μια εφαρμοσμένη γεωφυσική διασκόπηση με τη χρήση γεωραντάρ, το οποίο έστειλε ηλεκτρομαγνητικά κύματα στο έδαφος», ήταν το σχόλιό του, ενώ πρόσθεσε με νόημα πως «από τα μέχρι τώρα ευρήματα φαίνεται πως η μέθοδος αυτή διαβάζει σωστά το έδαφος». Αρα στο εσωτερικό του τύμβου αναμένουμε τουλάχιστον τρεις τάφους.
Φωτό: Η εντυπωσιακή είσοδος του ταφικού μνημείου και η αναπαράσταση του τάφου όπως ήταν με τον Λέοντα της Αμφίπολης στην κορυφή
Τα στόματα των αρχαιολόγων είναι ερμητικά κλειστά. Η «ψυχή» της ανασκαφής, η κυρία Κατερίνα Περιστέρη, δεν μιλάει και είναι πλήρως αφοσιωμένη στα καθήκοντά της. Το μόνο σχόλιο της ότι ο τάφος θεωρεί πως δεν έχει συλληθεί προκάλεσε ντελίριο ενθουσιασμού. Αυτό εξάλλου επιβάλλει η επιστημονική δεοντολογία, καθώς η παραμικρή κουβέντα της μπορεί να δημιουργήσει πλήθος από σενάρια, τα οποία δεν θα βοηθήσουν σε τίποτα την έρευνα. Ενα τέτοιο, το τελευταίο που συζητήθηκε, είναι να βρίσκεται στον τάφο ο επιστήθιος φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ηφαιστίωνας, ο θάνατος του οποίου είχε στενοχωρήσει πολύ τον Μακεδόνα βασιλιά.
Το σενάριο που θέλει να είναι εκεί θαμμένη η Ρωξάνη, η οποία δολοφονήθηκε στην Αμφίπολη από τον Κάσσανδρο μετά το 323 π.Χ., όταν και πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος, δεν θεωρείται πολύ πιθανό, καθώς ο Λέων της Αμφίπολης, που, όπως λένε οι αρχαιολόγοι, ήταν στην κορυφή του τύμβου, είναι σύμβολο ανδρείας και δεν συνδέεται με την ταφή μιας γυναίκας. Το μνημείο ωστόσο μπορεί να ανήκει και στον γιο του στρατηλάτη, Αλέξανδρο τον Δ’. Ο 13χρονος Αλέξανδρος είχε δολοφονηθεί από τον Κάσσανδρο στην Αμφίπολη, ο οποίος είχε θορυβηθεί μήπως έχανε τον θρόνο από τον διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και αυτό το σενάριο, ωστόσο, είναι τρωτό, καθώς ο μεγαλοπρεπής Λέων δεν ταιριάζει σε ένα παιδί μόλις 13 ετών, το οποίο δεν είχε προλάβει να πολεμήσει.
Φωτό: Ο εντυπωσιακός Λέων της Αμφίπολης, για τον οποίο οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν πως ήταν τοποθετημένος στην κορυφή του τύμβου. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος του μπορεί να δει πόσο μικροί είναι οι άνθρωποι μπροστά του
Εξάλλου, η ίδια η κ. Περιστέρη περιμένει κάτι πολύ μεγάλο, καθώς, όπως δήλωσε, ο τάφος ανήκει σε στρατηγό ή και πιο υψηλό πρόσωπο, και μάλιστα μετά τον θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη, αλλά δεν αναφέρει τίποτα παραπάνω πριν ταυτοποιηθεί οτιδήποτε από τα ευρήματα, τα οποία μέχρι τώρα δείχνουν να μην έχει συληθεί ο τάφος.
Το σενάριο πάντως να έχει μεταφερθεί ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος στην Αμφίπολη δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί ιστορικά, αν και τα ίχνη του ταριχευμένου σώματος του μεγάλου στρατηλάτη σταματούν απότομα στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. και χάνονται οριστικά στο βάθος των αιώνων.
Χρηματοδότηση με… παρεμβάσεις
Η ανασκαφή της Αμφίπολης έχει περάσει από σαράντα κύματα, καθώς δεν είχε γίνει αντιληπτή εξ αρχής απ’ όλους η σπουδαιότητα του μνημείου. Ένας από τους ανθρώπους που βοήθησε σημαντικά ήταν ο πρώην υπουργός πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας, ο οποίος έδωσε τα 50.000 ευρώ, ποσό απολύτως απαραίτητο για να συνεχιστεί η ανασκαφή. Πολύ σημαντική ήταν η παρέμβαση για το θέμα και της βουλευτίνας Σερρών κ. Φωτεινής Αραμπατζή, η οποία είχε καταθέσει επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή το 2012 με την οποία ζητούσε την συνέχιση της χρηματοδότησης για το μνημείο, σε μία περίοδο που σχεδόν κανείς δεν είχε αντιληφθεί το πόσο σημαντικό είναι. Η κυρία Αραμπατζή μάλιστα είχε επισκεφτεί το μνημείο μαζί την κυρία Περιστέρη
Φωτό: Η επικεφαλής αρχαιολόγος κ. Κατερίνα Περιστέρη με την βουλευτή Σερρών Φωτεινή Αραμπατζή
Σέρρες-Αποστολή: Σταύρος Παπαντωνίου
ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ