Επιπλέον των καθυστερήσεων, υπήρξαν και πολλές τεχνικές παρατηρήσεις που έφερναν τα ελικόπτερα να κριθούν ως μη αποδεκτά από την ελληνική πλευρά, παρατηρήσεις οι οποίες έφτασαν τις 200 σύμφωνα με το ΓΕΣ (μεταξύ αυτών η ενσωμάτωση φιλτροδιαχωριστών άμμου, η πιστοποίηση του συστήματος αποπαγοποίησης των στροφείων, η ασφάλιση της οπίσθιας ράμπας όταν ανοίγει σε πτήση και η έλλειψη κλείδας ασφαλείας στο σύστημα κρυπτασφάλισης του πομποδέκτη ΗF). Μετά από σειρά διαπραγματεύσεων, η κατασκευάστρια υποσχέθηκε την επίλυση των τεχνικών παρατηρήσεων και προβλημάτων, η καθυστέρηση όμως της παράδοσης ενείχε ποινικές ρήτρες, οι οποίες περιλαμβάνονταν ως όρος στο αρχικό συμβόλαιο. Τελικά το ζήτημα επιλύθηκε το καλοκαίρι του 2010 με την υπογραφή της Τροποποίησης Νο 3 της Σύμβασης 034Α/03 «Προμήθεια Ε/Π ΝΗ-90 για τις Ανάγκες του ΓΕΣ» με την ΝΗΙndustries. Σύμφωνα με την τροποποίηση η ΝΗΙ ανέλαβε την κύρια ευθύνη της καθυστέρησης, παρέχοντας αποζημίωση ύψους €70.030.540, ενώ παράλληλα χορηγήθηκε πίστωση ύψους €20 εκατ. για υλικά και υπηρεσίες εν συνεχεία υποστήριξης, παρασχέθηκαν επιπρόθετα υλικά και υπηρεσίες εκτιμώμενου ύψους €30 εκατ. και έγινε παρακράτηση ύψους €1,2 εκατ. για κάθε ένα από τα πρώτα 4 ελικόπτερα μέχρι την ολοκλήρωση των εργασιών μετασκευής τους. Η προκαταβολή που είχε ήδη καταβληθεί αντιπροσώπευε το 40% της αξίας, οπότε απέμεναν να καταβληθούν περί τα €394,5 εκατ. Αφαιρούμενης της έκπτωσης των €70 εκατ. απέμεναν πλέον να καταβληθούν περί τα €324,5 εκατ. Κατά την αναθεωρημένη σύμβαση, δύο ελικόπτερα θα έπρεπε να παραδοθούν το αργότερο τον Μάρτιο του 2011 (ήρθαν στην Ελλάδα στις 7 Ιουνίου), για να ακολουθήσουν τα υπόλοιπα σταδιακά σε διάστημα 4,5 ετών από τότε.
Προς ώρας η ΑΣ έχει παραλάβει 11 ελικόπτερα και βάσει του χρονοδιαγράμματος παραδόσεων, το 12ο ελικόπτερο επρόκειτο να παραληφθεί στις 19 Φεβρουαρίου. Όμως, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Πάνος Καμμένος ενημέρωσε την προμηθεύτρια εταιρεία των NH-90 πως το υπουργείο δεν θα παραλάβει το 12ο ελικόπτερο, δεν θα πληρώσει το ποσό της τελευταίας δόσης ύψους €110 εκατ., καθώς και δεν θα υπογράψει τη σύμβαση «Εν Συνεχεία Υποστήριξης (FOS) των ΝΗ-90», ύψους €75,5 εκατ. πριν ολοκληρωθεί ο έλεγχος της σύμβασης από τις αρμόδιες αρχές. [1] Γιατί άραγε το έκανε αυτό;
Στις 3 Μαρτίου, μετά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ο ΥΠΕΘΑ εμφανίστηκε λάβρος για το αυτό θέμα, δηλώνοντας πως «υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία από τα οποία προκύπτουν πιθανά κακουργήματα και πάρα πολλά χρήματα, τεράστια ποσά, τα οποία έχει πληρώσει ο ελληνικός λαός». Δεν έχει άδικο -η ιστορία των NH90 είναι μια βορβορώδης ιστορία:
– Αν και η απόφαση για απευθείας ανάθεση της προμήθειας των ελικοπτέρων, δίχως διαγωνισμό συνίστατο στην πρόβλεψη για συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα διεθνούς συμπαραγωγής του, με την αποδοχή της στη ΝΑΗΕΜΑ (NATO Helicopter Management Agency), αυτή η συμμετοχή δεν υλοποιήθηκε ποτέ στην πράξη (δεν υποβλήθηκε καν σχετικό αίτημα),
– Ενώ αρχικά η χρηματοδότηση της προμήθειας είχε προβλεφθεί να γίνει μέσω του ΕΜΠΑΕ 2001-2005 από τον προϋπολογισμό και δάνεια, τελικά αποφασίστηκε να γίνει με πρόγραμμα χρηματοδότησης swap agreement, γεγονός που επιβάρυνε το τελικό κόστος κατά 41.600.019 ευρώ.
– τα ελληνικά NH-90 TTH αν και υπολείπονται σε ηλεκτρονικά συστήματα και αισθητήρες της βασικής έκδοσης TTH [2] κόστισαν το ίδιο σε σχέση με τα αντίστοιχα πλήρως εξοπλισμένα γαλλικά και νεοζηλανδικά ελικόπτερα [3],
– δόθηκε προκαταβολή της τάξεως του 40% και δεν κατατέθηκε τραπεζική εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης του έργου, αλλά προτιμήθηκε από την τότε ελληνική ηγεσία η χρήση εγγυητικών επιστολών της ίδιας της κατασκευάστριας εταιρείας,
– το ποσοστό της Ελληνικής Προστιθέμενης Αξίας ήταν ελάχιστο (1,19% όταν η αρχική πρόβλεψη ήταν της τάξης του 10%) και το ύψος των αντισταθμιστικών ωφελημάτων ασαφές.
Μολαταύτα, και για να μην κοροϊδεύομαστε μεταξύ μας, αν και οι ευθύνες των εμπλεκομένων πολιτικών της εποχής (αλλά και των εποχών που ακολούθησαν) είναι τεράστιες (και βεβαίως θα πρέπει να αποδοθούν), τα όποια αδικήματα προκύψουν έχουν ήδη παραγραφεί με το κατάπτυστο άρθρο 86 του συντάγματος. Ταυτόχρονα προκύπτουν σοβαρά και κρίσιμα ερωτήματα: γιατί η διενέργεια του ελέγχου της σύμβασης πρέπει να μπλοκάρει τη διαδικασία παραλαβής των ελικοπτέρων; Τι ακριβώς ζητάμε από την ΝΗΙ; Αυτή και το ελληνικό Δημόσιο συμφώνησαν πριν από σχεδόν πέντε χρόνια για την επίλυση του θέματος των καθυστερήσεων. Μας έκαναν έκπτωση, τέθηκε καινούργιο χρονοδιάγραμμα παραδόσεων το οποίο τηρείται και το θέμα έχει λήξει. Τι ακριβώς θα πούμε όταν θα μας υποβληθούν ρήτρες αθέτησης της συμφωνίας που έχουμε υπογράψει; Ότι διενεργούσαμε έλεγχο ή ότι θα το κάνουμε Κούγκι; Πώς περιμένουμε να πετάξουν τα ελικόπτερα όταν δεν υπογράψαμε και συνεχίζουμε να μην υπογράφουμε τη σύμβαση FOS; Για να είναι καθηλωμένα τα ελικόπτερα σημαίνει πως ούτε η πίστωση ύψους €20 εκατ. για υλικά και υπηρεσίες εν συνεχεία υποστήριξης (όπως αυτή προβλέπεται στην Τροποποίηση Νο 3) ενεργοποιήθηκε. Αυτό συνδέεται με την υπογραφή της σύμβασης ή με την μειωμένη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών από την πλευρά του κατασκευαστή;[4] Και στις δύο περιπτώσεις δεν αποτελεί μονόδρομο η υπογραφή της;
Γιατί o Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Άμυνας Κώστας Ήσυχος προανήγγειλε τον αποκλεισμό από μελλοντικούς διαγωνισμούς μόνο τριών προμηθευτριών εταιρειών – Eurocopter, Siemens και Rheinmetall- από τις δεκάδες που βρίσκονται ήδη στο στόχαστρο της Δικαιοσύνης για τα εξοπλιστικά προγράμματα της τελευταίας δεκαπενταετίας; [5] Πόσο τυχαίο είναι το γεγονός ότι αυτές οι εταιρείες τρέχουν τώρα προγράμματα και πρέπει να πληρωθούν; Μήπως τελικά βιώνουμε την εμπειρία μιας προμνησίας, πάει να πει, έχουμε να κάνουμε εκ νέου με μια υπόθεση τύπου ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ, όπου ενώ το υποβρύχιο πληρούσε από τον Οκτώβριο του 2008 τις συμβατικές προδιαγραφές εμείς το παραλάβαμε τον Δεκέμβριο του 2010, προφασιζόμενοι στο μεταξύ διάφορες δικαιολογίες, ώστε να αποφύγουμε να πληρώσουμε; Μήπως όλο αυτό είναι μέρος ενός επικοινωνιακού τεχνάσματος για να πάνε πίσω οι πληρωμές, ώστε να επιτευχθεί μείωση των αμυντικών δαπανών για το 2015;
Και τελικά, μήπως ο πολιτικός προϊστάμενος των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας μπλοκάροντας την ολοκλήρωση του πολύπαθου αυτού προγράμματος και διακινδυνεύοντας την άμεση περιπλοκή του, το μόνο που καταφέρνει είναι να ευνουχίσει την Αεροπορία Στρατού, ενώ γνωρίζει καλά τις πιεστικότατες ανάγκες του ΕΣ για ελικόπτερα γενικής χρήσης, την ραχοκοκαλιά των οποίων σήμερα αποτελούν τα παρωχημένα ελικόπτερα Huey, τα οποία σύντομα θα οδηγηθούν αναγκαστικά προς παροπλισμό;
—————————
Σημειώσεις:
[1] H σύναψη σύμβασης FOS με την οποία θα εξασφαλισθεί η υποστήριξη του συνόλου των ελικοπτέρων ΝΗ-90 είχε εγκριθεί από την Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων της Βουλής στις 30 Ιουλίου 2014, http://e-amyna.com/?p=8298
[2] Τα ελικόπτερα TTH που όλοι οι άλλοι χρήστες θεωρούν τυπικής διαμόρφωσης με τον σχετικό εξοπλισμό είναι αυτά τα 4 που ο ΕΣ «βάφτισε» SOH, ενώ τα υπόλοιπα 16 έχουν απομειωμένο εξοπλισμό με σοβαρές ελλείψεις, όπως η έλλειψη ραντάρ και FLIR.
[3] Σύμφωνα με τα όσα διημείφθησαν στη Γαλλική Γερουσία τον Νοέμβριο του 2012, έπειτα από έκπτωση 12%, ο Γαλλικός Στρατός θα πληρώσει 28,6 εκατ, ευρώ για κάθε ελικόπτερο, γεγονός που συνεπάγεται αρχική τιμή αγοράς της τάξης των 32,5 εκατ. ευρώ, όσα ακριβώς κόστισαν και τα ελικόπτερα της Νέας Ζηλανδίας, όσα ακριβώς κόστιζαν (προ της έκπτωσης) και τα δικά μας (του swap εξαιρουμένου).
[4] Σύμφωνα με το Flightglobal, τον Ιανουάριο του 2015 αναφέρθηκε πως κάποια ανταλλακτικά για τα Φινλανδικά NH90 καθυστέρησαν έως και 7 μήνες να παραδοθούν. Σε συνέντευξή του ο πρόεδρος της NHI δήλωσε πως η εταιρεία θα αυξήσει τους ρυθμούς παραγωγής ανταλλακτικών, ώστε να διευκολυνθεί η συντήρηση των ελικοπτέρων.
[5] Σύμφωνα με την Καθημερινή, «δεν υπάρχει εξοπλιστικό πρόγραμμα των τελευταίων ετών που να μην είναι σε έρευνα».