Του Γιώργου Α. Βουλγαράκη*
Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η συζήτηση περί εκλογικού νόμου, στη παρούσα τουλάχιστον φάση, ουσιαστικά αποσκοπεί στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης, επαναφέρει- έστω και με άκομψο τρόπο, στο δημόσιο διάλογο ορισμένα καίρια ερωτήματα που σχετίζονται με την οργάνωση και τη δομή του πολιτικού συστήματος της χώρας.
- Ποιο είναι το ερώτημα των εκάστοτε εκλογών;
- Είναι η ακριβής καταγραφή της επιρροής των πολιτικών συσχετισμών που συμμετέχουν σ αυτές η να κυβερνηθεί η χώρα;
- Και συνακόλουθα, γιατί το ένα να αποκλείει το άλλο;
- Γιατί, δηλαδή, να μην μπορεί να κυβερνηθεί η χώρα, αν το εκλογικό σύστημα είναι λεγόμενη «απλή και άδολη» αναλογική;
- Και αντιστρόφως, αν το σύστημα είναι κάποιας μορφής ενισχυμένη αναλογική, είναι βέβαιον ότι μπορεί να κυβερνηθεί η χώρα;
- Σε τελική ανάλυση, οι πολίτες δεν είναι αυτοί που πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο;
Η συζήτηση αυτή, σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, διαρκεί στη χώρα, πολλές δεκαετίες τώρα. Μόνο που τελικά, δεν είναι ούτε τόσο απλή, ούτε και πολύ άδολη!
Τα εκλογικά συστήματα, αποτελούσαν πάντοτε μέρος της εκλογικής τακτικής των κομμάτων και σχεδιάζονταν κάθε φορά με τρόπο που να εξυπηρετούν τις δικές τους πολιτικές σκοπιμότητες.
Και η παρατήρηση αυτή, δεν αφορά μόνο τα λεγόμενα κόμματα εξουσίας, αλλά το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.
Είναι εξ άλλου ενδεικτικό, ότι αρκετοί κομματικοί σχηματισμοί μετέβαλαν πολλές φορές τη θέση τους, ανάλογα με τη συγκυρία.
Πολιτικοί αλλάζαν τοποθέτηση, ανάλογα με το συμφέρον του κόμματος στου οποίου τα ψηφοδέλτια συμμετείχαν.
Ακόμα και «πολιτικοί αναλυτές» επιχειρηματολόγησαν κατά καιρούς, με μεγάλη άνεση, υπέρ η κατά, του ίδιου εκλογικού συστήματος, σε διάστημα μόλις λίγων ετών!
Αυτός είναι και ο λόγος που η Ελλάδα κατέχει αναντίρρητα το Ευρωπαϊκό ρεκόρ στις τροποποιήσεις των εκλογικών εκλογικών νόμων.
Και είναι επίσης αλήθεια, ότι αν δεν υπήρχε η ρύθμιση σύμφωνα με την οποία οποιαδήποτε αλλαγή του εκλογικού νόμου, μπορεί να εφαρμοστεί από τις μεθεπόμενες εκλογές – εκτός αν συγκεντρώνει τα δύο τρίτα των Βουλευτών, τα πράγματα θα ήταν ακόμα χειρότερα.
Είναι σχεδόν βέβαιον, ότι κάθε εκλογική αναμέτρηση, θα διεξαγόταν με διαφορετικό εκλογικό νόμο!
Σε θεωρητικό επίπεδο, η «απλή και άδολη» αναλογική, είναι το πιο δίκαιο σύστημα καταγραφής των πολιτικών επιλογών του εκλογικού σώματος. Κανένας δεν μπορεί να έχει αντίρρηση σ αυτό.
Αρκεί όμως ένα σύστημα να είναι δίκαιο, για να είναι χρήσιμο σε μια Δημοκρατία;
Η απάντηση είναι ότι ένα εκλογικό σύστημα, εκτός από δίκαιο, πρέπει να είναι ταυτόχρονα και αποτελεσματικό, με την έννοια ότι μπορεί να οδηγήσει σε σχηματισμό κυβερνήσεων.
Η δίκαιη καταγραφή των επιλογών του εκλογικού σώματος, συνεπώς, είναι αναγκαία, χωρίς όμως να είναι απαραίτητα και ικανή συνθήκη για την λειτουργία της Δημοκρατίας.
Θα μπορούσε ωστόσο να είναι και ικανή:
- αν στη χώρα υπήρχε «κουλτούρα συνεργασίας» ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις,
- αν τα προγράμματα των κομμάτων ήταν ρεαλιστικά και όχι μαξιμαλιστικά,
- αν το εκλογικό σώμα δεν εκαλείτο να παραχωρεί «λευκές επιταγές» στις εκάστοτε εξουσίες,
- αν υπήρχε ανεξάρτητη και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση,
- αν μπορούσε να τηρηθεί το Σύνταγμα με θρησκευτική ευλάβεια,
-αν οι θεσμοί και οι ανεξάρτητες αρχές ήταν πραγματικά ανεξάρτητες,
- αν σε τελική ανάλυση ήταν δυνατόν να βρεθεί ένας ελάχιστος κοινός παρονομαστής για τη κατεύθυνση της χώρας.
Όλα αυτά τα «αν» όμως, σχετίζονται άμεσα με το βαθμό ωριμότητας του πολιτικού προσωπικού αλλά και του συστήματος συνολικά.
Προϋποθέτουν αντικειμενικά ενημερωμένους πολίτες.
Έχουν άμεση σχέση με δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία των κομμάτων.
Συναρτώνται με βασικές και κοινά αποδεκτές παραδοχές στο πυρήνα της κοινωνίας.
Εδράζονται, δηλαδή, σε ουσιαστικές ποιότητες δημοκρατίας.
Και προφανώς, σε περιόδους έντονης, πολύπλευρης και παρατεταμένης κρίσης δεν είναι δυνατόν να συζητηθούν σοβαρά.
Είναι προφανές ότι μια πιθανή υιοθέτηση ενός εκλογικού συστήματος που θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερο κατακερματισμό της πολιτικής ζωής και θα μηδενίσει την πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης, θα αποτελέσει ένα ακόμα πρόβλημα για μια χώρα, που η πρώτη της προτεραιότητα θα πρέπει να είναι, να αγωνιστεί για να σταθεί όρθια.
Η Ελλάδα, άλλωστε, έχει υποφέρει αρκετά απ’ τους τακτικισμούς.
*Ο κ. Γ. Βουλγαράκης είναι πρώην Υπουργός – Πανεπιστημιακός
http://www.liberal.gr/arthro/63164/apopsi/arthra/peri-aplis-kai-adolis-analogikis.html