Του Παύλου ΠαπαδόπουλουΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μικρής και ταλαιπωρημένης χώρας της ευρωζώνης μπαίνει την περασμένη Τρίτη σε κτίριο της ισχυρότερης πρωτεύουσας της Ευρώπης, που πήρε το όνομά του από τον δολοφονηθέντα επικεφαλής του «Ταμείου» που ανέλαβε να εκποιήσει τις χρεοκοπημένες εταιρείες του πρώην ανατολικού τμήματος της χώρας αυτής στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (πολλές προς τη συμβολική τιμή του μισού ευρώ…).
Δεν πρόκειται για κάποιο αδιευκρίνιστης ιδιοκτησίας κτίριο, όπως θα ήθελαν να φαντάζονται οι εντεταλμένοι διαχειριστές της προπαγάνδας κατά του απογόνου της ισχυρής πολιτικής οικογένειας, αλλά για το κτίριο του υπουργείου Οικονομικών. Ενα κτίριο με καφετί τοίχους και σκοτεινές μαρμάρινες σκάλες, κτίριο σκυθρωπό, ασήκωτο και καταπιεστικό από άποψη αισθητικής, ίσως γιατί σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε το 1936, με γνώμονα την εθνικοσοσιαλιστική θεώρηση του κόσμου, για να στεγάσει την εκτεταμένη γραφειοκρατία της Πολεμικής Αεροπορίας.
Πολλοί βομβαρδισμοί των κατακτητών στον πόλεμο του ’40 σε όλη την Ευρώπη αποφασίστηκαν μέσα σε αυτό το κτίριο, αποφάσεις που ίσως άφησαν στους τοίχους ένα ανεξίτηλο ίχνος σκοτεινής ενέργειας, και δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι στην απροσάρμοστη χώρα του Νότου που νομίζουν, παρασυρόμενοι και από την εγχώρια κυβερνητική προπαγάνδα, ότι και τώρα αυτό που τους συμβαίνει οφείλεται σε δημοσιονομικούς βομβαρδισμούς που εξαπολύει ο πιο δύστροπος υπουργός του Eurogroup, ο οποίος έχει το γραφείο του στο ίδιο αυτό κτίριο. Λίγοι υποψιάζονται ότι τα φαντάσματα του κτιρίου είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνα από τα φαντάσματα του Εμφυλίου που καθοδηγούν την κυβέρνηση της μικρής χώρας να επικαλεστεί «Κατοχή», να κηρύξει «Αντίσταση», να εμποδίσει τη διεθνή βοήθεια και να διαμορφώσει μια κοινή γνώμη τόσο εχθρική προς στην Ευρώπη ώστε, σαν μοιραίος υπνοβάτης, όπως λέει ο ευφυής και εσχάτως άγρυπνος τις νύχτες πρώην αρχηγός πρώην μεγάλου κόμματος, να αποφασίσει μόνη της την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και την απομάκρυνση από τον δυτικό κόσμο. Για να ξανοιχτεί φυσικά σε… «νέες θάλασσες» (για να θυμηθούμε τη φράση του Πρωθυπουργού, που ειπώθηκε σε ομιλία του στη συμπρωτεύουσα, της χώρας του Ντοστογέφσκι, λίγο πριν από το πρώτο λατινοαμερικανικής κοπής δημοψήφισμα που κατέληξε σε φιάσκο).
«Αν ψάχνετε άνθρωπο για να βγάλει τη χώρα μου από το ευρώ, εγώ δεν είμαι αυτός» λέγεται ότι είπε ο αρχηγός της αντιπολίτευσης στους συνομιλητές του στην πρωτεύουσα της ευρωζώνης. Παρ’ όλα αυτά, εισέπραξε μια αίσθηση απάθειας και ασάφειας για τις προθέσεις τους. Κανείς δεν του είπε «μα τι είναι αυτά που λέτε;», κανείς δεν τον διαβεβαίωσε ότι δεσμεύεται σε μια αδιάσπαστη ευρωζώνη. Βεβαίως, ουδέποτε η μητέρα του ευρώ δεν δεσμευόταν ότι θα στηρίζει την ευρωζώνη άνευ όρων. Απαιτούσε από όλα τα κράτη-μέλη να πράττουν αυτό που τους αναλογεί. Ωστόσο, μοιάζει πια σαν να ατονεί το ενδιαφέρον της και να εγκαταλείπει την πολλή προσπάθεια.
Πολλοί φαντάζονται την επικεφαλής της χώρας αυτής, την ισχυρότερη γυναίκα της Ευρώπης, να ανασηκώνει τους ώμους της κάτω από το διά χειρός της σχεδιάστριας μόδας Μπετίνα Σόενμπαχ μπορντό σακάκι της, αναλογιζόμενη, με μια ελαφρά πικρία στο υγρό βλέμμα και στα μονίμως παραπονεμένα χείλη της, τι περισσότερο θα μπορούσε να κάνει για μια χώρα που αρνείται πεισματικά να αλλάξει.
Κατά συνέπεια, «ήρεμη σύγχυση» είναι η λέξη που περιγράφει το κλίμα που σήμερα επικρατεί στην καρδιά της ευρωζώνης. Η χρόνια απροθυμία της χώρας της φιλοσοφίας και του φραπουτσίνο να υιοθετήσει και να εφαρμόσει τη δραστική θεραπεία που χρειάζεται η οικονομία της συγκρούεται με τις απαιτήσεις των επερχόμενων εκλογών στη χώρα της ανταγωνιστικότητας και του λιτού βίου. Η ηγέτις απεύχεται μια νέα κρίση στην κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού, γιατί θα μπορούσε να την εκθέσει στις επιθέσεις των αντιπάλων της ότι επί επτά χρόνια δεν έχει κατορθώσει να οδηγήσει σε κάθαρση μια σύγχρονη δημοσιονομική τραγωδία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μια υποχώρηση στα αιτήματα των κληρονόμων του αρχαίου πνεύματος θα την εξέθετε σε λιγότερη κριτική.
Οχι στο ΔΝΤ, ναι στο Paris Club
Προσωπικότητες με ασφαλή γνώση των σχεδιασμών στη χώρα της οργάνωσης και του προγραμματισμού μεταδίδουν ότι θα προσφερθεί στη μικρή χώρα μια «τελευταία ευκαιρία» για έναν συμβιβασμό, που όμως θα περιλαμβάνει ένα συμπαγές πακέτο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και περικοπών δαπανών που θα πρέπει άμεσα να νομοθετηθούν (καμία έκπληξη ως εδώ). Παράλληλα, η ισχυρή χώρα της ευρωζώνης προτίθεται στις 25 Μαρτίου, στην επέτειο των 60 ετών από τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, να παρουσιάσει το σχέδιο για μια Ευρώπη δύο ή περισσότερων ομόκεντρων κύκλων. Σε περίπτωση που η μικρή χώρα συνεχίζει να εμμένει στην αντίσταση απέναντι στην πραγματικότητα, θα της προσφερθεί διευκόλυνση να μετακινηθεί προσωρινά εκτός του σκληρού πυρήνα. Θα ενεργοποιηθεί δηλαδή το σχέδιο του υπουργού Οικονομικών για αποχώρηση από την ευρωζώνη, απαγκίστρωση από το ΔΝΤ και ένταξη στο Paris Club.
Το Paris Club είναι το «κουρείο του ΔΝΤ», εκεί που κουρεύονται τα εθνικά χρέη των «αποτυχημένων κρατών» και μάλιστα μέχρι 90%, με αντάλλαγμα βεβαίως την ενεργοποίηση μέτρων αυστηρότερων εκείνων που συνήθως απαιτεί το ΔΝΤ.
Το σενάριο μιας περικοπής χρεών χωρίς νέα μέτρα αμέσως μετά την αποχώρηση από το ευρώ (κατά το σύνθημα «χωρίς ευρώ αμέσως καλύτερα»…) ανήκει στο πεδίο των προχωρημένων φαντασιώσεων που χρησιμεύουν για την εξαπάτηση των μαζών (αυτό που ο πολιτικός με κρίσεις αϋπνίας έχει αποκαλέσει ευφυώς ως «σανό»). Η περικοπή χρεών από το Paris Club δεν έχει γίνει ποτέ και σε καμία χώρα χωρίς την απαίτηση καταιγίδας μέτρων, κάτι απόλυτα λογικό, γιατί χωρίς μια σαρωτική αναδιάρθρωση στην οικονομία, ο υπόλοιπος κόσμος δεν θα μπορέσει ποτέ να εμπιστευτεί και να συνεργαστεί με την εκάστοτε πολύπαθη χώρα, με αποτέλεσμα αυτή να παραμένει στο διηνεκές ένα πρόβλημα στο διεθνές σύστημα, που μπορεί να εξελιχθεί σε μαύρη τρύπα φασισμού και παρακμής. Αρα, τα ακόμα σκληρότερα μέτρα είναι η άλλη όψη του (εθνικού) νομίσματος.
Ο νέος Ανένδοτος και το μήλο της γνώσης
Γνωρίζοντας όλα αυτά, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης επέστρεψε από την πρωτεύουσα της ευρωζώνης μάλλον αλλαγμένος και με μια αίσθηση επείγοντος. Στον τρίτο όροφο των λιτών νέων γραφείων του κόμματός του, που βρίσκονται δίπλα σε μάντρες μεταχειρισμένων αυτοκινήτων και εγκαταλελειμμένων καπνοδόχων, σε μια λαϊκή συνοικία, μακριά από το κέντρο της πρωτεύουσας, εργάζεται στο διαμπερές και φωτεινό γωνιακό γραφείο του, μπροστά από ασημένιες κορνίζες με οικογενειακές φωτογραφίες και επάνω από ένα λεπτό σαν φλούδα laptop φορτωμένο με απόρρητες εισηγήσεις.
Χωρίς γραβάτα, φορώντας ένα λευκό πουκάμισο, εξωστρεφής και ευθυτενής, δείχνει πλέον ότι προετοιμάζεται ακόμα και για το χειρότερο ενδεχόμενο.
Εχει αποδεχθεί ότι η συστηματική απροθυμία της κυβέρνησης αριστερών και εθνικιστών να εκτελέσει τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας μπορεί να μην οφείλεται μόνο στην ανικανότητα διακυβέρνησης, αλλά να εντάσσεται ταυτόχρονα σε ένα σχέδιο διαμόρφωσης συνθηκών κρίσης ενταγμένου σε μια άλλη αντίληψη εξουσίας που θα εξωθήσει τους πολλούς να αγανακτήσουν, να αποδοκιμάσουν την Ευρώπη, να επικροτήσουν και να υπερψηφίσουν τη δρομολόγηση της αποχώρησης από το ευρώ.
Μετά την προεξοφλούμενη νέα αποτυχία συμφωνίας εντός των επόμενων ημερών (στο πλαίσιο της περιλάλητης αξιολόγησης…), μάλλον καθίσταται περισσότερο εμφανές το περίγραμμα μιας πολιτικής σκευωρίας με στόχο την προετοιμασία συνθηκών για την προκήρυξη δημοψηφίσματος, με σκληρό ερώτημα την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.
Μια νίκη του εθνικού νομίσματος στην κάλπη ενός δημοψηφίσματος στο πρότυπο του Brexit («συμφωνείτε με την έναρξη διαπραγματεύσεων για την αποχώρηση από το ευρώ;») θα ισοδυναμεί με τη διάλυση της αντιπολίτευσης ταυτόχρονα με την απομόνωση της οικονομίας από τον υπόλοιπο κόσμο εξαιτίας των αρχικών μέτρων-σοκ που θα απαιτήσει η προσφυγή στο Paris Club για την περικοπή του χρέους.
Εθνική απομόνωση, οικονομική ισοπέδωση και επιβολή ολοκληρωτικού καθεστώτος είναι το τρίπτυχο του μέλλοντος μετά την έξοδο.
Γι’ αυτό ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, που αισθάνεται πλέον ότι ο αποκλεισμός του ακραίου σεναρίου ισοδυναμεί με ασυγχώρητο ιστορικό ρίσκο, φέρεται τώρα να εξετάζει σοβαρά την πρόταση να κηρύξει «Ανένδοτο Αγώνα» για την προάσπιση της ευρωπαϊκής προοπτικής. Σκέπτεται δηλαδή να οργανώσει μεγάλες λαϊκές συγκεντρώσεις σε ολόκληρη τη χώρα, αξιοποιώντας την ενισχυμένη οργανωτική δομή του κόμματός του, η οποία αμέσως μετά την εκλογή του στις αρχές του 2016 (που σηματοδοτήθηκε από την εγγραφή χιλιάδων νέων μελών τα οποία προσήλθαν για να τον υποστηρίξουν), εμπλουτίζεται και ενισχύεται διαρκώς με νέα μέλη.
Οι ύπουλοι του εθνικού νομίσματος
Πώς έγινε και ο πολιτικός αρχηγός, που μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες αντιμετώπιζε με μια ευγενική συγκατάβαση τις θεωρίες περί πραξικοπήματος με δημοκρατικό μανδύα, να σκέπτεται τώρα σοβαρά να καλέσει τους πολίτες στις πόλεις και στην ύπαιθρο σε δημόσιες συγκεντρώσεις για την προάσπιση της Δημοκρατίας και της θέσης της χώρας μέσα στην Ευρώπη; Η απάντηση μάλλον προέρχεται από την ψυχρότητα που εισέπραξε στην πρωτεύουσα της τετράγωνης λογικής, μια αίσθηση αδιαφορίας και αποστασιοποίησης, όχι για τον ίδιο, αλλά για τη χώρα που εκπροσωπεί. Αισθάνθηκε τον ψυχρό αέρα που προηγείται της μοιραίας διακοπής μιας σχέσης και εκδηλώνεται στην ατμόσφαιρα μέσα από εκφράσεις, βλέμματα και λόγια. Ισως ο πολιτικός αρχηγός, ο οποίος δυναμώνει σταθερά στις δημοσκοπήσεις, με το κόμμα του να βρίσκεται πλέον στην πρώτη θέση με μεγάλη απόσταση από το κυβερνητικό κόμμα, να έχει αποφασίσει ότι οφείλει να δείξει σε όσους εταίρους έχουν αρχίσει να θεωρούν τη χώρα του «χαμένη υπόθεση» ότι υπάρχει ένα ισχυρό λαϊκό κύμα υποστήριξης της Ευρώπης, έτοιμο να υπερασπιστεί την ευρωπαϊκή προοπτική και να ματαιώσει τους σχεδιασμούς για την εγκαθίδρυση καθεστώτος.
Σε περίπτωση δημοψηφίσματος για το εθνικό νόμισμα επιμένει ότι πρέπει το κόμμα του και οι άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να υποστηρίξουν την αποχή, καταδικάζοντας έτσι το δημοψήφισμα σε μια τόσο χαμηλή συμμετοχή ώστε να θεωρηθεί άκυρο. Στις μυστικές μετρήσεις του κόμματός του το εθνικό νόμισμα δεν ξεπερνά το 35%, και μάλιστα το ποσοστό κάμπτεται κάθε φορά που αναζωπυρώνεται η συζήτηση. Στην κυβέρνηση ωστόσο θεωρούν παρωχημένα τα εργαλεία και τη μεθοδολογία των δημοσκοπήσεων, γιατί ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών μοιάζει με τα αεροπλάνα που πετούν αόρατα στα ραντάρ. Τα τελευταία 10 χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι δεν διαθέτουν σταθερή τηλεφωνική σύνδεση ή αρνούνται να απαντήσουν στους δημοσκόπους. Προσέρχονται όμως στην κάλπη με τη βαριοπούλα στο χέρι για να κατεδαφίσουν το «παλιό». Κατά συνέπεια, με αυτές τις αναγωγές στον νου, οι κυβερνητικοί ανεβάζουν το πραγματικό ποσοστό της υποστήριξης του εθνικού νομίσματος στο 40% (και οι πιο ενθουσιώδεις, ακόμα και στο 45%). «Στο πρώτο δημοψήφισμα οι μετρήσεις έδειχναν 50-50 ή ακόμα και 53-47 υπέρ του «ΝΑΙ», λένε με νόημα, «αλλά το αποτέλεσμα βγήκε 61-39 υπέρ του «ΟΧΙ»».
Το πρώτο τανγκό στο Παρίσι
Λίγες ημέρες νωρίτερα αποκαλύφθηκε μυστική επίσκεψη του Πρωθυπουργού στη «Λεωφόρο της Μεσσήνης» (ιδού και πάλι ο ελληνικός οιωνός…) στο όγδοο διαμέρισμα της Πόλης του Φωτός, σε μια γειτονιά σχεδόν 200 ετών, μόλις 10 λεπτά από το κέντρο, όπου βρίσκεται ένα από τα διεθνή υποκαταστήματα της πιο μυστικοπαθούς τράπεζας διαχείρισης κεφαλαίων στον κόσμο. Μιας τράπεζας που παραδέχεται δημοσίως ότι διαχειρίζεται μόνο περίπου 48 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά στην πραγματικότητα ελέγχει κεφάλαια πολλαπλάσιας αξίας, απλωμένα στον αόρατο χρηματοοικονομικό ιστό που καλύπτει ολόκληρη τη γη. Η τράπεζα αυτή, όπως αποκάλυψε η μεγάλη κυρία του βρετανικού οικονομικού Τύπου, θα αναλάβει τις διαπραγματεύσεις για το χρέος της χώρας του παραλόγου, διαπραγματεύσεις που προφανώς θα κρατήσουν δεκαετίες, όπως έγινε και τον 19ο αιώνα, όταν και πάλι η ίδια τράπεζα κινούσε τα νήματα για τις περιπετειώδεις περικοπές (και αναχρηματοδοτήσεις) του χρέους της ίδιας χώρας.
Μπαίνοντας στο πενταώροφο κτίριο σχεδιασμένο εξωτερικά να θυμίζει το ύφος του αρχιτέκτονα των αρχών του 20ού αιώνα Ζαν Λαβιρότ, ο Πρωθυπουργός κοιτούσε τον εσωτερικό διάκοσμο προσέχοντας να μη δείχνει ότι εντυπωσιάζεται από τον συνδυασμό της βιομηχανικής στιλπνότητας που εκπέμπουν οι γκρίζοι τοίχοι και οι αδιαφανείς γυάλινες πόρτες σε ευθεία αντίθεση με κλασικά έργα ζωγράφων της Κεντρικής Ευρώπης του 19ου αιώνα σε ευμεγέθεις χρυσοποίκιλτες κορνίζες. Το πέπλο μυστηρίου επιχειρούν κάποιοι να τραβήξουν εικάζοντας ότι «προξενητής» μπορεί να είναι ο γάλλος πρόεδρος και ορισμένοι υψηλόβαθμοι πολιτικοί φίλοι του που τρελαίνονται για κρυφό lobbying και επωφελείς διαμεσολαβήσεις, ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι προσωπικότητα της ίδιας τραπεζικής οικογένειας διαθέτει έπαυλη στο νησί των Φαιάκων και διατηρεί φιλίες με σημαίνοντες απογόνους των ασυμβίβαστων της Μεσογείου. Ασαφές είναι επίσης αν ο Πρωθυπουργός συναντήθηκε μόνο με στελέχη ή και με τον ίδιο τον αντιπρόεδρο, μέλος της δυναστείας, μόλις 37 ετών, με σγουρά μαύρα μαλλιά, ελληνικό όνομα και βλέμμα που θυμίζει τον Αϊρτον Σένα.
Το ασυνήθιστο γεγονός να προσέρχεται μυστικά ένας πρωθυπουργός στα γραφεία διεθνούς τράπεζας μπορεί να συνδέεται με την απροσδόκητη αίσθηση κόπωσης που εισέπραξε ο αρχηγός της αντιπολίτευσης στην επίσκεψή του στην πρωτεύουσα του ισχυρότερου εταίρου. Μάλλον η Ευρώπη κουράστηκε πολύ από τα τεχνάσματα των ηγετών της μικρής χώρας. Οταν ένας πρωθυπουργός τολμά να εγκαθιδρύσει προσωπική σχέση με προσωπικότητες τράπεζας συνδεδεμένης με την αναδιάρθρωση και την περικοπή κρατικών χρεών σχεδόν σε όλες τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, τότε (σύμφωνα με την πιο αθώα ερμηνεία…) μπορεί να ενδιαφέρεται για τους όρους και τις προϋποθέσεις επιβίωσης σε μια μοναχική εθνική πορεία. Ασφαλώς, ουδείς θέλει να πιστέψει ότι στη συνάντηση έγινε ευθέως μια τέτοια συζήτηση. Τα λόγια ήταν μάλλον προσεκτικά, αμήχανα και εθιμοτυπικά. Τη σχέση (και την επεξεργασία των εναλλακτικών σεναρίων) θα τη διαχειριστούν οι έμπιστοι και αφανείς (που ζουν εκτός χώρας και σπανίως την επισκέπτονται) προκειμένου ο Πρωθυπουργός, εάν το θελήσει, να έχει έτοιμο τον διαμεσολαβητή με τα μέλη του Paris Club (ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Ελβετία, Ρωσία κ.ά.). Ισως θα ήθελε να εξασφαλίσει μια χρηματοοικονομική γέφυρα (δάνειο) σε περίπτωση που επιχειρήσει να επιταχύνει την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα που είναι προϋπόθεση για κούρεμα, αφού εντός του ευρώ δεν επιτρέπεται το «κούρεμα» (παρά μόνο το «πάγωμα») κρατικών χρεών.
Το αμείλικτο ερώτημα
Το ερώτημα όμως είναι αμείλικτο: Σου προσφέρουν με τόσα παρακάλια πάγωμα χρέους και αναπτυξιακές χρηματοδοτήσεις εντός του ευρώ και εσύ επικαλείσαι ως φόβητρο τα αναγκαία μέτρα και περιφέρεις στα ζαλισμένα πλήθη το δόλωμα του κουρέματος χρέους για να εξωθήσεις τη χώρα σου εκτός ευρώ, ενώ γνωρίζεις ότι εκεί θα υποστεί σκληρότερα μέτρα, με αποτέλεσμα το κούρεμα που θα δοθεί να είναι δώρον άδωρο για τον λαό της. Γιατί το κάνεις; Τι έχεις να κερδίσεις; Ποιο μέλλον εξασφαλίζεις; Πολλοί πλέον υποψιάζονται (και γι’ αυτό ετοιμάζουν «Ανένδοτο» εναντίον σου…) ότι αυτό που θέλεις να εξασφαλίσεις είναι η διάλυση της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης, η καθυπόταξη των μαζών μέσα από το στρατιωτικό δελτίο τροφίμων, τουλάχιστον κατά το πρώτο τρίμηνο της «μετάβασης», η ομαλή λειτουργία μιας μαύρης αγοράς χάρη στην τεχνογνωσία που σήμερα αναπτύσσουν πολλοί «Αλληλέγγυοι» στα hotspots των προσφύγων και φυσικά η «απελευθέρωση» της χώρας σου από τη «διεφθαρμένη και διαπλεκόμενη» αστική δημοκρατία.