Ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης μίλησε στη συζήτηση που έγινε στη Βουλή για τη σύσταση της Εξεταστικής Επιτροπής για την Υγεία για «πάρτυ 85 δισεκατομμυρίων» σε ένα βάθος 17 ετών. Το νούμερο, όσο και αν ακούγεται υπερβολικό, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ποιοι όμως επωφελήθηκαν από αυτό; Αυτή είναι μία πιο δύσκολη απάντηση, όχι μόνο για τον Πολάκη, αλλά για το σύνολο του πολιτικού προσωπικού που θα πρέπει να τα βάλει με το εθνικό του ακροατήριο.
Κοπή της πίτας με τα κινητά έξω από την πόρτα
Η φετινή κοπή της πίτας από την ελβετική εταιρεία Novartis, στα γραφεία της στο 12 χιλιόμετρο της Εθνικής Οδού σε ένα κτίριο χωμένο ανάμεσα σε ένα ΚΤΕΟ και ένα ρέμα, σφραγίσθηκε από την εντολή της διοίκησης προς το προσωπικό να «μείνουν τα κινητά εκτός αιθούσης». Κάτι περίπου σαν τις πρεσβείες όπου μπαίνεις και αφήνεις το τηλέφωνο σε ένα ντουλαπάκι. Προηγουμένως είχαν διαρρεύσει διάφορα ψηφιακά “τεκμήρια” από την προηγούμενη ζωή της Novartis, τα οποία η κυβέρνηση επικαλείται για να υποστηρίξει δημόσια ότι αποδεικνύουν την ύπαρξη μιας πρωτοφανούς και πολύ μεγάλης υπόθεσης διαφθοράς, που βαραίνει αποκλειστικά τους πολιτικούς της προκατόχους. Είναι όμως ακριβώς έτσι; Ορισμένα από αυτά τα τεκμήρια είχε την τύχη να δει ή και να ακούσει το inside story.
Σε ένα από αυτά μιλάει ο τότε αντιπρόεδρος της εταιρείας και πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Βιομηχανιών (ΣΦΕΕ) Κώστας Φρουζής. Είναι όρθιος με το μικρόφωνο στο χέρι, στο αμφιθέατρο όπου συναντιόντουσαν τα στελέχη πωλήσεων της Novartis, και ένας συνάδελφός του τον ρωτάει «τι του είπε η κυρία Μέρκελ». Είναι φθινόπωρο του 2012 και μόλις έχει τελειώσει η επίσκεψη της Γερμανίδας καγκελαρίου στην Ελλάδα, κατά την οποίαν κάλεσε 20 επιχειρηματίες και κορυφαίους τραπεζίτες στο Χίλτον, για να συζητήσει μαζί τους για την οικονομική κατάσταση της χώρας. Ο κ. Φρουζής δείχνει αμήχανος (μάλλον ξέρει ότι κάποιος καταγράφει) και απαντάει γενικά, προσπαθώντας να ξεφύγει από την ερώτηση. Η αξία του “τεκμηρίου”; Μηδενική.
Αντίθετα ένα άλλο τεκμήριο που έχει υπόψιν του το inside story, από πρώην εργαζόμενο στην εταιρεία, είναι πιο “πικάντικο”: Εκεί μιλούν πωλητές της εταιρείας για το πώς «ταΐζουν γιατρούς στο στόμα», πώς «τους βάζουν στο ταξί» και πώς «είναι αχαριστία να αλλάζουν εταιρεία για μερικά χιλιάρικα».
Αλλά έτσι είναι ο κόσμος των γιατρών για τις φαρμακευτικές εταιρείες, αν πληρώνεις για να προωθήσεις τα προϊόντα σου μπορεί να χάσεις ανά πάσα στιγμή το “κανάλι διανομής” σου, από κάποιον που πληρώνει περισσότερα.
Πολιτική πωλήσεων
Στη συζήτηση στη Βουλή, τόσο ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας όσο και ο φίλος του Πάυλος Πολάκης καυτηρίασαν τις μεθόδους με τις οποίες οι πολυεθνικές όπως η Novartis τιμολογούσαν τα φάρμακα στην Ελλάδα προ κρίσης. Συγκεκριμένα, για να πάρει τιμή ένα φάρμακο στη χώρα μας, έπρεπε ήδη να έχει τιμολογηθεί σε τρεις άλλες χώρες της ΕΕ ή και του ΕΟΧ, και με βάση αυτές τις τιμές να βγει η ελληνική. Όμως ο αναπλ. υπουργός Υγείας ισχυρίζεται ότι, με βάση την έρευνα που έκανε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, οι πολυεθνικές τιμολογούσαν σε τρεις ιδιαίτερα ακριβές χώρες, με αποτέλεσμα η τιμή του φαρμάκου στην Ελλάδα να καταλήγει να είναι πολύ υψηλή.
Η νέα επικεφαλής της ελληνικής Novartis, που θα διαχειριστεί το σκάνδαλο που έχει ξεσπάσει στην Ελλάδα με επίκεντρο την εταιρεία.
Τα επιχειρήματα της Novartis
Η εταιρεία από την πλευρά της υποστηρίζει ότι οι δραστηριότητες των πληρωμών έχουν σχέση με την έρευνα: Μελέτες, επιστημονικά άρθρα, συμβουλευτικές επιτροπές που χρηματοδοτούσε η εταιρεία. Αυτό μπορεί να είναι σωστό, μπορεί και όχι. Όσον αφορά καταρχάς τις κλινικές μελέτες, στην Ελλάδα γίνονται πάρα πολλές «μη παρεμβατικές», δηλαδή εκείνες που γίνονται μετά την εισαγωγή ενός φαρμάκου στην αγορά και στόχο έχουν τις μικροβελτιώσεις στα ήδη κυκλοφορούντα φάρμακα. Αυτές, με βάση μία εκστρατεία αυτοδέσμευσης του ΣΦΕΕ, θα έπρεπε να καταχωρούνται εδώ-Το Μητρώο Μη Παρεμβατικών Μελετών του ΣΦΕΕ.
Αλλά οι ίδιες οι εταιρείες ομολογούν ότι δεν είναι τακτικές στην καταχώρησή τους. Άρα η αυτορρύθμιση πάει περίπατο.
Δεύτερον, τα επιστημονικά άρθρα. Μετά την αυστηροποίηση [«Κώδικας Δεοντολογίας ΣΦΕΕ για την προώθηση των συνταγογραφουμένων φαρμάκων & τη Δημοσιοποίηση παροχών από φαρμακευτικές εταιρείες προς επαγγελματίες υγείας και επιστημονικούς υγειονομικούς φορείς», sfee.gr] του κώδικα δεοντολογίας των φαρμακευτικών εταιρειών με την έναρξη της κρίσης, πολλές δραστηριότητες των εμπορικών τμημάτων μεταφέρθηκαν στα ιατρικά τμήματα, δηλαδή εκείνα που παρακολουθούσαν την ιατρική εκπαίδευση. Αυτό δεν είναι καινούριο. Στην περίφημη υπόθεση των ορθοπεδικών της Depuy που δικάζεται [«Ώρα για... σκαμνί στο σκάνδαλο της DePuy», iapopsi.gr] στις 8 Μαΐου στο Εφετείο Αθηνών, τα χρήματα που δίνονταν στους ορθοπεδικούς ήταν όλα «pro education», δηλαδή χρήματα για εκπαίδευση. «Συνήθως βάζουμε τους γιατρούς της εταιρείας να γράψουν ένα επιστημονικό άρθρο που ευνοεί τη διάδοση ενός νέου φαρμάκου και το δίνουμε στους γιατρούς “στόχους” να το υπογράψουν», είπε στο inside story εκπρόσωπος μεγάλης αμερικανικής φαρμακευτικής εταιρείας, ανταγωνίστριας της Novartis. Αλλά τόσο πηγές προσκείμενες στη Novartis όσο και γιατροί που είχαν στο παρελθόν συνεργασθεί μαζί τους, βεβαιώνουν ότι τα χρήματα που πληρώνονταν από την ελβετική εταιρεία στους επαγγελματίες της υγείας ανταποκρίνονταν σε πρωτογενή επιστημονική έρευνα.
Τέλος είναι οι συμβουλευτικές επιτροπές, που όλες οι εταιρείες δημιουργούν προκειμένου να διευκολύνουν το “λανσάρισμα” καινούριων φαρμάκων στην κοινή γνώμη των επαγγελματιών υγείας. Οι ανταγωνίστριες της Novartis λένε στο inside story ότι οι επιτροπές των Ελβετών είναι λίγο... πολυπληθέστερες από ό,τι των άλλων εταιρειών.
«Βάζουνε 7-8 άτομα εκεί που εμείς βάζουμε 4. Μπορούν όμως έτσι να δίνουν χρήματα στους διπλάσιους...», λέει αντιπρόσωπος ανταγωνίστριας φαρμακευτικής εταιρείας, που παραδέχεται ότι και αυτός κάνει ακριβώς το ίδιο, για... λιγότερους ανθρώπους.
Η υποκρισία
«Οι περισσότερες ελληνικές θυγατρικές είναι απλά αποθήκες των μητρικών, με ένα τμήμα μάρκετινγκ. Γι' αυτό πρέπει να ξοδεύουν 4-5 % [του τζίρου τους], αλλά τελικά ξοδεύουν τα δεκαπλάσια, διότι όλα εκείνα για τα οποία μιλάμε, ιατρικά άρθρα, κλινικές μελέτες, συμβουλευτικές επιτροπές κ.λπ. δεν είναι άλλο από μηχανισμοί για την προώθηση των πωλήσεων. Μην ξεχνάτε ότι στα φάρμακα απαγορεύεται η διαφήμιση κι αυτό μας έχει κάνει εξαιρετικά εφευρετικούς», λέει επιστημονικός συνεργάτης ελληνικής θυγατρικής μιας ευρωπαϊκής φαρμακευτικής εταιρείας.
Σε αυτό το περιβάλλον ανθεί η υποκρισία. Οι δημοσιογράφοι φωνάζουμε «σκάνδαλον, σκάνδαλον» με την παραμικρή αφορμή, όταν π.χ. ένας γιατρός συναντά τον ιατρικό επισκέπτη μιας εταιρείας, οι ιατρικοί επισκέπτες μπαινοβγαίνουν και πάλι στα νοσοκομεία (μετά από μία περίοδο “ντροπής”) και οι δικαστές παριστάνουν ότι ελέγχουν υποθέσεις υπερκοστολογήσεων προϊόντων ιατρικής τεχνολογίας και φαρμάκων. Καμία ιατρική σχολή δεν μαθαίνει τους φοιτητές ότι θα ζήσουν με τις εταιρείες και ότι ο καθένας θα πρέπει να βάλει τα όρια στις σχέσεις τους, οι οποίες θα είναι αναγκαστικά ισόβιες, καθώς ιατρική εκπαίδευση χωρίς εταιρείες δεν είναι δυνατή.
Στη συζήτηση στη Βουλή ο Παύλος Πολάκης και ο Αλέξης Τσίπρας αναρωτήθηκαν αν θα γινόταν σε άλλη χώρα της Ευρώπης τέτοιο πάρτυ χωρίς να τιμωρείται κανείς. Μία απάντηση δίνει αυτό που έγινε πέρυσι στη Γερμανία, όπου το κοινοβούλιο αυστηροποίησε τη νομοθεσία του, καθώς ο κάθε γιατρός που έφτανε στα δικαστήρια για κατευθυνόμενη συνταγογράφηση αθωωνόταν. Τα δικαστήρια έκριναν σε όλες τις δίκες –και έγιναν εκατοντάδες– ότι οι γιατροί μπορεί μεν να πληρώνονταν από εταιρείες για να συνταγογραφούν, αλλά παράλληλα έκριναν ότι τα φάρμακα που “έγραφαν” ήταν τα καλύτερα. Έπρεπε να αποδείξουν τον δόλο τους, δηλαδή να αποδείξουν ότι συνταγογραφούσαν επειδή οι εταιρείες τους πλήρωναν. Και δεν μπορούσαν.
Το ζήτημα είχε φθάσει το 2012 ως το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Γερμανίας, για μιαν υπόθεση “λαδώματος” από την εταιρεία Ratiopharm, που αποδείχθηκε ότι είχε δώσει 18.000 ευρώ σε γιατρό για να συνταγογραφεί ραδιοφάρμακα της συγκεκριμένης εταιρείας, που είχαν την ίδια δραστική ουσία με εκείνα άλλων εταιρειών. Το Ανώτατο Ακυρωτικό επισήμανε ότι επειδή οι γιατροί που συνεργάζονται με τα γερμανικά ταμεία δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, δεν μπορούν να διωχθούν για δωροδοκία εν υπηρεσία.
Έτσι το 2015 ο νόμος άλλαξε και συμπληρώθηκε επί το αυστηρότερο. Στη διαμόρφωσή του, γιατροί και άλλοι επαγγελματίες υγείας έπαιξαν τεράστιο ρόλο, κάνοντας τον νόμο σαφέστερο.
Και αυτή είναι ίσως η διαφορά ανάμεσα σε κάποιες χώρες της ΕΕ και την Ελλάδα. Η νοοτροπία εκείνων με τους οποίους ασχολείται ο νόμος. Ενδεικτικό είναι ότι τις προηγούμενες ημέρες, η Αρχή για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων αποφάσισε για δεύτερη φορά σε λιγότερο από έναν χρόνο να εμποδίσει την εφαρμογή νόμου του 2014 για τη δημοσίευση των ποσών που διαθέτουν οι φαρμακευτικές εταιρείες για τη συμμετοχή γιατρών σε συνέδρια. Να σημειωθεί ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες υποστηρίζουν τη δημοσίευση, την οποίαν όμως δεν επιθυμεί ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών και απαγόρευσε η Αρχή με την πρόσφατη απόφασή της. Και για αυτό δεν φταίνε μόνο οι πολιτικοί.
Τάσος Τέλλογλου
https://insidestory.gr/article/farmaka-kai-politiki-ypokrisia?token=HDW16W8547