Η νομοθεσία είναι ξεκάθαρη για τι ποιος πρέπει να λαμβάνει τις κρίσιμες αποφάσεις σε έκτακτες καταστάσεις, όπως αυτές που είχαν δημιουργηθεί λόγω της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι.Οι υπουργοί Δημήτρης Τζανακόπουλος και Νίκος Τόσκας δεν κατάφεραν να διαπιστώσουν λάθη, παραλήψεις ή έστω κάποια ευθύνη για την καταστροφή και την τραγωδία στο Μάτι. Μάλιστα ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη είπε «Ψάχνω λάθη, αλλά δεν βρίσκω».
Ωστόσο η νομοθεσία ορίζει ξεκάθαρα ότι η λήψη της απόφασης για την οργανωμένη απομάκρυνση των πολιτών είναι ευθύνη του δήμου, κι εφόσον εμπλέκονται περισσότεροι από έναν δήμο (στη συγκεκριμένη περίπτωση η πυρκαγιά αφορούσε τους δήμους Ραφήνας και Μαραθώνα) η απόφαση λαμβάνεται από την Περιφέρεια. Ωστόσο στο Μάτι δεν υπήρξε καμία εντολή από καμία υπηρεσία.
Από τις μαρτυρίες προκύπτει ότι καμία από τις δεκάδες ενέργειες που έπρεπε να κάνει ο δήμος δεν έγινε. Οι άνθρωποι επιχείρησαν μόνοι τους να βρουν διαφυγή στη θάλασσα και τα περισσότερα θύματα «χάθηκαν» καθώς δεν υπήρχε καμία καθοδήγηση κι εγκλωβίστηκαν σε αδιέξοδα.
Το σχέδιο δράσης Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών που κοινοποιήθηκε τον Μάιο του 2018, αναφέρει σχετικά με την απομάκρυνση πληθυσμού:
«Στην περίπτωση της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών λόγω τεκμηριωμένου κινδύνου από δασικές πυρκαγιές, η κινητοποίηση αποφασίζεται από τα αρμόδια Όργανα Πολιτικής Προστασίας, κατόπιν σχετικής εισήγησης του Πυροσβεστικού Σώματος και εφαρμόζεται δια των αντιστοίχων αρμοδίων υπηρεσιών. Επίσης, στην περίπτωση που τεκμηριωμένα εκτιμάται ότι απειλούνται, από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή εξαιτίας Δασικών Πυρκαγιών, εγκαταστάσεις όπως νοσοκομεία, κατασκηνώσεις κλπ., το μέτρο της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών αποφασίζεται από τις Διοικήσεις τους κατόπιν σχετικής εισήγησης του Πυροσβεστικού Σώματος».
Με άλλα λόγια δεν δίνεται καμία εντολή με τις εκκενώσεις να γίνονται μέσω εισηγήσεων και τα αρμόδια όργανα να λειτουργούν κατά το δοκούν.
Τον πρώτο λόγο έχουν οι Πυροσβεστικές Υπηρεσίες που σύμφωνα με το σχέδιο είναι αρμόδιες για : «την εισήγηση προς τα αρμόδια Αποκεντρωμένα Όργανα Πολιτικής Προστασίας (Δήμαρχος, Περιφερειάρχης) για την λήψη του μέτρου της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης των πολιτών από την περιοχή που τεκμηριωμένα εκτιμάται ότι απειλείται από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή».
Και πάλι όμως δεν έχουν καμία ισχύ στην εφαρμογή τους καθώς ο δήμαρχος θα πρέπει να λάβει αυτή την απόφαση: «Λήψη απόφασης για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση, ή μη απομάκρυνση, από τον αρμόδιο
Δήμαρχο». Και σε όλα τα παραπάνω ηχηρή είναι η απουσία της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Ο ρόλος της περιορίζεται στον συντονισμό των δράσεων λειτουργώντας ως γέφυρα μεταξύ των αρμόδιων φορέων, ενώ η λήψη αποφάσεων αφορά μόνο το αν θα κηρύξει μια περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Αποποιείται των ευθυνών της η Περιφέρεια
Από την πλευρά της η Περιφέρεια αποποιείται των ευθυνών της και αναφέρει πως δεν είδε καμία κινητοποίηση από τους δήμους. Μάλιστα, εντύπωση προκαλεί η αρχική διαμάχη μεταξύ του δημάρχου Ραφήνας-Πικερμίου κ. Ευάγγελου Μπουρνού και της αντιπεριφερειάρχη Αττικής κ. Γιάννας Τσούπρα σχετικά με την εντολή εκκένωσης, με τη δεύτερη να επιμένει ότι υπήρξε εισήγηση από το πυροσβεστικό σώμα και τον πρώτο να το διαψεύδει.
Οι δικαιολογίες Ψινάκη
Ο δήμαρχος Μαραθώνα Ηλίας Ψινάκης ερωτώμενος σχετικά με την εκκένωση είπε ότι «δεν προλάβαιναν να κάνουν τίποτα λόγω του αέρα και της μεγάλης ταχύτητας που έτρεχε η πυρκαγιά. «Δεν υπήρχε εκκένωση εκείνη τη στιγμή. Καταλαβαίνετε πόσα θύματα θα είχαμε αν ο καθένας έδινε εντολές; Σε τέτοιες μεγάλες καταστροφές αναλαμβάνει πλήρως η πυροσβεστική υπηρεσία».
Ωστόσο ο αντιδήμαρχος Πολιτικής Προστασίας κ. Βάιος Θανασιάς τον διέψευσε καθώς δήλωσε ότι υπήρξε εισήγηση για εκκένωση. Μάλιστα, ο δήμαρχος σύμφωνα με τη νομοθεσία είναι ο μόνος αρμόδιος να οργανώσει την εκκένωση του οικισμού και να οδηγήσει τους κατοίκους σε ασφαλές μέρος.
Το Μάτι τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε ολοσχερώς με τη φωτιά να αποδεικνύεται φονική για δεκάδες κατοίκους και παραθεριστές. Από τις μαρτυρίες προκύπτει ότι καμία από τις δεκάδες ενέργειες που έπρεπε να κάνει ο δήμος δεν έγινε.
Δεν ακούστηκε καμία προειδοποίηση
Δεν ακούστηκε ούτε μία ντουντούκα, που να προειδοποιεί τους πολίτες να εγκαταλείψουν έγκαιρα την περιοχή, και όταν επιχείρησαν να το κάνουν με δική τους πρωτοβουλία εγκλωβίστηκαν και κάηκαν στα στενά δρομάκια. Τουλάχιστον 250 αυτοκίνητα βρέθηκαν καμμένα στους δρόμους, άλλα, με νεκρούς επιβάτες στο εσωτερικό τους και άλλους νεκρούς όταν επιχείρησαν να τα εγκαταλείψουν προκειμένου να διασωθούν αλλά τους είχαν προλάβει οι φλόγες.
Ο Δήμαρχος Ραφήνας-Πικερμίου Ευάγγελος Μπουρνούς υποστήριξε: «Δεν δόθηκε εντολή για εκκένωση. Όταν γύρισε ο αέρας, τότε λέγανε φύγετε φύγετε, αλλά το λέγανε οι άνθρωποι που ήταν εκεί πέρα, δεν υπήρχε οργάνωση από πίσω, φώναζαν φύγετε από τα σπίτια σας θα καείτε.. δεν έγινε οργανωμένα από ένα κέντρο επιχειρήσεων». Η Περιφερειακή Σύμβουλος Πολιτικής Προστασίας Γιάννα Τσούπρα ωστόσο είχε αντίθετη άποψη: «Ήρθε ο κύριος Σιώνης και είπε μπροστά μας "ποιου είναι η περιοχή;". Ο Δήμαρχος είπε "είναι δικιά μου" η περιοχή, και η απάντηση ήταν "από την στιγμή που είναι δικιά σου η περιοχή, απομάκρυνε τον κόσμο". Και του λέω " ναι Δήμαρχε, πρέπει να φύγει ο κόσμος"». Ο κύριος Σιώνης ήταν ο αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή στο Μάτι και συντόνιζε την επιχείρηση και ο αρμόδιος να εισηγηθεί την απομάκρυνση των πολιτών.
Οι 5 ενέργειες που πρέπει να κάνει ο Δήμος
Ο μηχανισμός που ορίζεται από την Πολιτεία, δηλαδή η εγκύκλιος για εκκένωση οικισμών για τη διαχείριση δασικών πυρκαγιών αν και λεπτομερής, χαρακτηρίζεται από ένα τεράστιο κενό: είναι τόσο κατακερματισμένες οι αρμοδιότητες που η ευθύνη για τη λήψη αποφάσεων παραλείπεται. Πρακτικά δεν προβλέπεται λήψη αποφάσεων, μόνο εισηγήσεων.
Η Πυροσβεστική Υπηρεσία είναι η μόνη αρμόδια για να κάνει εισήγηση και όχι να δώσει εντολή για εκκένωση οικισμού. Από εκεί και πέρα όλα είναι αρμοδιότητα του δημάρχου:
Ο Δήμαρχος, έχοντας υπόψη την εισήγηση, καθορίζει άμεσα, σημείο συγκέντρωσης (σε ασφαλή χώρο), στον οποίον οφείλουν να προσέλθουν οι επικεφαλής των φορέων που κύρια εμπλέκονται (ΕΛΑΣ, ΠΣ, ΕΚΑΒ, υπεύθυνος Πολιτικής Προστασίας), ή εάν αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό, οι αναπληρωτές τους.
Εκτιμά τον αριθμό των ατόμων που πρέπει να απομακρυνθούν, με βάση τα δημογραφικά στοιχεία ή άλλες πληροφορίες που σχετίζονται με τον αριθμό των ατόμων που διαβιούν ή βρίσκονται στην περιοχή αυτή για διαφόρους λόγους (παραθεριστές, κλπ).
Εκτιμά τον προσδιορισμό των μέσων μεταφοράς με βάση τον αριθμό των ατόμων που πρέπει να απομακρυνθούν και τη διαθεσιμότητά τους κατά το χρόνο που θα δοθεί η εντολή υλοποίησης της δράσης, εφόσον χρειάζονται μεταφορά.
Εκτιμά τον προσδιορισμό των μέσων μεταφοράς με βάση τον αριθμό των ατόμων που πρέπει να απομακρυνθούν και τη διαθεσιμότητά τους κατά το χρόνο που θα δοθεί η εντολή υλοποίησης της δράσης, εφόσον χρειάζονται μεταφορά.
Η εξασφάλιση μέσων για την μετακίνηση πολιτών μπορεί να γίνει με τα μέσα Δημοτικής συγκοινωνίας που διαθέτει ο Δήμος.
Εξασφαλίζει τον αρχικό χώρο συγκέντρωσης των πολιτών (σημεία συγκέντρωσης) για την εν συνεχεία οργανωμένη απομάκρυνσή τους, εφόσον χρειάζονται μεταφορά.