Οι τελευταίες εξελίξεις στον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ με την Κίνα, και τελευταία με την Τουρκία, ενδέχεται να οδηγήσουν στην αποκαθήλωση του αμερικανικού δολαρίου από την ηγεμονική του θέση παγκοσμίως.Εάν η σταθερότητα ενός νομίσματος εξαρτάται από την εμπιστοσύνη σε αυτούς που το εκδίδουν, τότε το δολάριο βρίσκεται σε επισφαλή θέση. Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δίνει μάχη εναντίον του υπόλοιπου κόσμου. Εν μέσω εμπορικής κρίσης με την Κίνα, τα βάζει επιπλέον με τη Ρωσία και την Τουρκία.
Κι αυτές απαντούν χτυπώντας εκεί που πονάει τη Ουάσιγκτον: θέτουν εν αμφιβόλω την ηγετική θέση της χώρας σε ό,τι αφορά κατ' αρχήν το νόμισμά της.
Aπό που ξεκίνησαν όλα
Η κυρίαρχη θέση του δολαρίου είχε τις απαρχές της στις 14 Φεβρουαρίου του 1945 επί του πολεμικού USS Quincy που είχε αγκυροβολήσει τότε σε αιγυπτιακή πόλη κοντά στο Κανάλι του Σουέζ. Στην κοιλιά του πλοίου δημιουργήθηκε μια πρόχειρη αίθουσα υποδοχής με λίγες καρέκλες και τραπέζι για μια συνάντηση. Παρόντες στη συνάντηση ήταν ελάχιστοι.
Σε αυτόν τον χώρο ο πρόεδρος Ρούσβελτ υποσχέθηκε στον Σαουδάραβα υψηλό προσκεκλημένο του στρατιωτική προστασία, και ο βασιλιάς Ιμπ Σαούντ δεσμεύτηκε ότι όλες οι πετρελαϊκές συναλλαγές θα γίνονταν σε δολάρια. Ήταν μια στιγμή απεριόριστης τύχης για τις ΗΠΑ, δεδομένου ότι η ζήτηση για πετρέλαιο αυξήθηκε τα επόμενα χρόνια και μαζί της αυξήθηκε η ζήτηση για το αμερικανικό νόμισμα. Πολύ σύντομα όλες οι διεθνείς συναλλαγές εξελίσσονταν με βάση το δολάριο. Αυτό γίνεται μέχρι και σήμερα.
Σε δολάριο το 62% των συναλλαγματικών αποθεμάτων παγκοσμίως
Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι το 62% των συναλλαγματικών αποθεμάτων στο κόσμο κρατούνται σε δολάριο. Και για να έχουμε σύγκριση, σε ευρώ κρατείται το 20% των συναλλαγματικών αποθεμάτων, ενώ ακολουθεί το γιεν και η λίρα Αγγλίας.
Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ στήριξε αδιάλειπτα την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου παγκοσμίως και φρόντιζε να υπάρχει πάντα ρευστότητα. Αυτή η ρευστότητα κάνει τους επενδυτές να θεωρούν το δολάριο υπήνεμο λιμάνι. Αυτό βέβαια μπορεί να οδηγήσει σε αλλοπρόσαλλες καταστάσεις.
Όταν μυρίζει μπαρούτι σε επενδύσεις σε άλλα νομίσματα, τότε στρέφονται οι επενδυτές, μαζί με τις κεντρικές τράπεζες και τις επιχειρήσεις, προς το δολάριο. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα όταν απειλείται η παγκόσμια οικονομία. Τελευταία παραδείγματα ήταν η τελευταία κρίση στην ευρωζώνη και η συνεχής διαμάχη στο αμερικανικό Κογκρέσο αναφορικά με το ανώτατο όριο ανάληψης χρέους των ΗΠΑ.
Ασφαλές επενδυτικό λιμάνι
Ο οικονομολόγος Μπάρι Αϊχενγκριν κάνει λόγο για ένα «ξεδιάντροπο» προνόμιο των ΗΠΑ. Παρόλα αυτά εναλλακτική δεν υπάρχει, διότι τα ανταγωνιστικά του δολαρίου νομίσματα έχουν προβλήματα. Το ευρώ, σύμφωνα με τον Αϊχενγκριν, είναι νόμισμα χωρίς κράτος, και το κινεζικό ρενμπίμπι ένα νόμισμα με πολύ κράτος.
Με άλλα λόγια, όταν το ευρώ είναι ασθενές δεν υπάρχει κυβέρνηση που να φροντίζει για τη σταθερότητά του. Το κινεζικό αντίθετα ελέγχεται από την κινεζική ηγεσία και όχι από τις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς. Στις ΗΠΑ είναι δύσκολο να γίνει λόγος για μια ελεγχόμενη κατάσταση.
Οι αμφιβολίες για την ουδετερότητα της Fed
Ο πρόεδρος Τραμπ δεν διστάζει να κατηγορεί άλλες χώρες για χειραγώγηση των νομισμάτων τους και να δίνει αργότερα κατευθύνσεις νομισματικής πολιτικής στη δική του Κεντρική Τράπεζα μέσω tweet. Μέχρι τώρα η αμερικανική εκδοτική τράπεζα ακολούθησε μια σταθερή και ανεπηρέαστη πολιτική.
Αλλά από τότε που ο Λευκός Οίκος δίνει απροκάλυπτα οδηγίες και προβάλλει διεκδικήσεις, για παράδειγμα σε ότι αφορά στα βασικά επιτόκια, υπάρχουν αμφιβολίες για την πολιτική ουδετερότητα της FED.
Οι θέσεις του Τραμπ είναι αντικρουόμενες. Κάνει λόγο για μεγάλες εμπορικές συμφωνίες, οι οποίες όμως επί της ουσίας δεν εφαρμόστηκαν. Προκάλεσε εμπορική διαμάχη με την Κίνα, αβεβαιότητα με τη Ρωσία και τελευταία διένεξη με την Τουρκία, που οδήγησε το νόμισμά της σε ελεύθερη πτώση.
H στάση Ρωσίας και Τουρκίας
Σε αυτήν την κατάσταση, πως μπορεί να ισχυριστεί ότι το δολάριο παραμένει σταθερό νόμισμα; Παραμένει το ερώτημα ποιό νόμισμα θα δίνει μελλοντικά την κατεύθυνση. Η Ρωσία και η Τουρκία εξήγγειλαν ότι θέλουν να επιστρέψουν στα εθνικά του νομίσματα και να μην περνούν οι συναλλαγές τους μέσα από το δολάριο.
Πιθανότατα θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες με αποτέλεσμα το αμερικανικό νόμισμα να χάσει την ηγεμονική του θέση. Θα παραμείνει ωστόσο το πιο ισχυρό νόμισμα, όσο καιρό, ακόμη και στο χειρότερο χάος, συνεχίζουν οι χώρες να το εμπιστεύονται περισσότερο από άλλα νομίσματα.