Υπάρχουν οι αρχαίοι πολιτισμοί έξω από την Ιστορία; Λέμε, ας πούμε, «σύγχρονος αμερικανικός πολιτισμός». Πηγαίνεις στην Αμερική και βλέπεις τι είναι. Αλλά τον ρωμαϊκό πολιτισμό πού αλλού τον βρίσκεις εκτός από τα βιβλία; Ή πάλι τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό δεν τον βρίσκεις σε μια ομάδα σφίχτες γυμναστηρίου, που από μεράκι ντύνονται στον ελεύθερο χρόνο τους Σπαρτιάτες και μουγκρίζουν ανδροπρεπώς καθώς γυμνάζονται στο δόρυ, ούτε σε διάφορους ανισόρροπους «Δωδεκαθεϊστές» που τρέχουν σε αρχαιολογικούς χώρους και προσφέρουν θυσίες. Τον βρίσκεις, όμως, στα μεγάλα και ιστορικά πανεπιστήμια της Ευρώπης.Ο αρχαίος πολιτισμός είναι μια έννοια που υφίσταται μόνο μέσα στο πλαίσιο της ιστορικής σκέψης. Οι αρχαίοι πολιτισμοί δεν υπάρχουν· υπάρχουν μόνο τα μνημεία τους και η κληρονομιά τους, που ανήκει σε όλους και είναι ανοικτή και προσβάσιμη στον καθένα. Επομένως, δεν χρειάζονται εκπροσώπηση στον σημερινό κόσμο οι αρχαίοι πολιτισμοί ούτε έχουν ανάγκη κηδεμονίας ή διαχείρισης. (Η διαχείριση των πολιτιστικών μνημείων, εκ μέρους των σύγχρονων κρατών, είναι άλλη υπόθεση.) Η αξίωση της εκπροσώπησης ενός αρχαίου πολιτισμού από ένα σύγχρονο κράτος είναι πράξη ανάλογου κύρους και κακομοιριάς με τους απογόνους των «μακεδονομάχων», χωρίς τους οποίους δεν γίνεται παρέλαση στη Θεσσαλονίκη.
Αφέθηκα σε αυτές τις σκέψεις, επειδή μόλις τελευταία πληροφορήθηκα, με αφορμή τις διπλωματικές επαφές που γίνονται πάντα στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ότι από τον Απρίλιο του 2017 υφίσταται και μάλιστα με ελληνική πρωτοβουλία ένα «Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών». Να εξηγήσω, κατ’ αρχάς, ότι όπου βλέπουμε σε διεθνείς οργανισμούς την έννοια «φόρουμ» σημαίνει «της πλάκας»: βρισκόμαστε και τα λέμε, χωρίς να είναι ανάγκη να καταλήξουμε πουθενά. Το συγκεκριμένο φόρουμ ξεκίνησε με Βολιβία, Κίνα, Αίγυπτο, Ελλάδα, Ιράν, Ιράκ, Ιταλία και Περού, για να προστεθούν αργότερα η Ινδία και το Μεξικό. Τους κολακεύει να αναφέρεται το φόρουμ από τους τρίτους απλά ως «GC10» – προφανώς από τα αρχικά των λέξεων «great civilizations», αν και δεν εξηγείται ρητώς, ίσως από σεμνότητα.
Σύμφωνα με τον ορισμό του υπουργού Εξωτερικών Ν. Κοτζιά, το φόρουμ είναι «μια μόνιμη πλατφόρμα διαλόγου, η λειτουργία της οποίας διευκολύνεται από τον σεβασμό που απολαμβάνουν οι πολιτισμοί με αδιάκοπη παρουσία χιλιάδων χρόνων και συνεχή προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό». Αλίμονο, ωστόσο, δεν μπορούν να ξεφύγουν από την ειρωνεία ότι οι εργασίες του φόρουμ θα διεξάγονται στα αγγλικά, αφού είμαι βέβαιος ότι θα στάθηκε αδύνατο να συμφωνήσουν μεταξύ ελληνικών, λατινικών, κινεζικών και τόσων άλλων εξαιρετικών επιλογών που θα είχαν...
Υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να παρασύρομαι από τη χαρωπή αφέλεια της ιδέας των αρχαίων πολιτισμών που συνομιλούν θεσμικά, επειδή μάλλον αγνοώ τη μεγάλη εικόνα. Μπορεί εκεί στο παρελθόν, σε κάτι λογαριασμούς που δεν έκλεισαν ποτέ, να βρίσκεται μακροπρόθεσμα το μέλλον του Υπαρκτού Ελληνισμού. Δείτε, λ.χ., πώς εξελίσσεται η εμμονή του αριστεροδεξιού λαϊκισμού με τις γερμανικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο. Εδώ έφεραν επισήμως στην Ελλάδα κοτζάμ πρόεδρο της Γερμανίας, για να προκύψει τι από την επίσκεψη; Η διαφωνία στο θέμα των αποζημιώσεων – διότι αυτό κυριάρχησε ειδησεογραφικά σε Γερμανία και Ελλάδα. Αυτή η ιστορία δεν βγαίνει. Ομως ο Ελληνισμός, για να παραμείνει υπαρκτός, θα έχει πάντα ανάγκη από την ύπαρξη κάποιου ξένου στο παρελθόν, για να του φορτώνει την υπαιτιότητα της κατάντιας του. Ιδού, λοιπόν, το φόρουμ των αρχαίων πολιτισμών ως το ιδεώδες πεδίο πάνω στο οποίο θα χτίσουμε τις αξιώσεις μας για αποζημιώσεις από τα Μηδικά και, βεβαίως, την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ
ΚΘΗΜΕΡΙΝΗ