Η Υπηρεσία Ναυσιπλοΐας, Υδρογραφικών και Ωκεανογραφικών Ερευνών του πολεμικού ναυτικού της Τουρκίας εξέδωσε Navtex σύμφωνα με την οποία η Χίος, τα Ψαρά και η Σάμος «παραβιάζουν» το καθεστώς αποστρατικοποίησης που προβλέπει η Συνθήκη της Λωζάνης του 1923.Τα δύο κείμενα της NAVTEX, το πρώτο στις 30 Απριλίου και το δεύτερο στις 15 Μαΐου, εξέδωσαν το Γραφείο Σμύρνης της Υπηρεσίας Ναυσιπλοΐας, Υδρογραφικών και Ωκεανογραφικών Ερευνών του πολεμικού ναυτικού.
Τα τουρκικά ΜΜΕ κάνουν λόγο για «σημαντικό βήμα» καθώς, όπως τονίζεται, για πρώτη φορά οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας κάνουν μια τέτοια ευθεία αναφορά στη Συνθήκη της Λωζάνης.
Τι προβλέπει η Συνθήκη της Λωζάνης
Σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών, η ελληνική θέση είναι ότι το καθεστώς των ελληνικών νησιών του Αν. Αιγαίου διέπεται από διεθνείς συνθήκες. Ειδικότερα:
- το καθεστώς των νήσων Λήμνου και Σαμοθράκης διέπεται από τη Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά του 1923, η οποία αντικαταστάθηκε με τη Σύμβαση του Montreux του 1936,
- το καθεστώς των νήσων Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης του 1923 και
το καθεστώς των Δωδεκανήσων διέπεται από τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947.
Ειδικότερα για το καθεστώς των νησιών Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας, πουθενά στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης δεν προβλέπεται ότι αυτά θα τελούν υπό καθεστώς αποστρατικοποιήσεως.
Η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε μόνον την υποχρέωση, σύμφωνα με το Aρθρο 13 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης, να μην εγκαταστήσει εκεί ναυτικές βάσεις ή οχυρωματικά έργα. Ειδικότερα, το ανωτέρω άρθρο προβλέπει τα εξής:
«Προς εξασφάλισιν της ειρήνης, η Ελληνική Κυβέρνησις υποχρεούται να τηρή εν ταις νήσοις Μυτιλήνη, Χίω, Σάμω και Ικαρία τα ακόλουθα μέτρα:
- Αι ειρημέναι νήσοι δεν θα χρησιμοποιηθώσιν εις εγκατάστασιν ναυτικής βάσεως ή εις ανέργερσιν οχυρωματικού τινος έργου.
- Θα απαγορευθεί εις την Ελληνικήν στρατιωτικήν αεροπλοίαν να υπερίπταται του εδάφους της ακτής της Ανατολίας. Αντιστοίχως, η Οθωμανική Κυβέρνησις, θα απαγορεύση εις την στρατιωτικήν αεροπλοϊαν αυτής να υπερίπταται των ρηθεισών νήσων.
Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου του 1923 στην ομώνυμη πόλη της Ελβετίας. Επρόκειτο για μια συνθήκη ειρήνης που διαδέχτηκε τη Συνθήκη των Σεβρών και έθεσε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας. Η συμφωνία υπογράφηκε από Ελλάδα, Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας προέβλεπε, μεταξύ άλλων, υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, αποστρατικοποίηση νησιών του Αιγαίου, παραχώρηση στην Τουρκία της Ανατολικής Θράκης, των νησιών Ίμβρος και Τένεδος, της περιοχής της Σμύρνης. Με τη σειρά της η Τουρκία παραιτήθηκε από κάθε διεκδίκηση περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.