«Με διακατείχε πάντα ένα κόμπλεξ ανωτερότητας και κατωτερότητας συγχρόνως,
ίσως επειδή ήμουν φτωχόπαιδο και τελειώνοντας το δημοτικό πήγα να δουλέψω στα
ντεκόρ του κινηματογράφου, ξεπουλώντας το μικρό μου ταλέντο για να ζήσω. Ηθελα
να αποδεικνύω συνεχώς την υποθετική μου ανωτερότητα» έχει δηλώσει στο
παρελθόν, με περισσή εξομολογητική διάθεση, ο διακερκιμένος εικαστικός
καλλιτέχνης Κώστας Τσόκλης. Κι ίσως σε αυτήν την εξομολόγηση να κρύβονται τα
αληθινά αίτια που βρίσκονται πίσω από αιρετικές, ακραίες και κατακριτέες,
ενίοτε, απόψεις του που δημοσιοποιούνται κατά καιρούς ξεσηκώνοντας θύελλες
αντιδράσεων.
Πιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η θέση που εξέφρασε, πριν λίγες ημέρες
σχετικά με την «ορθή σειρά προτεραιότητας» παροχής βοήθειας στους ασθενείς του
κορωνοϊού. «Έχω ένα είδος απογοήτευσης και θυμού για το πώς φέρθηκε η κοινωνία
στις διαφορετικές ηλικίες. Δηλαδή, ένα μωρό παιδί το θεωρούμε άξιο να ζήσει,
αλλά δεν ξέρουμε αν είναι βόδι όρθιο ή είναι άνθρωπος που έχει μια αξία. Ένας
γέροντας ξέρουμε πια τι ψάρια έπιασε στη ζωή του. Εγώ, αν ήταν να σώσω έναν
άνθρωπο στην ηλικία μου, που ζει ακόμα και δεν τα ‘χει χάσει, παρά ένα παιδί
που δεν ξέρω τι θα γίνει, θα ’σωζα τον γέροντα, γιατί να το ρισκάρω, ο άλλος
είναι μια πραγματική αξία αναγνωρισμένη» δήλωσε χαρακτηριστικά προσθέτοντας με
νόημα: «Όπως με ενοχλεί το ότι οι νέοι αναλαμβάνουν να με προφυλάξουν. Αν
υπάρχει ένας νέος που εντάξει είναι πιο έξυπνος από εμένα, πιο δημιουργικός,
πιο χρήσιμος στην κοινωνία, να με προφυλάξει. Αν όχι, να τον προφυλάξω εγώ.
Δεν θέλω την αγάπη του, δεν θέλω αυτό που έγινε στη Γαλλία, που άφηναν τους
γέροντες και πέθαιναν μέσα στα γηροκομεία και στην Ιταλία, που διαλέγανε
“αυτός θα ζήσει κι ο άλλος θα πεθάνει”. Μα με ποιο δικαίωμα; Σκοτώνεις τον
Πικάσο για να ζήσει η κυρά Μαρία; Μα χίλιες φορές ας σκοτώσω την κυρά- Μαρία,
αν χρειαστεί. Βεβαίως εγώ και η κυρά- Μαρία θέλω να ζήσει, αλλά αν μπει το
πρόβλημα δε θα σκεφτώ αν η κυρά -Μαρία είναι 17 χρονών και ο Πικάσο είναι 84.
Αυτό με ενόχλησε πολύ, αυτός ο διαχωρισμός των ηλικιών. Αυτή η αυθαίρετη
απόφαση που πήραν κάποιοι απρόσωποι».
Παρά το γεγονός ότι λίγα 24ωρα αργότερα, και μετά το κύμα διαμαρτυρίας που
ξεσηκώθηκε εναντίον του, ο ίδιος έσπευσε να δηλώσει πως τα λεγόμενα του
παρερνημεύτηκαν το «βεβαρημένο» παρελθόν του, σε ανάλογα περιστατικά, φάνηκε
πως λειτούργησε εναντίον του. Γιατί δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τσόκλης, ο
ευρύτατα καταξιωμένος αυτός καλλιτέχνης που έχει βάλει την υπογραφή του σε
εξαιρετικά έργα και έχει εκπροσωπήσει με αξιώσεις την χώρα μας στο εξωτερικό,
έχει καταφέρει να βγάλει πολύ κόσμο από τα ρούχα του με τις απόψεις του
σχετικά με σημαντικά ευαίθηστα κοινωνικά θέματα.
Πώς να ξεχάσει κανείς τον σάλο που προκλήθηκε το 2010, όταν στο πλαίσιο ενός
παλαιότερου ντοκιμαντέρ που πρόβαλε η ΕΡΤ, σόκαρε το πανελλήνιο αναφερόμενος
στο απεχθές έγκλημα του βιασμού; «Δεν καταλαβαίνω γιατί ο βιαστής είναι πιο
κακός από την κοπέλα που προκαλεί. Εγώ νομίζω ότι τη βία τη ζητάει η ίδια.
Θέλει να τη βιάσουν. Δεν καταλαβαίνω γιατί η αστυνομία πιάνει τον άνθρωπο και
τον βάζει μέσα και δεν βάζει εκείνη που τον προκαλεί. Αφού η φύση τον σπρώχνει
να το κάνει αυτό. Εχω άλλες απόψεις για τα πράγματα, πώς να στο πω, δεν ξέρω.
Κάθε φορά που γίνεται ένας βιασμός θα ήθελα να δω γιατί γίνεται. Ποιος έφταιξε
από τους δύο; Ποιος είναι αλήθεια πιο ζωντανός άνθρωπος; Ο γερο-ηλίθιος που
κάθεται σπίτι του και δεν έχει κανέναν ερωτισμό μέσα του; Ή εκείνος που
ρισκάροντας την ίδια τη ζωή του, την ελευθερία του, βλέπει ένα πλάσμα
σεξουαλικό και θέλει να το φιλήσει, να το αγκαλιάσει, να το σφίξει; Μα γιατί;
Ποιος είναι ο πιο καλός; Η ζωή θα γινόταν πιο ενδιαφέρουσα με εκείνους τους
ανέραστους που δεν συγκινούνται μπροστά στο φαινόμενο; Ή με εκείνους που το
πάθος ξεχειλίζοντας τους κάνει να επιτεθούν; Αυτό που η φύση έπλασε
προκλητικό, να το χαρείς, να το γευτείς. Είναι αναρχικές αυτές οι σκέψεις, το
ξέρω, αλλά δεν είναι φυσικές;».
Στο ίδιο εκείνο ντοκιμαντέρ, μάλιστα, με με αφομή ένα έργο του, είχε προβεί σε
μία ακόμη προκλητική δήλωση η οποία παρέπεμπε στην παιδοφιλία και φυσικά
καταδικάστηκε καθολικά. «Πολλές φορές με ρωτήσανε τί σημαίνει αυτή η υπόθεση
του παιδιού. Όλοι ξέρουμε τί σημαίνει. Νομίζω πως θα ήταν ίσως ανέντιμο να
εξηγήσουμε. Συμβαίνει ότι εμείς είμαστε άνδρες μιας κάποιας ηλικίας και
σημαίνει ότι υφιστάμε τη γοητεία του ξυπνήματος της νεότητος και θα θέλαμε να
μετέχουμε σ' αυτό και ξέρουμε όλοι ότι δεν επιτρέπεται, ξέρουμε ότι
κινδυνεύουμε να τιμωρηθούμε. Για αυτό όμως η επιθυμία μας υπάρχει και
παραμένει. Είναι ένας τρόπος λοιπόν να αποδείξουμε και να εντείνουμε αυτό το
αίσθημα της ενοχής που όλοι έχουμε μπροστά σε κάποια φαινόμενα και τη δειλία
μας βέβαια να ικανποιήσουμε επιθυμίες που η ίδια η φύση επιβάλλει».
Οι παραπάνω δηλώσεις στοίχειωσαν τον Κώστα Τσόκλη, γράφτηκαν με ανεξίτηλα
γράμματα στο βιογραφικό του και τον συνοδεύουν μέχρι σήμερα, δέκα ολόκληρα
χρόνια αργότερα. Και η αλήθεια είναι πως κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά αν
αυτό τον ενοχλεί η όχι. Διότι παρά το ότι, και τότε όπως και τώρα, επιχείρησε
να θολώσει τα νερά χωρίς ωστόσο να ανασκευάζει επί της ουσίας τις θέσεις του,
δεν σταμάτησε να προκαλεί εκφράζοντας δημοσίως απόψεις οι οποίες κινούνται σε
ένα ευρύ φάσμα που ξεκινά από το στοιχείο του αιρετικού και καταλήγει στην
ύβρη.
Αλγεινή εντύπωση, εξάλλου, είχε προκαλέσει μια γραπτή δημόσια τοποθέτησή του,
το 2016, σε κάποια σημεία της οποίας αναφερόταν με προσβλητικούς
χαρακτηρισμούς στην Ελλάδα και τους Έλληνες. Στο κείμενό του είχε τίτλο «Για
ποια Ελλάδα τελικώς μιλάμε», σημείωνε χαρακτηριστικά: «...Ένα έθνος, που έζησε
για είκοσι αιώνες στη σκλαβιά, φυσικό είναι να μην έμαθε να
αυτοκυβερνάται, να μην σέβεται και να μην εμπιστεύεται τον εαυτό του.
Και οι σχεδόν δύο αιώνες της ψευτοανεξαρτησίας μας, δεν μας δίδαξαν δυστυχώς
πολλά πράγματα. Μόνο κάτι παληκαρισμούς μας ενέπνευσαν που στο τέλος
χρειάστηκε πάντα να τους καταπιούμε με ένα ποτήρι αλμυρό νερό του
Αιγαίου και τελικώς να υποκύψουμε στις αποφάσεις των πιο δυνατών ή πιο
ικανών από μας...».
Και πρόσθετε με νόημα, σε άλλο σημείο: « Όμως εγώ, δεν δέχομαι και δεν αγαπώ
σαν δικό μου, ένα λαό ξενοδόχων, μαγείρων, σερβιτόρων, φυλάκων, ξεναγών και
ταξιδιωτικών πρακτόρων....Αν δεχτούμε ότι αξίζει τον κόπο να τρώμε τις
ψυχές μας και το πνεύμα μας γι αυτό το Κράτος και γι αυτόν τον δυστυχώς
χαλασμένο Λαό (που ανάμεσά του κάποτε βρίσκεις ακατέργαστα διαμάντια) κι
αυτό μόνο και μόνο χάρη στην αγάπη μας για αυτόν τον Τόπο, ας αναρωτηθούμε
ποιό θα πρέπει να είναι το καινούργιο συμβόλαιο που θα υπογράψουμε
με τον εαυτό μας, δηλαδή με την Ελλάδα, μια και έτσι λέγεται η πατρίδα
μας...».
Είχε προηγηθεί, βεβαίως, το 2014, η δημόσια τοποθέτησή του για το
πολυσυζητημένο, εκείνη την εποχή, θέμα των αρχαιολογικών ανασκαφών στην
Αμφίπολη τις οποίες, μάλιστα, χαρακτήριζε «τυμβωρυχία»: «Παρακολουθώ
αυτές τις μέρες με δέος, φόβο και αγανάκτηση την επίσημη τυμβωρυχία που
διαπράττεται στην Αμφίπολη. Και απορώ πώς ένας λαός ολόκληρος (θεοσεβούμενος
κατά τα άλλα) την επιτρέπει, πώς ένα κράτος την ενισχύει, πώς ένας ολόκληρος
κόσμος, παρά τα φοβερά προβλήματα που αντιμετωπίζει, παρακολουθεί αυτή την
ανίερη πράξη και αγωνιά μάλιστα για τα αποτελέσματά της, αντί να την
καταδικάζει, να την τιμωρεί» σημείωνε τότε και αναρωτιόταν φωναχτά: «Δεν
υπάρχει λοιπόν πια κανένας σεβασμός για τους υποτιθέμενους προγόνους μας;Καλά,
εκμεταλλευόμαστε τα έργα της ζωής τους, αλλά και τον θάνατό τους! ...Σε τι θα
μας βοηθήσει αλήθεια η αποκάλυψη κάποιων ακόμα θαυμαστών έργων τέχνης, που
ήταν καμωμένα όμως, για έναν άλλο, απαγορευμένο για τους ζωντανούς, κόσμο; Και
γιατί να μετατρέψουμε έναν ακόμα ιερό χώρο, σε τόπο εμπορίου; Για να καταλήξει
στην διατύπωση πως «άλλο αρχαιολογία και άλλο τυμβωρυχία» και πως «κάποτε,
κάπως, θα τιμωρηθούμε γι' αυτό, αν δεν τιμωρούμεθα ήδη» καθώς «οι Θεοί των
Ελλήνων, μην ξεχνάς, ήταν εκδικητικοί».
Ο Κώστας Τσόκλης με φόντο ένα από τα πιο διάσημα έργα του, το «Καμακωμένο Ψάρι»😂😂😂
Για έναν καλλιτέχνη το να είναι πρωτοπόρος και αιρετικός, όσον αφορά στις
δημιουργίες του, οδηγεί, πολύ συχνά, στην καινοτομία, στην ρηξικέλευθη
δημιουργία, στην εντυπωσιακή εξέλιξη. Και ο Κώστας Τσόκλης φιλοτέχνησε, κατά
την διάρκεια της διαδρομής του ανάλογα έργα όπως, για παράδειγμα το
«Καμακωμένο Ψάρι» που εντυπωσίασε το 1984 τη Μπιενάλε της Βενετίας και πολλά
ακόμη που ώθησαν του Γερμανούς κριτικούς τέχνης να προβλέψουν πως «όταν η ποπ
αρτ θα βρίσκονται στα σκουπίδια τα έργα του Τσόκλη θα βρίσκονται στα μουσεία!»
Από κει και πέρα, όμως, οι απόψεις και οι δηλώσεις του, τις οποίες οφείλουμε
σε κάθε περίπτωση να διαχωρίζομε από το έργο του, μοιάζουν να αποτελούν ένα
μέσο επίτευξης του προσωπικού ψυχαναγκαστικού στόχου που ο ίδιος έχει, με
περισσή ειλικρίνεια και θάρρος αποκαλύψει, την διακρή επιθυμία του να
αποδεικνύει την ανωτερότρητά του, για την οποία παλεύει διαχρονικά, όπως είναι
φαίνεται, να πείσει, πρώτα απ' όλα, τον ίδιο του τον εαυτό.
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ