Κακά τα ψέματα, τις δύο τελευταίες δεκαετίες –με αποκορύφωμα τη μνημονιακή περίοδο από το 2010 κι έπειτα–, οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις έκοβαν συνεχώς κονδύλια που θα κατευθύνονταν για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Η αρχή έγινε με την ακύρωση στην πράξη του τελευταίου μεγάλου ΕΜΠΑΕ (Ενιαίο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Ανάπτυξης και Εκσυγχρονισμού) της περιόδου 2006-2015, συνεχίστηκε με την περιστολή δαπανών που αφορούσαν μισθούς και λειτουργικές δαπάνες του στρατεύματος και κορυφώθηκαν με το κλείσιμο της κάνουλας ακόμη και σε ανταλλακτικά κρίσιμων οπλικών συστημάτων (βλ. αεροσκάφη Mirage-2000). Στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα, χάρη και στους εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας της, η Τουρκία ενισχυόταν συνεχώς όχι μόνο με την απόκτηση νέων οπλικών συστημάτων, αλλά κυρίως με την απόκτηση τεχνογνωσίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε μεγάλο ή μικρό πρόγραμμα αγοράς που αποφάσιζαν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και οι εκάστοτε υπουργοί Άμυνας είχε ως βασική προϋπόθεση τη συμπαραγωγή του με τουρκικές εταιρείες! Κάπως έτσι η γειτονική χώρα βρέθηκε να φτιάχνει μεσαίου μεγέθους πολεμικά σκάφη (σ.σ. κορβέτες), μη επανδρωμένα κατασκοπευτικά αεροσκάφη (σ.σ. UAV), τεθωρακισμένα οχήματα μάχης (σ.σ. FNSS PARS κ.ά.), ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησε και την εξαγωγή υλικού προς «τρίτες» χώρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εξαγωγές της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας ανήλθαν το 2019 σε 10,9 δισ. δολάρια, την ίδια ώρα που στην Ελλάδα της ναυτοσύνης αναζητούμε ακόμη επενδυτή για τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά και πριν από λίγους μήνες αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε συζητήσεις για τη συμπαραγωγή τζιπ προς αντικατάσταση της θρυλικής «καναδέζας».
Αεροσκάφη και φρεγάτες
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δείχνει να αντιλαμβάνεται –ιδίως μετά το τόσο «θερμό» καλοκαίρι στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο– ότι μία χώρα όπως η Ελλάδα πρέπει να έχει σημαντική στρατιωτική ισχύ. Όσες διπλωματικές προσπάθειες κι αν καταβληθούν, όσες ανακοινώσεις κι αν εκδώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσες φορές κι αν τρίξει τα δόντια στον «Σουλτάνο» ο Εμανουέλ Μακρόν, όσες επισκέψεις κι αν κάνει στη Σούδα ο Μάικ Πομπέο ή ο όποιος υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, η στρατηγική της Άγκυρας δεν πρόκειται να αλλάξει. Το έγραψε και η γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt», ότι η Ελλάδα εξοπλίζεται γιατί γείτονάς της είναι η Τουρκία και όχι η Δανία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται!
Τη μερίδα του λέοντος σε αυτό το εξοπλιστικό πρόγραμμα-μαμούθ, που «τρέχει» η κυβέρνηση με χρονικό ορίζοντα το 2030, έχουν η Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζεται η ανάγκη ενίσχυσης και του Στρατού Ξηράς, δίχως όμως να απαιτούνται εξίσου μεγάλα κονδύλια. Ταυτόχρονα, αυτό το νέο ΕΜΠΑΕ –αν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε έτσι– έρχεται για να εξυπηρετήσει και άλλη μία ανάγκη, αυτή της αναβίωσης της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας. Γι’ αυτό και σε κάθε συμφωνία που συζητείται (σ.σ. πλην των μαχητικών αεροσκαφών Rafale) τίθεται ως προϋπόθεση ένα σημαντικό μερίδιο από το κατασκευαστικό έργο να το πάρει η χώρα μας, ει δυνατόν να γίνει και συμπαραγωγή συστημάτων!
Πολεμική Αεροπορία
Η απόκτηση μίας μοίρας 18 μαχητικών αεροσκαφών τύπου Rafale F3 (σ.σ. πρόγραμμα ύψους περί τα 2,2 δισ. ευρώ μαζί με τα όπλα και τα ανταλλακτικά) χαρακτηρίζεται ως εμβληματική συμφωνία. Τόσο σε επίπεδο στρατηγικής συμμαχίας με τη Γαλλία (σ.σ. η διπλωματία των εξοπλισμών, που είχαμε αναφέρει σε παλαιότερο φύλλο), όσο και σε επίπεδο ισχύος. Η Ελλάδα βάζει στο οπλοστάσιό της μαχητικά αεροσκάφη 4+ γενιάς με πυραύλους που ανατρέπουν τις ισορροπίες στην εναέρια μάχη (Mica, Meteor) και στην κρούση στο έδαφος (Scalp). Σε δεύτερο χρόνια μάλιστα, μετά το 2025, δεν αποκλείεται να συζητηθεί και η απόκτηση μίας δεύτερης μοίρας, κάτι που θα ενισχύσει τις δυνατότητες της Πολεμικής Αεροπορίας και ταυτόχρονα θα βοηθήσει στην οικονομία κλίμακας λόγω της ομοιοτυπίας που θα επιτευχθεί και είναι πολυπόθητη για κάθε στράτευμα.
Σημαντικό βήμα για τη χώρα μας αποτελεί και η συμφωνία ύψους περί το 1,4 δισ. ευρώ με την ισραηλινή εταιρεία Elbit, για τη μίσθωση 10 αεροσκαφών τύπου Μ-346 της Aermachi για την προκεχωρημένη εκπαίδευση των πιλότων μας. Για να καταλάβει κανείς τη σπουδαιότητα του συγκεκριμένου προγράμματος και το ελληνικό… παράδοξο, οι υποψήφιοι πιλότοι της Σχολής Ικάρων αποκτούσαν βασικές γνώσεις στο σύγχρονο αεροσκάφος T-6A Texan και στη συνέχεια ολοκλήρωναν την προκεχωρημένη εκπαίδευσή τους στα T-2 Buckeye, που σχεδιάστηκαν τη δεκαετία του… ’50 και μπήκαν σε υπηρεσία τους πρώτους μήνες του 1962. Πλέον, με αεροσκάφη όπως τα Rafale, τα F-16 επιπέδου Viper και τα Mirage 2000-5Mk2, καταλαβαίνει κανείς ότι είναι αστείο να συνεχιστεί κάτι τέτοιο! Πολλώ δε μάλλον εάν προχωρήσει –μετά το 2025– και το ενδεχόμενο απόκτησης μίας μοίρας 18 αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35JSF, που σημαίνει μετάβαση σε κάτι εντελώς νέο.
Στη σκέψη των αξιωματικών της Πολεμικής Αεροπορίας είναι και ο εκσυγχρονισμός-αναβάθμιση του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-300 στο επίπεδο S-300 PMU-2 Favorit. Δεν είναι πρόγραμμα πρώτης προτεραιότητας, ωστόσο, εάν θέλουν να διατηρήσουν το αξιόμαχό τους και να συνεχίσουν να αποτελούν «ασπίδα» για την Κρήτη, είναι επιβεβλημένο! Αξίζει να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα –εάν αποφασιστεί– δεν εμπίπτει στις απαγορεύσεις που επέβαλε το ΝΑΤΟ στα κράτη-μέλη του το 2014, μετά την επέμβαση της Ρωσίας στην Κριμαία. Δεν έχει δηλαδή τη μορφή απόκτησης νέου οπλικού συστήματος, όπως έκανε η Τουρκία με τους S-400. Σε επίπεδο διερευνητικών επαφών έχουν γίνει κάποιες συνομιλίες με τη Ρωσία, με το κόστος να μην είναι απαγορευτικό ακόμη για τη συγκεκριμένη οικονομική συγκυρία, εξασφαλίζοντας νέο ραντάρ και πυραύλους μεγαλύτερης εμβέλειας, αλλά και ροή ανταλλακτικών.
Τέλος, σε εξέλιξη –παρά τις όποιες καθυστερήσεις προέκυψαν λόγω της πανδημίας του κορονοϊού– είναι το πρόγραμμα αναβάθμισης των 84 F-16 block 52+ και F-16 block 52+ Advance σε επίπεδο Viper, με τις εγκαταστάσεις της ΕΑΒ στην Τανάγρα να σηκώνουν ένα πολύ μεγάλο μέρος των εργασιών. Ο αμερικανικός κολοσσός Lockheed Martin έχει δεσμευτεί ότι το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί το 2027, αν και ακόμα δεν έχει λυθεί το πρόβλημα συνεργασίας ανάμεσα στο νέο ψηφιακό ραντάρ τύπου AESA και το αναλογικό σύστημα αυτοπροστασίας των αεροσκαφών. Επίσης, Ελλάδα και ΗΠΑ δεν έχουν ακόμα συμφωνήσει στο εάν και ποιοι νέου πύραυλοι θα αποδεσμευτούν (βλ. AGM-84 Harpoon, AGM-88E AARGM, JAASM κ.ά.), ενώ πρέπει να αποφασιστεί εάν τα υλικά που θα αφαιρεθούν από τα block 52+ και block 52+ Advance θα αξιοποιηθούν για τον αναβάθμιση των 71 παλαιοτέρων F-16 block 50 και block 30.
Πολεμικό Ναυτικό
Εδώ τα πράγματα δεν είναι καθόλου ξεκάθαρα, καθώς ναι μεν η Ελλάδα έχει εξαγγείλει την πρόθεσή της να αγοράσει νέες φρεγάτες, δεν έχει όμως πει ούτε πόσα χρήματα μπορεί να δαπανήσει, ούτε πόσα πλοία θέλει να αποκτήσει άμεσα, ούτε τι δυνατότητες θέλει να έχουν. Στην ούτως ή άλλως δύσκολη εξίσωση μπαίνουν ακόμα δύο παράγοντες: Η ανάγκη για την απόκτηση δύο πλοίων ως «ενδιάμεση λύση» και φυσικά η αξιοποίηση των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, που αναζητούν αγοραστή για να τους δώσει πνοή και όραμα! Απ’ όσα έχουν γίνει γνωστά, η χώρας μας θέλει να ενισχύσει το Πολεμικό Ναυτικό με τουλάχιστον τέσσερις νέες φρεγάτες αυξημένων δυνατοτήτων αντιαεροπορικού πολέμου (σ.σ. κάλυψη περιοχής και όχι απλά αυτοπροστασία) με ένα κονδύλι της τάξεως των περίπου 2,5-3 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα σκάφη και τον οπλισμό τους.
Αρχικά, λόγω και της σθεναρής υποστήριξης των ελληνικών θέσεων στη διαμάχη με την Τουρκία, οι γαλλικές φρεγάτες κλάσης Belharra φάνηκαν να… τρέχουν χωρίς αντίπαλο, με το Παρίσι να έχει τη δυνατότητα να προσφέρει ως πλοία «ενδιάμεσης λύσης» και δύο μεταχειρισμένες La Fayette. Οι Belharra είναι πλοία που ανατρέπουν τις ισορροπίες στο Αιγαίο (σ.σ. λόγω ηλεκτρονικού εξοπλισμού, συστήματος μάχης και πυραύλων), κοστίζουν όμως σχεδόν τα διπλάσια χρήματα απ’ αυτά που μπορεί να διαθέσει η Ελλάδα – εάν φυσικά θέλει να αποκτήσει τέσσερα πλοία. Στο… κόλπο έχουν μπει για τα καλά και οι ΗΠΑ, προτείνοντας το πλοίο MMSC, το οποίο δεν έχει μέχρι στιγμής ικανοποιήσει το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό για μία σειρά από λόγους – ακόμη και κατασκευαστικούς. Σε επίπεδο οπλισμού δεν πρόκειται να προσδώσει κανένα σημαντικό πλεονέκτημα στη χώρα μας, καθώς οι ΗΠΑ δεν έχουν πρόθεση να αποδεσμεύσουν τους α/α πυραύλους Standard SM-2, ενώ, ακόμη κι αν (υποθετικά) το κάνουν, η συγκεκριμένη φρεγάτα μπορεί να φέρει μικρό αριθμό στο οπλοστάσιό της.
Στον αντίποδα, τα θετικά της συγκεκριμένης πρότασης είναι το χαμηλότερο κόστος, το… κλείσιμο του ματιού των Αμερικανών για τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά μέσω της εύρεσης στρατηγικού επενδυτή, η πληθώρα πλοίων «ενδιάμεσης λύσης» (σ.σ. τόσο MMSC όσο και Oliver Hazard Perry), που μπορούν να προσφερθούν, καθώς και μία πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση για τον εκσυγχρονισμό μέσης ζωής των ελληνικών φρεγατών κλάσης MEKO-200HN, που έχει καθυστερήσει σχεδόν μία δεκαετία! Και κάτι ακόμα: Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας προσωπικά ο πρέσβης των ΗΠΑ στη χώρα μας, Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος αποδεικνύεται αρκετά φιλέλληνας, στον βαθμό φυσικά που του επιτρέπει η θέση του. Ενδιαφέρον για το πρόγραμμα έχει εκδηλώσει εσχάτως και η Γερμανία, που αδυνατεί να προσφέρει πλοία «ενδιάμεσης λύσης», αλλά και η Ολλανδία, που ποντάρει στη μεγάλη ικανοποίηση για τις φρεγάτες Standard και στη δυνατότητα προσφορών μεταχειρισμένων κλάσης «Μ».
Την ίδια ώρα, μεγάλο βάρος πέφτει και στην ποιοτική αναβάθμιση των υποβρυχίων Type-214 (σ.σ. «Παπανικολής» κ.ά.), με την απόκτηση 32 τορπιλών βαρέως τύπου έναντι 115 εκατομμυρίων ευρώ και αντιμέτρων («δολώματα» και παρεμβολείς) έναντι 10 εκατομμυρίων ευρώ. Το πρώτο συμβόλαιο αναμένεται να το πάρει η γερμανική εταιρεία που προσφέρει την τορπίλη Sea Hake Mod.4 ER (σ.σ. ανοίγοντας παράλληλα συζήτηση και τον εκσυγχρονισμό των τορπιλών SUT Mod 0 που διαθέτει ήδη το ΠΝ), ενώ το δεύτερο η ιταλική Leonardo. Τέλος, κομβικό πρόγραμμα για το ΠΝ αποτελεί η ενίσχυση του στόλου των ελικοπτέρων με τα τέσσερα αμερικανικά MH-60R Romeo, που μπορούν να μεταφέρουν τρομακτικό οπλοστάσιο.
Στρατός Ξηράς
Μετά από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, φαίνεται πως ήρθε η ώρα της αντικατάστασης των θρυλικών τυφεκίων μάχης G3A3 και G3A4 από ένα νέο όπλο, με διαμέτρημα 7,62 mm, για το οποίο θα συνεκτιμηθούν από την επιτροπή αξιολόγησης οι επιδόσεις, το κόστος και φυσικά το προσφερόμενο ποσοστό συμπαραγωγής (σ.σ. ή δυνατόν και άδεια παραγωγής στη χώρα μας) στην ελληνική αμυντική βιομηχανία. Πρόκειται για πρόγραμμα που θα «τρέξει» σε βάθος δεκαετίας, ενώ προτάσεις έχουν φτάσει από ΗΠΑ, Ισραήλ, Βέλγιο, Ιταλία και άλλες χώρες. Ένα κονδύλι 400 εκατομμυρίων ευρώ έχει προϋπολογιστεί και για την αντικατάσταση των τζιπ του Στρατού Ξηράς (σ.σ. οι θρυλικές «καναδέζες» και τα άλλα οχήματα της Mercedes), όπου και εδώ βασικό ρόλο θα παίξει το ποσοστό συμπαραγωγής, που δεν μπορεί να πέσει κάτω από το 30%.
Μία ακόμη σημαντική συμφωνία είναι με το Ισραήλ, για την αναβάθμιση των επιθετικών ελικοπτέρων της Αεροπορίας Στρατού AH-64A+ Apache με νέα ηλεκτρονικά συστήματα και κόστος περί τα 34 εκατομμύρια ευρώ. Το πρόγραμμα προβλέπει και την προμήθεια σύγχρονων ρουκετών SPIKE NLOS, ενώ ως μάννα εξ ουρανού ήρθε η συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την απόκτηση ανταλλακτικών ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ, κάτι που καλύπτει τις ελληνικές ανάγκες για την επόμενη δεκαετία. Συζητήσεις, βέβαια, γίνονται και για την αντικατάσταση των μέσων μεταφορικών ελικοπτέρων (UH-1H Iroquois, Augusta Bell 205 και 206), με το NH-90 –που υπηρετεί ήδη στις Ένοπλες Δυνάμεις– να έχει κερδίσει τις εντυπώσεις, αλλά να είναι ιδιαίτερα ακριβό. Γι’ αυτό και, σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», έχει ανοίξει δίαυλος επικοινωνίας με τις ΗΠΑ για την αγορά μεταχειρισμένων S-70 Blackhawk!
Ρεπορτάζ: Κώστας Παπαδόπουλος
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο