Την ανησυχία που προκλήθηκε με την έναρξη του εμβολιασμού έπειτα από επεισόδια αλλεργικής αντίδρασης στο Ηνωμένο Βασίλειο ξεδιαλύνουν ερευνητές από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. Ενδεικτικά, στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου τα αλλεργικά επεισόδια σε εμβολιασθέντες ακολούθησαν επίσημες οδηγίες αποχής από τη διαδικασία για ανθρώπους με ιστορικό αναφυλακτικής αντίδρασης σε φάρμακα ή τρόφιμα. Εν τέλει όμως μετά από ενδελεχή αξιολόγηση των δεδομένων ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων κατέληξε στη σύσταση της αποφυγής του εμβολιασμού από όλους όσοι έχουν ιστορικό σοβαρής αναφυλακτικής αντίδρασης στα συστατικά του εμβολίου και όχι από όσους έχουν αλλεργία σε τρόφιμα ή φάρμακα.
Στην ανασκόπηση που δημοσιεύεται στο Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, οι επιστήμονες αναλύουν όλα τα διαθέσιμα δεδομένα αναφορικά με τα εγκεκριμένα από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) εμβόλια των Pfizer/BioNTech και Moderna, για να εξακριβώσουν την ασφάλεια του εμβολιασμού.
Σύμφωνα με τη μελέτη του FDA, από τον εμβολιασμό πρέπει να αποκλειστούν μόνο όσοι έχουν αλλεργία σε κάποιο από τα συστατικά των εγκεκριμένων εμβολίων έναντι της COVID-19. Συμπληρωματικά, τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Ασθενειών συνέστησαν την παρακολούθηση των εμβολιασθέντων για 15 λεπτά μετά τον εμβολιασμό προληπτικά.
Από την πλευρά των αλλεργιολόγων, έχουν δοθεί κατατοπιστικές και λεπτομερείς οδηγίες βασισμένες στην υφιστάμενη επιστημονική γνώση, ώστε ο εμβολιασμός να πραγματοποιείται με ασφάλεια στον πληθυσμό και σε άτομα με διαφορετικό ιστορικό αλλεργικών αντιδράσεων, εξηγεί η Δρ Aleena Banerji, MD, κλινική διευθύντρια της Μονάδας Αλλεργιών και Κλινικής Ανοσολογίας στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης και αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Σχολή Ιατρικής του Χάρβαρντ. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζεται και η καθοδήγηση για τη χορήγηση της δεύτερης δόσης σε εμβολιασθέντες που παρουσίασαν αναφυλακτική αντίδραση.
Σημειώνεται πως οι αλλεργικές αντιδράσεις στα εμβόλια γενικά είναι ελάχιστες, μόλις 1,3 ανά εκατομμύριο, αναλογία που θα παρατηρηθεί και στα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και Moderna, εξηγούν οι επιστήμονες, ενώ την ασφάλεια θα ενισχύσει η κλινική παρακολούθηση για 15-20 λεπτά από τον εμβολιασμό.
Ωστόσο, άτομα με αναφυλακτικό ιστορικό σε εμβόλια με πολυ-αιθυλενογλυκόλη (PEG), θα πρέπει να συμβουλευτούν κάποιον αλλεργιολόγο προτού αποφασίσουν να εμβολιαστούν. Εν γένει, αλλεργίες σε τρόφιμα, φάρμακα που χορηγούνται δια στόματος ή λάτεξ δεν αποτελούν αντενδείξεις.
Εμβόλιο για τον κορωνοϊό: Τι δείχνουν τα μέχρι τώρα δεδομένα για τις αλλεργίες
Υπολογίζεται ότι έως και το 72% των ανθρώπων εμφανίζουν κάποιου βαθμού αντισωματική απάντηση ως αποτέλεσμα έκθεσης σε καλλυντικά, προϊόντα καθημερινής χρήσης και φάρμακα που περιέχουν πολυ-αιθυλενογλυκόλη
Οι σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις που αναφέρθηκαν σε τουλάχιστον 12 άτομα που έλαβαν το εμβόλιο για τον κορωνοϊό των Pfizer/BioNTech μπορεί να οφείλονται σε ένα συστατικό που χρησιμοποιείται ως μέσο μεταφοράς του αγγελιαφόρου RNA (mRNA), και το οποίο χρησιμοποιείται και στο εμβόλιο της εταιρείας Moderna.
Το εν λόγω υλικό ονομάζεται πολυ-αιθυλενογλυκόλη (PEG) και προστίθεται στην εξωτερική επιφάνεια των λιπιδικών νανοσωματιδίων που περιέχουν το mRNA ώστε να αυξάνεται η διάρκεια ζωής των λιπιδικών νανοσωματιδίων. Η πολυ-αιθυλενογλυκόλη δεν έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ως συστατικό εμβολίων αλλά χρησιμοποιείται σε αρκετά φάρμακα που βρίσκονται σε κυκλοφορία όπως καθαρτικά, αλλά και σε προϊόντα καθημερινής χρήσης όπως οδοντόκρεμες και σαπούνια. Αναφυλακτικές αντιδράσεις έχουν αναφερθεί και με αυτά τα φάρμακα που περιέχουν πολυ-αιθυλενογλυκόλη. Η αναφυλαξία μπορεί να εκδηλωθεί με εξάνθημα, πτώση της αρτηριακής πίεσης, δύσπνοια, ταχυκαρδία.
Μερικοί αλλεργιολόγοι και ανοσολόγοι θεωρούν ότι άτομα που έχουν εκτεθεί προηγουμένως στην πολυ-αιθυλενογλυκόλη μπορεί να έχουν αντισώματα εναντίον αυτού του συστατικού και να βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο αναφυλακτικής αντίδρασης κατά τον εμβολιασμό. Υπολογίζεται ότι έως και το 72% των ανθρώπων εμφανίζουν κάποιου βαθμού αντισωματική απάντηση ως αποτέλεσμα έκθεσης σε καλλυντικά, προϊόντα καθημερινής χρήσης και φάρμακα που περιέχουν πολυ-αιθυλενογλυκόλη.
Ωστόσο το 7% έχει αρκετά υψηλούς τίτλους αντισωμάτων που θεωρητικά μπορεί να οδηγήσουν σε αναφυλακτικές αντιδράσεις σε περίπτωση επανέκθεσης σε πολυ-αιθυλενογλυκόλη. Επιπλέον, διαφορετικοί παθογενετικοί μηχανισμοί μπορεί να εμπλέκονται στην εμφάνιση αλλεργικής αντίδρασης έναντι στην πολυ-αιθυλενογλυκόλη και περιλαμβάνουν είτε την ανοσολογική αντίδραση που διαμεσολαβείται μέσω της παραγωγής IgE ανοσοσφαιρινών είτε μέσω της ενεργοποίησης του συμπληρώματος που διαμεσολαβείται μέσω της παραγωγής IgM και IgG ανοσοσφαιρινών (ψευδοαλλεργία που σχετίζεται με την ενεργοποίηση του συμπληρώματος – CARPA).
Βέβαια, ο κίνδυνος αλλεργικής αντίδρασης έναντι της πολυ-αιθυλενογλυκόλης δεν έχει επιβεβαιωθεί προς το παρόν και πολλοί θεωρούν ότι είναι σε μεγάλο βαθμό θεωρητικός. Τα εμβόλια mRNA περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες πολυ-αιθυλενογλυκόλης και επιπλέον χορηγούνται ενδομυϊκά, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα πολύ μικρές συγκεντρώσεις πολυ-αιθυλενογλυκόλης στη συστηματική κυκλοφορία του αίματος όπου κυρίως μπορεί να βρίσκονται αντισώματα έναντι της πολυ-αιθυλενογλυκόλης.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ (NIAID) συνεργάζεται με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) προκειμένου να εξακριβώσει τον κίνδυνο για σοβαρή αλλεργική αντίδραση με βάση προηγούμενη αλλεργική αντίδραση σε φάρμακα ή εμβόλια και ανάλογα με τα επίπεδα αντισωμάτων έναντι της πολυ-αιθυλενογλυκόλης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αναφυλακτικές αντιδράσεις μπορεί να παρατηρηθούν με οποιοδήποτε εμβόλιο και είναι πολύ σπάνιες – περίπου 1 ανά 1 εκατομμύριο.
Έως τις 23 Δεκεμβρίου 2020 είχαν αναφερθεί στις ΗΠΑ 10 περιστατικά αναφυλαξίας σε ένα σύνολο 614.117 χορηγηθέντων δόσεων του εμβολίου των Pfizer/BioNTech. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντική η συνέχιση των εμβολιασμών, η δήλωση πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών και η λήψη προληπτικών μέτρων (παρακολούθηση των εμβολιασθέντων για 15 λεπτά) καθώς και ύπαρξη απαραίτητης υποδομής (αντιαλλεργικά φάρμακα) για αντιμετώπιση οξέων συμβαμάτων στα εμβολιαστικά κέντρα.
*Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Ιωάννης Ντάνασης, Μαρία Γαβριατοπούλου και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν την ανάλυση του Jop de Vrieze για το περιοδικό Science που δημοσιεύτηκε την 1η Ιανουαρίου 2021 (Vol. 371, Issue 6524).