«Όποιος θέλει να σπουδάσει μουσική στη Γερμανία, πρέπει κανονικά να έχει γνώσεις για συνθέτες, όπως ο Μπαχ, ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν ή ακόμη και ο Στοκχάουζεν. Γνώσεις για τη μουσική σύγχρονων συνθετών από τη Νιγηρία, όπως ο Γιόσουα Ουζοΐγκβε, ή του Ινδού μουσικού Τάνσεν, που έπαιζε για τον αυτοκράτορα της Μογγολίας τον 16ο αιώνα, ούτε απαιτούνται, αλλά ούτε και διδάσκονται στις Μουσικές Ακαδημίες. Για τις εισαγωγικές εξετάσεις ο υποψήφιος πρέπει να ξέρει καλά την δυτικοευρωπαϊκή μουσική, δεν μπορεί απλά να δηλώσει ειδικευμένος στους αφρικανικούς ρυθμούς του τυμπάνου» λέει η Γιούλια Γκέρλαχ, από την Ακαδημία Επιστημών στο Βερολίνο μιλώντας στη DW.
Έλλειψη ενδιαφέροντος στη Γερμανία
Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αναγνώρισε το πρόβλημα έλλειψης πολυμορφίας στο σπουδαστικό πρόγραμμα. Πρόσφατα η κυριακάτικη The Sunday Telegraph δημοσίευσε σχέδια του ελιτίστικου πανεπιστημίου να εμπλουτίσει το πρόγραμμα σπουδών με διαφορετικού είδους μουσικές φόρμες. Καθηγητές, φοιτητές και φοιτήτριες επικρίνουν το ότι υπάρχουν πολλά έργα λευκών Ευρωπαίων συνθετών από την εποχή της δουλείας, όπως του Μότσαρτ, του Μπετόβεν ή και του Χάιντν.
Όρισμένοι καθηγητές χαρακτήρισαν το δυτικό σύστημα γραφής των νοτών ως «αποικιακό σύστημα καταπίεσης». Έτσι μελλοντικά στο πρόγραμμα μαθημάτων θα υπάρχει και επιλογή μουσικής εκτός ευρωπαϊκού χώρου και φολκλόρ από όλον τον κόσμο. Σύμφωνα με το διαδικτυακό ραδιόφωνο Classic FM δεν πρόκειται ωστόσο να περιοριστεί η μετάδοση ή προσφορά κλασσικής μουσικής, αφού η κλίση στη μουσική ξεκινά στο σχολείο.
«Εμείς στη Γερμανία δείχνουμε ελάχιστο ενδιαφέρον για το θέμα της αποαποικιοποίησης της μουσικής» επισημαίνει στη DW ο Κρίστιαν Χέπνερ, γενικός γραμματέας του Γερμανικού Μουσικού Συμβουλίου. «Θα πρέπει να διευρύνουμε τη ματιά μας στην ποικιλία των πολιτισμών, αλλά θεωρώ εκτός κάθε συζήτησης να διαλέγουμε μουσικές από περασμένες εποχές και να λέμε ότι αυτή αποτελεί αποικιοκρατική κληρονομιά και θα πρέπει να την αποσύρουμε».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του Βρετανού τσελίστα Σέκου Κάνε Μέισον. Την κλασσική μουσική δεν την βρίσκει αποικιοκρατική ή ρατσιστική, αλλά σε ένα βίντεο στο Youtube που προβλήθηκε στην εκπομπή Goodmorning Britain του τηλεοπτικού δικτύου ITV επικρίνει την ελλιπή αξιολόγησή των μουσικών στο μάθημα στα δημόσια σχολεία.
«Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη σε μαύρους ή σε άλλους με μεταναστευτικό παρελθόν, όταν παίζουν ένα κλασικό μουσικό όργανο. Μόνο λίγοι μαύροι έχουν τη δυνατότητα να ακούν κλασσική μουσική». Από το 2005 υπάρχει η Σύμβαση για την Προστασία και Προώθηση της Πολυμορφίας των Πολιτιστικών Εκφράσεων της UNESCO, την οποία υπέγραψε και η Γερμανία. Το Γερμανικό Μουσικό Συμβούλιο εκπροσωπεί τα συμφέροντα περίπου 14 εκατομμυρίων ανθρώπων που ασχολούνται με τη μουσική.
Ο μπαγλαμάς σε μουσικό διαγωνισμό;
Ο γενικός γραμματέας του Κρίστιαν Χέπνερ δραστηριοποιείται, ώστε για παράδειγμα προσφυγόπουλα από τη Συρία να έχουν πρόσβαση τόσο στη δυτική μουσική παράδοση, όσο και στη μουσική της πατρίδας τους. «Πρόκειται για έναν απίστευτο πλούτο που χάνεται και που τελικά δεν αντανακλά την δημογραφική σύνθεση του πληθυσμού μας», υποστηρίζει.
Ωστόσο, όπως παραδέχεται, είναι πολύ δύσκολο να ξυπνήσει κανείς το ενδιαφέρον των μουσικών σχολών και των θεσμών στη μουσική άλλων πολιτισμών. Επί δέκα χρόνια προσπαθούσε να εισαγάγει τον τουρκικό μπαγλαμά ως κατηγορία στον διεθνή διαγωνισμό 'Jugend musiziert' και να μπει ως κλάδος σπουδών σε μουσικές σχολές και στις Μουσικές Ακαδημίες.
Όποιος θέλει να ασχοληθεί με μουσική άλλων πολιτισμών, έχει τη δυνατότητα σε ορισμένες ανώτερες σχολές στη Γερμανία να πάρει το μάθημα 'μουσική εθνολογία'. Υπάρχει και η εξειδικευμένη Ακαδημία Ποπ στο Μανχάιμ, και σχεδόν κάθε ανώτερη σχολή στον κλάδο μουσικής προσφέρει Jazz και Pop ως τομέα σπουδών. «Ο αυστηρός διαχωρισμός της εθνομουσικολογίας από την ευρωπαϊκή μουσική αποτελεί κάτι σαν εφαρμοσμένη αποικιοκρατία» πιστεύει η μουσικολόγος Γιούλια Γκέρλαχ, που επί χρόνια ασχολείται με την πολυμορφία της σύγχρονης μουσικής.
«Πολλά έχουν φυσικά αλλάξει, αλλά υφίσταται πάντα η ματιά του Ευρωπαίου που μελετά μια μουσική παράδοση, την μεταγράφει και μετά την βάζει στο αρχείο, ακόμη κι αν αυτός ο τρόπος διατήρησης δεν υφίσταται καν στη συγκεκριμένη κουλτούρα, επειδή αυτή στηρίζεται στην προφορική παράδοση».
Σε ένα συμπόσιο η Ακαδημία Τεχνών άρχισε το φθινόπωρο του 2020 να ασχολείται με την αποαποικιοποίηση της σύγχρονης ευρωπαϊκής μουσικής. Γιατί εκλαμβάνεται σήμερα η κλασσική μουσική πιο περισπούδαστη από την ινδική ποιοτική μουσική; Σε ένα δεύτερο τμήμα του Συμποσίου, που διοργανώνει η Ακαδημία Τεχνών στο Βερολίνο από τις 6 έως τις 9 Μαΐου, θα αναζητηθούν πρακτικές λύσεις.
«Όλα γίνονται συμμετοχικά και δεν ξέρουμε τι θα συμβεί. Η ατζέντα θα γίνει με συλλογικές διαδικασίες και με πολλά ακούσματα για να ανταλλάξουμε απόψεις γύρω από τις μουσικές συνήθειες» λέει η Γκέρλαχ. «Επίσης θέλουμε να βγάλουμε τους συμμετέχοντας από το εξωτερικό από την περιθωριακή τους θέση σε μουσικά φεστιβάλ και να τους βάλουμε σε αίθουσες συναυλιών. Κάποιοι πρόοδοι γίνονται λοιπόν. Και η Ακαδημία ασχολήθηκε με το θέμα της αποικιοκρατίας στη μουσική, άνοιξε τα αρχεία της για να διαπιστώσει ότι και εκεί υπάρχει αποικιοκρατικό μουσικό υλικό. Άρα σε πολλά επίπεδα καταγράφεται αλλαγή στον τρόπο σκέψης».