Παρά τα σκληρά λόγια του προέδρου Ερντογάν, η Τουρκία είναι πιθανό να δώσει το «πράσινο φως» για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Απλώς, η στρατιωτική συμμαχία θα πρέπει να πληρώσει πρώτα ένα τίμημα.
Με την αντίθεσή της στις υποψηφιότητες Φινλανδίας και Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η Άγκυρα θα μπορούσε να διεκδικήσει να πείσει τις ΗΠΑ να ξεμπλοκάρουν μια σημαντική αγορά μαχητικών αεροσκαφών, κερδίζοντας παράλληλα ο Ερντογάν πολιτικούς πόντους στο εσωτερικό, αναφέρει ανάλυση του Politico.
Η Τουρκία έχει εκφράσει αντιρρήσεις για τις προσπάθειες των δύο σκανδιναβικών χωρών να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, εμποδίζοντας τον οργανισμό να προχωρήσει στη διαδικασία ένταξης. Τούρκοι αξιωματούχοι κατηγόρησαν τόσο τη Φινλανδία όσο και τη Σουηδία ότι υποστηρίζουν Κούρδους «τρομοκράτες», ενώ εξέφρασαν ανησυχίες και για τους περιορισμούς στις εξαγωγές όπλων.
«Το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία ασφάλειας και η Τουρκία δεν θα συμφωνήσει να θέσει σε κίνδυνο αυτή την ασφάλεια», δήλωσε ο Τούρκος ηγέτης νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Ωστόσο, νυν και πρώην αξιωματούχοι και διπλωμάτες λένε ότι τα κίνητρα της Τουρκίας πιθανότατα υπερβαίνουν την αλλαγή πολιτικής από τη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται εν μέσω παρατεταμένων διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ για την αγορά μαχητικών αεροσκαφών. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να βλέπει στη διεθνή αναταραχή που προκάλεσε με την «τρομοκρατία» μια ευκαιρία να κερδίσει πολιτικούς πόντους στο εσωτερικό της χώρας του.
Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, οι διπλωμάτες προσπαθούν να αντιληφθούν τι θα κάνει τον Ερντογάν να υποχωρήσει, μη θέλοντας να καθυστερήσουν οι προσπάθειες της Φινλανδίας και της Σουηδίας, κάτι που θα έδινε στη Ρωσία περισσότερο χρόνο για να παρέμβει πριν την ολοκλήρωση της ένταξης των χωρών στη συμμαχία.
«Το τίμημα είναι άγνωστο αυτή τη στιγμή, αλλά ότι θα υπάρξει τίμημα είναι ξεκάθαρο», δήλωσε ο Γιαπ Ντε Χουπ Σέφερ, πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ.
Το μοτίβο της Τουρκίας για να αποσπάσει παραχωρήσεις
Ενώ η Τουρκία ιστορικά υποστηρίζει την επέκταση του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν έχει εμπειρία να χρησιμοποιεί μεγάλες αποφάσεις της συμμαχίας για να αποσπάσει παραχωρήσεις.
Το 2009, η Τουρκία αντιτάχθηκε στον διορισμό του Άντερς Φογκ Ράσμουσεν ως ανώτατου αξιωματούχου του ΝΑΤΟ, και υποχώρησε μόνο μετά από συνομιλίες υψηλού επιπέδου. Ο Ντε Χουπ Σέφερ, ο οποίος ήταν ο απερχόμενος γενικός γραμματέας εκείνη την εποχή, θυμήθηκε τις ολονύκτιες διαπραγματεύσεις, στις οποίες συμμετείχε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.
«Τελικά», δήλωσε ο πρώην επικεφαλής της συμμαχίας στο Politico, «η Τουρκία υποχώρησε στον διορισμό του Ράσμουσεν και έλαβε ως ανταμοιβή έναν βοηθό γενικό γραμματέα στο ΝΑΤΟ».
Οι αιτήσεις της Φινλανδίας και της Σουηδίας δίνουν τώρα στον Ερντογάν άλλη μια ευκαιρία να αξιοποιήσει το μοντέλο του ΝΑΤΟ, που βασίζεται στη συναίνεση, καθώς και να συσπειρώσει την εκλογική του βάση πριν από τις εκλογές, που έχουν προγραμματιστεί για το επόμενο έτος.
Τι βρίσκεται πίσω από τους τουρκικούς ελιγμούς
Σύμφωνα με τον Ντε Χουπ Σέφερ, ένας συνδυασμός παραγόντων θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από τους ελιγμούς της Τουρκίας.
Το πρώτο είναι η εσωτερική πολιτική. Ο Ερντογάν ανέκαθεν αυτοπροσδιοριζόταν από τον σκληρό λόγο του για την τρομοκρατία, και το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) αποτελεί έναν μακροχρόνιο εχθρό σε αυτή την εκστρατεία. Η Τουρκία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν χαρακτηρίσει τη συγκεκριμένη ομάδα τρομοκρατική οργάνωση, αν και ο χαρακτηρισμός θεωρείται ξεπερασμένος από ορισμένους στις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο Ερντογάν, αντίθετα, χρησιμοποιεί συχνά την οργάνωση ως τρόπο για να συσπειρώσει το κοινό του.
«Μπορείς πάντα να συγκεντρώσεις μεγάλα τμήματα του πληθυσμού συνδέοντας την τρομοκρατία με το PKK», είπε ο πρώην γενικός γραμματέας.
Το δεύτερο, σύμφωνα με τον Ντε Χουπ Σέφερ, είναι ότι η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα «άλλαζε την πολιτική ισορροπία στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ, επειδή πρόκειται για δύο πλήρως ανεπτυγμένες και βαριά οπλισμένες δημοκρατίες που εντάσσονται στη συμμαχία».
Η Φινλανδία και η Σουηδία αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ. Η Φινλανδία μπορεί να προσφέρει ναυτική ισχύ στη Βαλτική θάλασσα και παρουσία στον αρκτικό βορρά, όπου η Ρωσία έχει δείξει ενδιαφέρον να επεκτείνει την εμβέλειά της. Η Σουηδία, από την άλλη, διαθέτει προηγμένη αεροπορία.
Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο είναι οι παρατεινόμενες εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ σχετικά με τις αγορές μαχητικών αεροσκαφών.
Επί χρόνια, η Άγκυρα ήταν ένας αξιόπιστος πελάτης για τις αμυντικές εταιρείες των ΗΠΑ, αγοράζοντας δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη F-16. Αργότερα, η Τουρκία στράφηκε στα πιο προηγμένα F-35.
Η σχέση αυτή χάλασε το 2019, όταν η Τουρκία αγόρασε το ρωσικής κατασκευής πυραυλικό σύστημα S-400, μια κίνηση που οι ΗΠΑ θεώρησαν ότι θα έθετε σε κίνδυνο τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ που πετούν πάνω από την Τουρκία. Σε απάντηση, οι ΗΠΑ απομάκρυναν την Άγκυρα από το πρόγραμμα των F-35 και επέβαλαν κυρώσεις στην τουρκική αμυντική βιομηχανία.
Μετά από αυτή τη διαμάχη, η Τουρκία άρχισε να σκέφτεται την ιδέα να αγοράσει ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη και ακόμη και να αναπτύξει το δικό της πρόγραμμα. Ωστόσο, επιδιώκει παράλληλα να αναβαθμίσει τον στόλο των F-16 και να αγοράσει νέα αεροπλάνα. Το αίτημα βρίσκεται εδώ και μήνες στα συρτάρια της κυβέρνησης Μπάιντεν και του Κογκρέσου των ΗΠΑ.
«Αυτό το τίμημα μπορεί κάλλιστα να είναι ότι οι Αμερικανοί θα άρουν τον αποκλεισμό της Τουρκίας από τα F-16», είπε ο Ντε Χουπ Σέφερ. Και οι ΗΠΑ φαίνονται διατεθειμένες να πληρώσουν αυτό το τίμημα.
Το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ υποστήριξε διστακτικά το αίτημα της Τουρκίας, το οποίο εξετάζεται τώρα από τον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο.
Η συνάντηση της Τετάρτης
Το θέμα ήταν ένα από τα ανοιχτά ερωτήματα στο πλαίσιο της συνάντησης του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στη Νέα Υόρκη, την Τετάρτη.
Ο Τσαβούσογλου άφησε να εννοηθεί ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να είναι μέρος της λύσης στο αδιέξοδο. Σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον Μπλίνκεν, ο Τσαβούσογλου τόνισε ότι κατανοεί τις ανησυχίες της Φινλανδίας και της Σουηδίας για την ασφάλεια, «αλλά θα πρέπει να ικανοποιηθούν και οι ανάλογες ανησυχίες της Τουρκίας. Και αυτό είναι επίσης ένα από τα θέματα που θα πρέπει να συνεχίσουμε να συζητάμε με φίλους και συμμάχους, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών».
Σύμφωνα με το Politico, αυτό το ζήτημα μπορεί να περιλαμβάνει τα F-16. Σε ξεχωριστά σχόλια που δημοσιεύθηκαν στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης εκείνη την ημέρα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών υπογράμμισε ότι οι συνομιλίες για την πιθανή πώληση «συνεχίζονται θετικά».
Στο Ελσίνκι υπάρχει επίσης η αίσθηση ότι οι αντιρρήσεις της Τουρκίας μπορεί να συνδέονται με την τρέχουσα διαμάχη της με τις ΗΠΑ.
«Η Φινλανδία έχει καλές σχέσεις με την Τουρκία και ενστερνιζόμαστε τον στόχο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας», δήλωσε ανώτερος Φινλανδός αξιωματούχος, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Δεν νομίζω ότι οι διμερείς μας σχέσεις αποτελούν πρόβλημα. Αυτό πιθανώς αφορά τα ζητήματα της Τουρκίας με τις ΗΠΑ», συμπλήρωσε.
Το ζήτημα των Κούρδων παραμένει
Ορισμένοι αναλυτές επιμένουν, ωστόσο, ότι η φινλανδική και σουηδική προσέγγιση στο PKK παραμένει «κλειδί» για την κυβέρνηση της Τουρκίας.
«Δεν μπορούμε να λύσουμε αυτό το πρόβλημα απλώς εξομαλύνοντας τις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας», δήλωσε ο Sinan Ülgen, πρώην Τούρκος διπλωμάτης, που είναι τώρα επισκέπτης μελετητής στο think tank Carnegie Europe.
Μπορεί να βοηθήσει στην επιτάχυνση της διαδικασίας, πρόσθεσε, αλλά δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από την αντιμετώπιση των πολιτικών Σουηδίας και Φινλανδίας για τις κουρδικές ομάδες.
Η διαπραγμάτευση με τη Σουηδία αναμένεται να είναι πιο σκληρή από ό,τι με τη Φινλανδία, σύμφωνα με τον Ülgen.
«Υπάρχουν μεγαλύτερες προσδοκίες από τη Σουηδία» είπε, αναφερόμενος σε αυτό που περιέγραψε ως «πιο επιεική προσέγγιση της Στοκχόλμης στις δραστηριότητες αυτού που η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, του PKK και των παραφυάδων του». Η σουηδική κυβέρνηση «θα πρέπει να αποδείξει ότι έχει αλλάξει την οπτική της γι' αυτό», πρόσθεσε.
Αισιοδοξία στο ΝΑΤΟ
Σουηδοί και Φινλανδοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι είναι ανοιχτοί σε διάλογο με την Τουρκία, ενώ ανώτερα στελέχη από όλη τη συμμαχία επέμειναν ότι θα επιτευχθεί συναίνεση για την ένταξη του Ελσίνκι και της Στοκχόλμης στο ΝΑΤΟ.
«Είμαι βέβαιος ότι θα καταλήξουμε σε μια γρήγορη απόφαση και θα καλωσορίσουμε τόσο τη Σουηδία όσο και τη Φινλανδία στην οικογένεια του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, σε συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη.
«Όταν ένας σύμμαχος, ένας σημαντικός σύμμαχος όπως η Τουρκία, εγείρει ανησυχίες για την ασφάλεια», είπε, «ο μόνος τρόπος για να τις αντιμετωπίσουμε είναι να καθίσουμε και να βρούμε τρόπους για ένα κοινό έδαφος».
Το ίδιο μήνυμα βγήκε και στη Χάγη, όπου ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς συναντήθηκε με τον Ολλανδό πρωθυπουργό, Μαρκ Ρούτε.
«Πιστεύω ότι η αντίθεση της Τουρκίας μπορεί να ξεπεραστεί» είπε ο Σολτς, με τον Ρούτε να συμφωνεί: «Πιστεύω ότι θα είναι τελικά δυνατό να βρεθεί μια κοινή θέση για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας».