Ένα βιβλίο που έγινε μπεστ σέλερ στη Γαλλία αναζωπυρώνει τη συζήτηση για τη σχέση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας
Υπήρξε μια εποχή που η ιδέα του Θεού ήταν παντοδύναμη. Μετά, όχι τόσο πολύ: Ο Κοπέρνικος έβγαλε τη Γη από το κέντρο του σύμπαντος. Ο Δαρβίνος αφαίρεσε τον άνθρωπο από το κέντρο της εξέλιξης. Και ο Φρόιντ μας έβγαλε ακόμα και από το κέντρο της ψυχής μας. Οι θρησκευτικές εξηγήσεις υποχωρούσαν μπροστά στη μεγαλύτερη επιστημονική γνώση. Υπάρχουν, όμως, κάποιοι που υποστηρίζουν ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει και πάλι και ότι η ιδέα του Θεού-δημιουργού κερδίζει και πάλι έδαφος.
Το βιβλίο «Dieu: la science, les preuves» (Θεός: Η επιστήμη και οι αποδείξεις) του μηχανικού Michel-Yves Bolloré και του επιχειρηματία Olivier Bonnassies, υποστηρίζει ότι η σύγχρονη επιστήμη είναι αδιανόητη χωρίς να εξετάζεται η ύπαρξη του Θεού. Στη Γαλλία, το βιβλίο αποτέλεσε εκδοτικό φαινόμενο, το οποίο πούλησε περισσότερα από 250.000 αντίτυπα!
Στο βιβλίο τους, οι Bolloré και Bonnassies ασκούν δριμεία κριτική στον σημερινό υλισμό και θεωρούν ότι ορισμένες από τις επιστημονικές ανακαλύψεις του 20ού αιώνα αποτελούν «αποδείξεις» της ύπαρξης του Θεού.
Συγκεκριμένα, αναφέρουν τη Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης: απέναντι στους υποστηρικτές ενός στάσιμου σύμπαντος, το οποίο δεν έχει αρχή ή τέλος, η Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης παρέχει τη δυνατότητα ενός Θεού-δημιουργού, ίσως όχι με τους κυριολεκτικούς όρους της Βίβλου, αλλά πάντως ενός δημιουργού. Ο Θεός δεν δημιουργεί άμεσα τα πράγματα στον κόσμο, αλλά δημιουργεί τον κόσμο στον οποίο τα πράγματα στη συνέχεια συμβαίνουν μέσω των νόμων της φύσης.
Περιέργως, ένας από τους επιστήμονες που ανέπτυξε τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, ο Georges Lemaître, δεν ήταν μόνο κοσμολόγος αλλά και ηγούμενος. Η πρόβλεψη της Δεύτερης Αρχής της Θερμοδυναμικής ότι το σύμπαν θα καταλήξει σε θερμικό θάνατο, κρύο και σκοτάδι, είναι επίσης ένα σημείο υπέρ του επιχειρήματος του Θεού, σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι οποίοι θεωρούν «παράλογο» να είναι κανείς σήμερα υλιστής.
Εν ολίγοις, το βιβλίο των Bolloré και Bonnassies δεν «αποδεικνύει» τίποτα. Στη Γαλλία, ο Ιησουίτης François Euvé δημοσίευσε μια απάντηση στο βιβλίο τους με τίτλο «La science l'épreuve de Dieu?» (Επιστήμη: Είναι απόδειξη της ύπαρξης του Θεού;). Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι.
Στο μυαλό μας έρχεται ένα διάσημο ανέκδοτο για τον φυσικό Πιερ-Σιμόν Λαπλάς, όπως γράφει με χιούμορ η «El Pais». Ο επιστήμονας πήγε να δείξει στον Ναπολέοντα τις ανακαλύψεις του σχετικά με την ουράνια μηχανική (οι φυσικοί νόμοι επί των οποίων βασίζονται οι κινήσεις των ουρανίων σωμάτων και οι τροχιές τους).
Ενδιαφερόμενος, ο αυτοκράτορας ρώτησε τον φυσικό ποιος ήταν ο ρόλος του Θεού σε όλα αυτά. Ο Λαπλάς απάντησε: «Μεγαλειότατε, δεν χρειάζομαι αυτή την υπόθεση». Αν το βιβλίο των Bolloré και Bonnassies αποδείκνυε όντως την ύπαρξη του Θεού, θα ζούσαμε πιθανότατα τη μεγαλύτερη επανάσταση στην ανθρώπινη γνώση όλων των εποχών. Αλλά, προς το παρόν, οι θέσεις φαίνονται δυσεπίλυτες- βρίσκονται εκεί που ήταν πάντα- και η θρησκευτικότητα φαίνεται να έχει παραμείνει στο φυσικό της πεδίο: αυτό της πίστης.
Πέρα από αυτό το βιβλίο, η σχέση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας ήταν πάντα περίπλοκη. Μετά την επιστημονική επανάσταση, πολλές πεποιθήσεις που εμφανίζονταν στα διάφορα ιερά βιβλία έχουν καταρριφθεί, από την κίνηση του ήλιου και των άστρων μέχρι την εξέλιξη των ειδών. Σημαντικό ορόσημο ήταν η δίκη και η καταδίκη του Γαλιλαίου το 1633. Με την πάροδο του χρόνου, η σύγκρουση υποχώρησε, εν μέρει, λόγω της αποδοχής από την Καθολική Εκκλησία των επιστημονικών ιδεών, όπως η θεωρία της εξέλιξης.
Αν και θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι οι επιστήμονες τείνουν προς την αθεΐα, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Για παράδειγμα, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ήταν θεϊστής, ασπαζόμενος την ιδέα ότι υπάρχει ένα υπέρτατο ον, αλλά όχι προσωπικό, το οποίο αδιαφορεί για την παρουσία μας και δεν επεμβαίνει στον κόσμο. Αυτός δεν είναι ο Θεός των μονοθεϊστικών θρησκειών. Αυτός ο Θεός ακούγεται πιο μυστηριώδης…
Θεωρητικά, οι πεποιθήσεις των επιστημόνων δεν χρειάζεται να επηρεάζουν τις θέσεις και την έρευνά τους, αλλά δεν είναι τόσο απλό. Ο Κέπλερ ήθελε να είναι πολύ ακριβής στο έργο του για να ενημερώσει τον κόσμο για το πώς το είχε κάνει ο Θεός. Ο Νεύτωνας πίστευε στην αναγκαία παρέμβαση του Θεού για να μην διαταραχθεί το ηλιακό σύστημα. Ο Αϊνστάιν προσπάθησε να μπει στη θέση του Θεού για να κρίνει τις δικές του θεωρίες...