[Φωτό: Νίνα Πασκάλ, Αλεξάνδρα Προτσένκο μαζί με τον πρόξενο Ουκρανίας, Ευγένιο Σκβίρα]
Μία κοπέλα που μοιάζει με αληθινή νεράιδα βγαίνει κλαίγοντας από την αίθουσα. Η 19χρονη Αλίσα μόλις είχε παρακολουθήσει στον κινηματογράφο Ολύμπιον στη Θεσσαλονίκη, σε πρώτη προβολή με ελληνικούς υπότιτλους, το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ «20 Μέρες στην Μαριούπολη».
«Στολίστηκα, βάφτηκα για την πρεμιέρα, αλλά είναι τόσο ασήμαντα όλα αυτά σε σχέση με τον πόλεμο που γίνεται στην πατρίδα μου Ουκρανία, στην πόλη μου Μαριούπολη», λέει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, καθώς σκουπίζει τα δάκρυά της.
Η Αλίσα είναι από τη Μαριούπολη και βρίσκεται ασφαλής, πλέον, με τη μητέρα της, Νίνα, στη Θεσσαλονίκη.
Το ντοκιμαντέρ αφηγείται την ιστορία των 20 ημερών που έζησε ο δημιουργός του, σκηνοθέτης Μστισλάβ Τσέρνοφ, με τους συναδέλφους του από το διεθνές πρακτορείο Associated Press (ΑΡ) στην πολιορκημένη πόλη της Μαριούπολης τις πρώτες εβδομάδες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η Μαριούπολη έπεσε την 26η μέρα. Υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν 26.000 άμαχοι κάτοικοι, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά.
Η Σβετλάνα
Ανάμεσα στους θεατές είναι αρκετοί πρόσφυγες από τη Μαριούπολη, όπως η 40χρονη Μαρίνα Π. «Κλαίμε μακριά από τη Μαριούπολή μας, κλαίμε για την πόλη που χάσαμε. Ζούμε με την ελπίδα της επιστροφής μόλις απελευθερωθεί από τους Ρώσους», αναφέρει και προσθέτει: «Στην πραγματικότητα δεν είχα δει όλη αυτήν τη φρίκη που μαγνητοσκοπήθηκε στο ντοκιμαντέρ. Με τους πρώτους βομβαρδισμούς είχα φύγει στο ελληνικό χωριό Σαρτανά, περίπου 40 χιλιόμετρα από τη Μαριούπολη. Από εκει φύγαμε για την Ελλάδα».
Η 17χρονη Νίκη Πασκάλ δεν άντεξε να μπει στην αίθουσα να δει το ντοκιμαντέρ γιατί φοβάται, όπως είπε. Στέκεται στην είσοδο και μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια στους θεατές: Ουκρανικά σουβενίρ και αυτοκόλλητα με ουκρανική σημαία και μία… βαλεριάνα. «Κάποιοι, πριν μπουν στην ταινία, πήραν βαλεριάνα. Πολλοί είχαν μεγάλο άγχος να ζήσουν ξανά τον πόλεμο, τον φόβο του θανάτου», λέει.
Η Σβετλάνα Καρτσενιούκ βγήκε από την αίθουσα συγκλονισμένη. Δεν είναι από τη Μαριούπολη αλλά από το Χάρκοβο, μία πόλη που δοκιμάζεται αυτές τις ήμερες καθώς οι ρωσικές δυνάμεις επιχειρούν να την καταλάβουν. «Το ντοκιμαντέρ δείχνει το μέγεθος της βαρβαρότητας του πολέμου», σημειώνει η Σβετλάνα, η οποία έφυγε από το Χάρκοβο στις 5 Μαρτίου του 2022, μετά τον βομβαρδισμό της πολυκατοικίας όπου έμενε, κοντά στο δημαρχείο.
«Δεν μπορώ να περιγράψω τι πέρασα πριν δύο χρόνια, δύσκολο να πιστέψει κανείς. Φοβάμαι να μη συμβεί κατοχή του αγαπημένου μας Χάρκοβο. Έχω εκεί τον ξάδελφο, άλλους συγγενείς και φίλους, κάνεις δεν θέλει να εισβάλει στη ζωή τους, η Ρωσία, κανείς», προσθέτει.
Ανάμεσα στους θεατές είναι αρκετοί πρόσφυγες από τη Μαριούπολη, όπως η 40χρονη Μαρίνα Π. «Κλαίμε μακριά από τη Μαριούπολή μας, κλαίμε για την πόλη που χάσαμε. Ζούμε με την ελπίδα της επιστροφής μόλις απελευθερωθεί από τους Ρώσους», αναφέρει και προσθέτει: «Στην πραγματικότητα δεν είχα δει όλη αυτήν τη φρίκη που μαγνητοσκοπήθηκε στο ντοκιμαντέρ. Με τους πρώτους βομβαρδισμούς είχα φύγει στο ελληνικό χωριό Σαρτανά, περίπου 40 χιλιόμετρα από τη Μαριούπολη. Από εκει φύγαμε για την Ελλάδα».
Η 17χρονη Νίκη Πασκάλ δεν άντεξε να μπει στην αίθουσα να δει το ντοκιμαντέρ γιατί φοβάται, όπως είπε. Στέκεται στην είσοδο και μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια στους θεατές: Ουκρανικά σουβενίρ και αυτοκόλλητα με ουκρανική σημαία και μία… βαλεριάνα. «Κάποιοι, πριν μπουν στην ταινία, πήραν βαλεριάνα. Πολλοί είχαν μεγάλο άγχος να ζήσουν ξανά τον πόλεμο, τον φόβο του θανάτου», λέει.
Η Σβετλάνα Καρτσενιούκ βγήκε από την αίθουσα συγκλονισμένη. Δεν είναι από τη Μαριούπολη αλλά από το Χάρκοβο, μία πόλη που δοκιμάζεται αυτές τις ήμερες καθώς οι ρωσικές δυνάμεις επιχειρούν να την καταλάβουν. «Το ντοκιμαντέρ δείχνει το μέγεθος της βαρβαρότητας του πολέμου», σημειώνει η Σβετλάνα, η οποία έφυγε από το Χάρκοβο στις 5 Μαρτίου του 2022, μετά τον βομβαρδισμό της πολυκατοικίας όπου έμενε, κοντά στο δημαρχείο.
«Δεν μπορώ να περιγράψω τι πέρασα πριν δύο χρόνια, δύσκολο να πιστέψει κανείς. Φοβάμαι να μη συμβεί κατοχή του αγαπημένου μας Χάρκοβο. Έχω εκεί τον ξάδελφο, άλλους συγγενείς και φίλους, κάνεις δεν θέλει να εισβάλει στη ζωή τους, η Ρωσία, κανείς», προσθέτει.
Η Αλίσα
Η πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας των Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας, η 75χρονη Αλεξάνδρα Προτσένκο-Πιτσατζή, δεν ήταν σίγουρη εάν θα αντέξει να δει το ντοκιμαντέρ και να ζήσει ξανά τη φρίκη που βίωσε με άλλους συμπολίτες της, τις πρώτες 20 ημέρες της πολιορκίας της Μαριούπολης, κρυμμένοι σε ένα μικρό μικρό υπόγειο.
«Ο Θεός με έβαλε σε δοκιμασία να δω με τα μάτια μου τη φρίκη της εισβολής των Ρώσων. Αλλά η τέχνη τελικά βοηθάει, τώρα που κατάφερα να δω το ντοκιμαντέρ, λυτρώθηκα. Μέσω του ντοκιμαντέρ και εγώ ως μάρτυρας των τραγικών γεγονότων, σαν να μίλησα στους θεατές του κόσμου», τονίζει.
Σε ερώτηση σχετικά με τους Έλληνες που έμειναν στην κατεχόμενη Μαριούπολης και τα ελληνικά χωριά, οι οποίοι αναγκάζονται να πάρουν ρωσικά διαβατήρια (υπηκοότητα), απαντά: «Δεν έχω δικαίωμα να το σχολιάσω κρίνοντας τους συμπατριώτες μου. Δεν είχαν άλλη επιλογή εκτός από το να δεχτούν την κατάσταση ως έχει και να συνεχίσουν τη ζωή όπως μπορούν, σε συνθήκες που βρεθήκαν. Κάποια πράγματα, κάποιες καταστάσεις δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε, να τις ελέγξουμε, Μας μείνει μόνο η προσευχή».
Με κομμένη την ανάσα οι θεατές έγιναν μάρτυρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όπως τη μεταφέρει ο Τσέρνοφ, ο οποίος συμμετείχε στην ομάδα του Associated Press που κατέγραψε την ανθρωπιστική καταστροφή και τα εγκλήματα πολέμου από ρωσικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων μαζικών δολοφονιών αμάχων.
Το AP ήταν το πρώτο πρακτορείο που μετέδωσε τις συνέπειες του βομβαρδισμού της Ρωσίας στο μαιευτήριο Αρ.3 της Μαριούπολης. Το υλικό αποστελλόταν περιοδικά στη σύνταξη των ειδήσεων από το μοναδικό μέρος στη Μαριούπολη όπου υπήρχε ακόμα διαδικτυακή σύνδεση, κάτω από τις σκάλες κάποιου κατεστραμμένου παντοπωλείου. Έτσι, ήταν δυνατή η μεταφορά 10% του κινηματογραφημένου υλικού. Το υπόλοιπο, 30 ώρες βίντεο του Τσέρνοφ, βγήκε από τη Μαριούπολη από την ομάδα του AP στις 15 Μαρτίου 2022 μέσω του ανθρωπιστικού διαδρόμου. Το ντοκιμαντέρ από το υλικό του Τσέρνοφ δημιουργήθηκε από την ομάδα Frontline του PBS.
Παράλληλα, εξέφρασε «τεράστια ευγνωμοσύνη προς τους Έλληνες και προς το Ελληνικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για τη βοήθεια. Η ταινία, που προβάλλεται με αφορμή την συμπλήρωση δύο χρόνων από την πολιορκία, δείχνει όλη τη σκληρότητα που ασκεί ο ρωσικός στρατός καταλαμβάνοντας το έδαφος της Ουκρανίας, σκοτώνοντας γυναίκες, παιδιά και καταστρέφοντας πόλεις. Ελπίζουμε πραγματικά σε περαιτέρω υποστήριξη από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό, που είναι πάντα μαζί μας και κατανοεί καλά την κατάσταση. Και πιστεύουμε πραγματικά στην κατανόηση και στην περαιτέρω συνεργασία. Αυτή η ταινία είναι μία ξεκάθαρη απόδειξη του τι συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία, κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου πολέμου».
Η πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας των Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας, η 75χρονη Αλεξάνδρα Προτσένκο-Πιτσατζή, δεν ήταν σίγουρη εάν θα αντέξει να δει το ντοκιμαντέρ και να ζήσει ξανά τη φρίκη που βίωσε με άλλους συμπολίτες της, τις πρώτες 20 ημέρες της πολιορκίας της Μαριούπολης, κρυμμένοι σε ένα μικρό μικρό υπόγειο.
«Ο Θεός με έβαλε σε δοκιμασία να δω με τα μάτια μου τη φρίκη της εισβολής των Ρώσων. Αλλά η τέχνη τελικά βοηθάει, τώρα που κατάφερα να δω το ντοκιμαντέρ, λυτρώθηκα. Μέσω του ντοκιμαντέρ και εγώ ως μάρτυρας των τραγικών γεγονότων, σαν να μίλησα στους θεατές του κόσμου», τονίζει.
Σε ερώτηση σχετικά με τους Έλληνες που έμειναν στην κατεχόμενη Μαριούπολης και τα ελληνικά χωριά, οι οποίοι αναγκάζονται να πάρουν ρωσικά διαβατήρια (υπηκοότητα), απαντά: «Δεν έχω δικαίωμα να το σχολιάσω κρίνοντας τους συμπατριώτες μου. Δεν είχαν άλλη επιλογή εκτός από το να δεχτούν την κατάσταση ως έχει και να συνεχίσουν τη ζωή όπως μπορούν, σε συνθήκες που βρεθήκαν. Κάποια πράγματα, κάποιες καταστάσεις δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε, να τις ελέγξουμε, Μας μείνει μόνο η προσευχή».
Με κομμένη την ανάσα οι θεατές έγιναν μάρτυρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όπως τη μεταφέρει ο Τσέρνοφ, ο οποίος συμμετείχε στην ομάδα του Associated Press που κατέγραψε την ανθρωπιστική καταστροφή και τα εγκλήματα πολέμου από ρωσικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων μαζικών δολοφονιών αμάχων.
Το AP ήταν το πρώτο πρακτορείο που μετέδωσε τις συνέπειες του βομβαρδισμού της Ρωσίας στο μαιευτήριο Αρ.3 της Μαριούπολης. Το υλικό αποστελλόταν περιοδικά στη σύνταξη των ειδήσεων από το μοναδικό μέρος στη Μαριούπολη όπου υπήρχε ακόμα διαδικτυακή σύνδεση, κάτω από τις σκάλες κάποιου κατεστραμμένου παντοπωλείου. Έτσι, ήταν δυνατή η μεταφορά 10% του κινηματογραφημένου υλικού. Το υπόλοιπο, 30 ώρες βίντεο του Τσέρνοφ, βγήκε από τη Μαριούπολη από την ομάδα του AP στις 15 Μαρτίου 2022 μέσω του ανθρωπιστικού διαδρόμου. Το ντοκιμαντέρ από το υλικό του Τσέρνοφ δημιουργήθηκε από την ομάδα Frontline του PBS.
Η Νίκη
Την προβολή του ντοκιμαντέρ παρακολούθησε ο πρόξενος της Ουκρανίας στη Θεσσαλονίκη, Ευγένιος Σκβίρα, ο οποίος δήλωσε: «Ας μην ξεχνάμε ότι ο πόλεμος κατά του λαού της Ουκρανίας συνεχίζεται και γίνεται πιο αιματηρός».
Την προβολή του ντοκιμαντέρ παρακολούθησε ο πρόξενος της Ουκρανίας στη Θεσσαλονίκη, Ευγένιος Σκβίρα, ο οποίος δήλωσε: «Ας μην ξεχνάμε ότι ο πόλεμος κατά του λαού της Ουκρανίας συνεχίζεται και γίνεται πιο αιματηρός».
Παράλληλα, εξέφρασε «τεράστια ευγνωμοσύνη προς τους Έλληνες και προς το Ελληνικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για τη βοήθεια. Η ταινία, που προβάλλεται με αφορμή την συμπλήρωση δύο χρόνων από την πολιορκία, δείχνει όλη τη σκληρότητα που ασκεί ο ρωσικός στρατός καταλαμβάνοντας το έδαφος της Ουκρανίας, σκοτώνοντας γυναίκες, παιδιά και καταστρέφοντας πόλεις. Ελπίζουμε πραγματικά σε περαιτέρω υποστήριξη από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό, που είναι πάντα μαζί μας και κατανοεί καλά την κατάσταση. Και πιστεύουμε πραγματικά στην κατανόηση και στην περαιτέρω συνεργασία. Αυτή η ταινία είναι μία ξεκάθαρη απόδειξη του τι συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία, κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου πολέμου».