Στα σκαριά του υπουργείου Εσωτερικών βρίσκεται η ρύθμιση για πρόσβαση των πολιτών σε όλα τα έγγραφα του Δημοσίου, ενώ θα δίνονται και απαντήσεις στα ερωτήματα που θα θέτουν εντός 20 ημερών προς τις κρατικές υπηρεσίες.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα “Καθημερινή” η ρύθμιση συνιστά συμμόρφωση προς τη σύμβαση του Τromso που εφαρμόζουν ήδη οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και περιλαμβάνει δε και εξαιρέσεις που αφορούν τη διασφάλιση του απορρήτου για θέματα εθνικής άμυνας, εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας του κράτους και δημόσιας τάξης αλλά και το ιατρικό, εμπορικό, επαγγελματικό και τραπεζικό απόρρητο, ενώ υπάρχει πρόνοια για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Η σύμβαση του Τromso
Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της Ευρώπης που δεν έχει υιοθετήσει τη σύμβαση του Τρόμσο, κάτι που αναμένεται να αλλάξει άμεσα, καθώς θα έρθει μ προς ψήφιση στη Βουλή. Πρόκειται για αλλαγή του άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, που περιλαμβάνεται σε σχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών και δίνει τη δυνατότητα σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο να ζητήσει, ύστερα από γραπτή, διά ζώσης ή ηλεκτρονική αίτηση, να λάβει γνώση των δημοσίων εγγράφων, διοικητικών και ιδιωτικών.
Ως διοικητικά έγγραφα νοούνται όσα συντάσσονται από τις δημόσιες υπηρεσίες, όπως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιες οδηγίες, απαντήσεις της διοίκησης, γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις, ενώ ως ιδιωτικά νοούνται όσα συντάσσονται από ιδιώτη, αλλά κατατίθενται και φυλάσσονται σε δημόσια υπηρεσία. Αξιοσημείωτο, μάλιστα, είναι πως η αίτηση μπορεί να είναι και ανώνυμη, κάτι που κάνει πιο «ευρεία» τη νέα νομοθεσία. Είναι προφανές, ωστόσο, πως το δικαίωμα της πρόσβασης σε έγγραφα που εμπίπτουν στην κατηγορία των προσωπικών δεδομένων θα ασκείται σε πλήρη συμμόρφωση και υπό τις προϋποθέσεις του GDPR και του νόμου 4624/2019, ενώ διατηρούνται και αναφέρονται ρητά τα απόρρητα της εθνικής άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, της ασφάλειας του κράτους και της δημόσιας τάξης αλλά και ιατρικό, εμπορικό, επαγγελματικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο.
Επίσης, η αρμόδια Αρχή μπορεί να αρνηθεί την ικανοποίηση του δικαιώματος αν το έγγραφο αναφέρεται στις συζητήσεις του υπουργικού συμβουλίου ή στην περίπτωση που το έγγραφο μπορεί να δυσχεράνει ουσιωδώς την έρευνα δικαστικών, διοικητικών, αστυνομικών ή στρατιωτικών αρχών, όπως ισχύει άλλωστε και σήμερα. Η προθεσμία για τη χορήγηση εγγράφων θα είναι 20 ημέρες και αν αυτό δεν συμβεί, τότε ο πολίτης διατηρεί το δικαίωμα άσκησης προσφυγής, ενώ μπορεί να απευθυνθεί και στον Συνήγορο του Πολίτη. Μάλιστα, με την επικείμενη αλλαγή στη νoμοθεσία, ο Συνήγορος του Πολίτη θα μπορεί, πλέον, συγκροτώντας ομάδα αποτελούμενη από εμπειρογνώμονες, στελέχη των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, να αξιολογεί την εφαρμογή του επικαιροποιημένου πλαισίου, διαβιβάζοντας τα συμπεράσματά του στη Βουλή, στο υπουργείο Εσωτερικών και στο Συμβούλιο της Ευρώπης, αναρτώντας τα παράλληλα στην ιστοσελίδα του, ώστε να είναι προσβάσιμα σε όλους.
Έλεγχος εξουσίας
Στην κατηγορία των υπόχρεων να διαθέσουν τα έγγραφα που αιτούνται πολίτες ή νομικά πρόσωπα εντάσσονται όλοι οι φορείς που ασκούν δημόσια εξουσία. Είναι προφανές πως με την υιοθέτηση του συγκεκριμένου άρθρου, η χώρα κάνει ένα ακόμη σημαντικό βήμα διαφάνειας και συμμετοχής των πολιτών στη δημόσια σφαίρα, αφού –πλην των απορρήτων εγγράφων– ο καθένας σε τοπικό και όχι μόνο επίπεδο θα μπορεί να ελέγξει τον δημόσιο φορέα και ουσιαστικά να ασκήσει έλεγχο στην όποιας μορφής εξουσία. Η διάθεση του εγγράφου θα γίνεται από την εκάστοτε αρμόδια υπηρεσία. Η εφαρμογή του νόμου αναπόφευκτα μπορεί να αλλάξει και τον τρόπο άσκησης της θεσμικής αντιπολίτευσης, καθώς η πρόσβαση στην πληροφορία θα γίνεται με πιο εύκολο και γρήγορο τρόπο σε πανελλαδικό επίπεδο.