Βρισκόμαστε στην περίοδο της Επταετίας. Μια ελληνοτουρκική συνάντηση-φιάσκο στον Έβρο είναι ο προάγγελος ενός νέου κύκλου αιματηρών επεισοδίων στην Κύπρο που ξεκινάει το 1967. Ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος επιχειρεί το αποτυχημένο αντικίνημα, εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια μαζικής αντίστασης στη χούντα που κορυφώνονται με την εξέγερση του Πολυτεχνείου και η καρέκλα του Παπαδόπουλου αρχίζει να τρίζει.
Ποιος και γιατί αποφάσισε να φύγει η ελληνική μεραρχία από την Κύπρο; Ποια στάση κράτησαν οι Αμερικανοί απέναντι στο νέο καθεστώς και πότε άρχισε να αλλάζει; Ποιους πράκτορες χρησιμοποιούσαν για να στέλνουν μηνύματα στον Παπαδόπουλο; Τι ρόλο έπαιξε ο Ελληνοαμερικάνος μεγιστάνας Τομ Πάππας; Γιατί απέτυχε το κίνημα του Ναυτικού; Ποιος πρότεινε στην Τουρκία να περάσει η Κύπρος στην Ελλάδα επειδή είναι «τόση δα»;
Στο τέταρτο επεισόδιο (δείτε εδώ ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ) της νέας μεγάλης σειράς ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974», του Αλέξη Παπαχελά, οι πρωταγωνιστές των γεγονότων αποκαλύπτουν τι συνέβαινε στο παρασκήνιο τα πρώτα χρόνια της χούντας και πώς μια σειρά λανθασμένων αποφάσεων εξέθεσαν τη χώρα στο εξωτερικό και αποδυνάμωσαν την άμυνα της Κύπρου, μιλούν για τις σχέσεις Παπαδόπουλου - Ιωαννίδη, ενώ αυτόπτες μάρτυρες περιγράφουν την ώρα που εισέβαλε το τανκ μέσα στο Πολυτεχνείο στις 17 Νοεμβρίου 1973.
"Η Ελλάδα στον γύψο"
Την 21η Απριλίου του 1967 η Ελλάδα μπαίνει στον γύψο για εφτά ολόκληρα χρόνια. H καθημερινότητα αλλάζει για όλους. Στη ζωή όμως των Ελλήνων μπαίνει και η τηλεόραση. Η δικτατορία, με πολύ περίτεχνο τρόπο, τη χρησιμοποιεί για να περάσει την προπαγάνδα της.
Η διττή στάση των Αμερικανών απέναντι στη χούντα
Η χούντα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις τον Σεπτέμβριο του 1967. Οι δικτάτορες προτείνουν στην τουρκική κυβέρνηση να διεξαχθεί μία συνάντηση κορυφής στον Έβρο με στόχο να λυθούν οι ελληνοτουρκικές διαφορές και, κυρίως, το Κυπριακό. Το Υπουργείο Εξωτερικών ήταν στο απόλυτο σκοτάδι.
"Η Κύπρος είναι τόση δα, δώστε τή μας να τελειώνουμε"
Η ανάφλεξη στην Κύπρο δεν άργησε. Όλα ξεκίνησαν από ένα τουρκοκυπριακό χωριό, το χωριό Κοφίνου το 1967.
"Η Κοφίνου ήταν αμιγώς Τουρκικό χωριό και βρίσκεται στην κύρια οδική αρτηρία μεταξύ Λευκωσίας και Λεμεσού. Σε ένα παρακείμενο εκεί ύψωμα σε ένα λόφο οι Τούρκοι εγκατέστησαν ένα πολυβολείο, το οποίο έβλεπε απάνω στον κύριο δρόμο προς την Λεμεσό και όποτε τους εγούσταρε και όποτε τους κάπνιζε άρχισαν και πυροβολούσαν," λέει ο Πάτροκλος Σταύρου.
Ελληνικές στρατιωτικές μονάδες υπό τον Γεώργιο Γρίβα επιτίθενται στο χωριό.
"Επήγεν απάνω μπαμ μπουμ τους εξουδετέρωσε και καλά ως εδώ. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι χρησιμοποίησε ολίγον περισσότερη βία αλλά όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει τα μισά. Άλλα εκανε το λάθος αυτός να μπει και μέσα στο τουρκικό χωριό την Κοφίνου και να καταλάβει και την Κοφίνου, που ήταν εκτός της εντολής του. Μάλιστα πήγε και στο τουρκικό καφενείο και έβαλε το ένα πόδι πάνω στο άλλο και παρήγγειλε καφέ" διηγείται ο Πάτροκλος Σταύρου.
Η επίθεση και τα θύματα προκαλούν τη σφοδρή αντίδραση της Τουρκίας. Ο Παττακός βλέπει τότε μια συνωμοσία πίσω από την ελληνική επιχείρηση: "Το ‘67 ο βασιλεύς, πιθανώς, οι έξωθεν της κυβερνήσεώς μας ευρισκόμενοι πολιτικοί, με τους ξένους, έβαλαν τον Γρίβα να κάνει τότε την εκκαθάριση των θυλάκων χωρίς να μας ρωτήσει εμάς. Τις έκανε λοιπόν ο Μακάριος με τον Γρίβα και τους ξένους. Έκαναν μια ενέργεια, που έκαναν πάρα πολύ μεγάλη ζημιά στους Τούρκους. Οι Τούρκοι διαμαρτυρήθηκαν – έγιναν σκοτωμοί."
Ο στρατηγός Πανουργιάς, όμως, έχει μια διαφορετική εξήγηση και βάζει στο κάδρο την χούντα: "Ο Γρίβας τους παίρνει στο τηλέφωνο και λέει εντάξει, αλλά έχετε αναμετρήσει τις πολιτικές επιπτώσεις; Μη σε μέλει του λένε, στείλτε ένα σήμα, τους στέλνει λοιπόν ένα σήμα, και αν δεν κάνω λάθος μου το είπαν τότε από το επιτελείο τότε, είπαν να υπογράψει και ο Παπαδόπουλος."
Μετά τις αιματηρές συγκρούσεις στην Κοφίνου, στην Κύπρο επικρατεί αναταραχή. Οι Βρετανοί εκκενώνουν το νησί καθώς υπάρχει φόβος για απόβαση τουρκικών δυνάμεων. Το ίδιο μήνυμα στέλνει στην Ουάσινγκτον και ο αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα Πάρκερ Χαρτ.
Τα σχέδια των Τούρκων φοβίζουν την Αμερική. Ξεκινά μια προσπάθεια να αποτραπεί πάλι η απόβαση στην Κύπρο αλλά και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος.
Ο έμπειρος Σάιρους Βανς ενώ είναι σε διακοπές, καλείται επειγόντως από τον Λευκό Οίκο.
Πώς ελήφθη η μοιραία απόφαση για την απομάκρυνση της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο;
Το αντικίνημα του βασιλιά
Ο βασιλιάς απευθύνει ένα διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό. Βρίσκεται στην Καβάλα και επιχειρεί ένα δικό του αντικίνημα με στόχο να ανατρέψει τη χούντα. "Έλληνες. Επέστη η στιγμή να ακούσετε τη φωνή του βασιλέως σας. Το εθνικό συμφέρον απαιτεί την εκ μέρους μου εκδήλωσιν πρωτοβουλίας διά να αποτρέψω τας καταστρεπτικάς συνεπείας εκ της παρατάσεως της παρούσης ανωμάλου καταστάσεως. Αι σημεριναί εν Βορείω Ελλάδι προϋποθέσεις μού επιτρέπουν την εκ Μακεδονίας ελευθέραν άσκησιν της πρωτοβουλίας μου, όπως δώσω νέαν κυβέρνησιν εις την χώραν."
Γιατί απέτυχε το αντικίνημα του βασιλιά Κωνσταντίνου
Το πρώτο λαϊκό ξέσπασμα κατά της χούντας έρχεται το 1968 με τον θάνατο και την κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου
Ο Παπαδόπουλος εδραιώνει την εξουσία του και αναπτύσσει σχέσεις προσωπικές σχέσεις με τους ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες της εποχής, ανθρώπους όπως ήταν ο Ωνάσης και ο Νιάρχος.
Ο Παπαδόπουλος κυβερνά τα επόμενα χρόνια χωρίς να απειλείται σοβαρά από κανέναν. Έχει όμως επαφές και με έναν Ελληνοαμερικάνο μεγιστάνα, όπως φαίνεται από ένα περιστατικό που διηγείται ο πράκτορας Τζον Φατσέας όταν μια μέρα μπαίνει στο γραφείο του δικτάτορα. "Έκανε πλάκα με τον Πάπας, τον μεγιστάνα, και έλεγε αστειευόμενος 'Πρόσεξε θα σε βάλω μέσα, θα σε συλλάβω αν δεν κάτσεις φρόνιμα'."
Ο επιχειρηματίας Τομ Πάπας, έπαιζε έναν περίεργο ρόλο στο πολιτικό παρασκήνιο. Φαίνεται ότι είχε μια στενή σχέση με τον Νίξον που ετοιμάζονταν να διαδεχθεί τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζόνσον.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου εξηγεί τον σκοτεινό ρόλο που έπαιξε ο Ελληνοαμερικανός μεγιστάνας Τομ Πάπας
Οι καλές σχέσεις της χούντας με την αμερικανική κυβέρνηση φαίνονται και από τις διαπραγματεύσεις για τον μόνιμο ελλιμενισμό του Εκτου Στόλου στην Ελευσίνα. Η ιδέα ανήκε στον τότε αρχηγό του αμερικανικού Ναυτικού.
Μέχρι το 1973 ο δικτάτορας Παπαδόπουλος φαινόταν ακλόνητος στη θέση του. Η πρώτη σοβαρή απειλή εναντίον της χούντας εμφανίζεται τον Μάιο εκείνης της χρονιάς με το Κίνημα του Ναυτικού. Για πρώτη φορά αξιωματικοί μέσα από τον στρατό στρέφονται εναντίον της χούντας. Τα σχέδια, όμως, των αξιωματικών διαρρέουν.
Το κίνημα του ναυτικού καταπνίγηκε εν τη γενέσει του. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και ο απότακτος στρατιωτικός Σπύρος Μουστακλής. Ο Μουστακλής μεταφέρεται στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και εκεί υποβάλλεται σε άγρια βασανιστήρια. Βασανίστηκε επί 45 μέρες από τη χούντα. Όταν τελικά βγήκε από τη φυλακή ήταν παράλυτος. Μετά από θεραπείες κατάφερε να περπατήσει αλλά δεν μπόρεσε να μιλήσει ποτέ ξανά.
Λίγο αφότου δημοσιοποιήθηκε το αποτυχημένο Κίνημα του Ναυτικού ήρθε η ανταρσία του αντιτορπιλικού Βέλος. Ο κυβερνήτης του, Νίκος Παππάς, αποχωρεί από μια ναυτική νατοϊκή άσκηση σε ένδειξη διαμαρτυρίας και ζητά άσυλο στην Ιταλία.
Ο Παπαδόπουλος βλέποντας την πίεση που ασκείται στο καθεστώς του κάνει ένα πολιτικό πείραμα με την κυβέρνηση Μαρκεζίνη.
"Ο Παπαδόπουλος κάνει... παίρνει κάποια μέτρα, δηλαδή το καλοκαίρι του 1973 έχουμε το δημοψήφισμα για τη βασιλεία, δίνει μια γενική αμνηστία, φεύγει ο κόσμος απ' τις φυλακές και τα ξερονήσια. Είναι πάρα πολύ σημαντικά αυτά κι υποτίθεται ότι έχουμε δρομολογημένες εκλογές για το Φεβρουάριο του ΄74, όλα αυτά δεν θα συμβούν, δεν πρόκειται να συμβούν" διηγείται ο Κορνέτης.
Οι νεότεροι αξιωματικοί εξοργίζονται με τις κινήσεις του Παπαδόπουλου. Τότε ξεκινάει μια νέα συνωμοσία.
Η αρχή του τέλους του Παπαδόπουλου και η σχέση του με τον Ιωαννίδη
Το καλοκαίρι του 1973 ο υψηλόβαθμος πράκτορας της CIA Ρον Έστες έρχεται στην Αθήνα για να γίνει το νούμερο δύο του σταθμού και να αντικαταστήσει τον Πίτερ Κορομηλά. Αυτός τον συστήνει στον Δημήτριο Ιωαννίδη, στα γραφεία της CIA, στο παλιό Μετοχικό Ταμείο Στρατού, στην οδό Πανεπιστημίου.
Ο πρώην πράκτορας της CIA Ρον Έστες θυμάται την πρώτη γνωριμία του με τον Ιωαννίδη
Πολυτεχνείο Παρασκήνιο
Το καθεστώς της χούντας κλονίζεται σοβαρά όταν οι φοιτητές κάνουν κατάληψη αρχικά στη νομική τον Φεβρουάριο και αργότερα στο Πολυτεχνείο τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς. Ο Νίκος Χριστοδουλάκης ήταν τότε τεταρτοετής φοιτητής στη σχολή Μηχανολόγων του Πολυτεχνείου: "Σχηματίστηκε λοιπόν μια πρώτη συντονιστική επιτροπή και πήραμε τα πρώτα μέτρα έτσι ώστε να φυλάξουμε τις πόρτες, Τοσίτσα, Στουρνάρη και Πατησίων, όπως επίσης και να οργανώσουμε τα χρειώδη για να βγάλουμε τη νύχτα. Ενώ την ίδια στιγμή, προσπαθούσαμε να στήσουμε ένα ραδιοφωνικό σταθμό με πολύ μικρή επιτυχία την Τετάρτη, δηλαδή δεν άκουγες ούτε στον από κάτω όροφο, σιγά σιγά όμως όταν ήρθαν και μερικοί ερασιτέχνες και μας βοήθησαν με τα κατάλληλα μηχανήματα και ανταλλακτικά, άρχισε να παίρνει μπροστά και αργά το βράδυ γύρω σε 11-12 η ώρα λειτουργούσε και άρχισε να κάνει εκπομπές."
Οι δημοσιογράφοι και οι ξένοι ανταποκριτές καταγράφουν την είδηση της κατάληψης του Πολυτεχνείου.
Έξω από το Πολυτεχνείο συγκεντρώνεται κόσμος που συμπαραστέκεται στους φοιτητές. Ξεκινούν συγκρούσεις με την αστυνομία.
Ο Παπαδόπουλος δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει την κρίση που κλιμακώνεται. Χάνει τον έλεγχο.
Ο Σταύρου ήταν στο γραφείο του Ιωαννίδη όταν του τηλεφώνησε ο Παπαδόπουλος για να ζητήσει τη συμβουλή του.
Video - «Κόψ’ τους το νερό και το τηλέφωνο, θα πεταχτούν σαν ποντίκια έξω»: Η συμβουλή του Ιωαννίδη στον Παπαδόπουλο για το Πολυτεχνείο
Η στιγμή της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο
Το Πολυτεχνείο είναι το τελικό χτύπημα στο καθεστώς Παπαδόπουλου. Ο ίδιος δεν το ξέρει. Θα το καταλάβει σε μερικές μέρες.
Δείτε εδώ το πρώτο επεισόδιο, εδώ το δεύτερο επεισόδιο, εδώ το τρίτο επεισόδιο, ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ