Τι ήταν και πώς ξεκίνησε η Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα; - Τα «στάδια» της Επανάστασης και τα σημαντικότερα γεγονότα της – Πόσοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης
Μία από τις πλέον σκοτεινές περιόδους της διακυβέρνησης της Κίνας από τον Μάο Τσετούνγκ (1898-1976) ήταν η λεγόμενη Πολιτιστική Επανάσταση που ξεκίνησε το 1966 και τελείωσε δέκα χρόνια αργότερα, το 1976, με τον θάνατο του Μάο. Τι ήταν όμως η Πολιτιστική Επανάσταση; Γιατί έγινε; Ποια γεγονότα τη «σημάδεψαν»; Και πόσοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκειά της; Όλα αυτά θα τα δούμε στο σημερινό μας άρθρο.
Μάο Τσετούνγκ
Από το «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» στην «Πολιτιστική Επανάσταση»Από το 1956, οπότε εγκαινιάστηκε η «αποσταλινοποίηση» της ΕΣΣΔ, ο Μάο Τσετούνγκ άρχισε να διαφοροποιεί τις θέσεις του από την πολιτική του ΚΚ της ΕΣΣΔ, επικαλούμενος την «καθαρότητα του μαρξισμού».
Έτσι το 1958 προχώρησε στο «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» μια κοινωνική και οικονομική εκστρατεία που διήρκησε ως το 1962. Στόχος του ήταν η γρήγορη μετατροπή της χώρας από αγροτική οικονομία σε σοσιαλιστική κοινωνία μέσα από την ταχεία εκβιομηχάνιση και την κολεκτιβοποίηση. Η κινεζική οικονομία αποδεσμεύθηκε από τον σοβιετικό έλεγχο, αλλά τα αποτελέσματα ήταν οδυνηρά για τον κινεζικό λαό, λόγω του «Μεγάλου Λιμού» (ή «τρία χρόνια πείνας» στα Κινέζικα) που χαρακτηρίζεται από ευρέως εξαπλωμένη έλλειψη τροφίμων και ξηρασία. Τα 2/3 της γεωργικής γης της Κίνας ήταν εντελώς στεγνά. Από το 1959 ως το 1962 υπολογίζεται ότι γύρω στα 20 εκατομμύρια άνθρωποι στην Κίνα έχασαν τη ζωή τους…
Από το «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» στην «Πολιτιστική Επανάσταση»Από το 1956, οπότε εγκαινιάστηκε η «αποσταλινοποίηση» της ΕΣΣΔ, ο Μάο Τσετούνγκ άρχισε να διαφοροποιεί τις θέσεις του από την πολιτική του ΚΚ της ΕΣΣΔ, επικαλούμενος την «καθαρότητα του μαρξισμού».
Έτσι το 1958 προχώρησε στο «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός» μια κοινωνική και οικονομική εκστρατεία που διήρκησε ως το 1962. Στόχος του ήταν η γρήγορη μετατροπή της χώρας από αγροτική οικονομία σε σοσιαλιστική κοινωνία μέσα από την ταχεία εκβιομηχάνιση και την κολεκτιβοποίηση. Η κινεζική οικονομία αποδεσμεύθηκε από τον σοβιετικό έλεγχο, αλλά τα αποτελέσματα ήταν οδυνηρά για τον κινεζικό λαό, λόγω του «Μεγάλου Λιμού» (ή «τρία χρόνια πείνας» στα Κινέζικα) που χαρακτηρίζεται από ευρέως εξαπλωμένη έλλειψη τροφίμων και ξηρασία. Τα 2/3 της γεωργικής γης της Κίνας ήταν εντελώς στεγνά. Από το 1959 ως το 1962 υπολογίζεται ότι γύρω στα 20 εκατομμύρια άνθρωποι στην Κίνα έχασαν τη ζωή τους…
Παιδιά ζητούν απεγνωσμένα φαγητό στην Κίνα, φωτογραφία τραβηγμένη μεταξύ 1959-1961
Από το 1961 ως το 1963 ακολούθησε νέα σύγκρουση ανάμεσα στο ΚΚ Κίνας και στο ΚΚΣΕ. Ο Μάο κατηγορούσε κυρίως τον Κρούστσεφ για την πολιτική του, ενώ υπερασπιζόταν τον Στάλιν. Παράλληλα εμφανίστηκε ως υπέρμαχος των εθνικοαπελευθερωτικών ένοπλων κινημάτων της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Βασικός του σύμμαχος αυτή την περίοδο ήταν ο Αλβανός ηγέτης Χότζα, ο οποίος όμως αργότερα, το 1976-77 και μετά τον θάνατο του Μάο δηλαδή, στράφηκε ανοιχτά εναντίον των απόψεών του…
Οι εξελίξεις αυτές όξυναν τις ενδοκομματικές διαμάχες στο ΚΚ Κίνας και οδήγησαν στο ξέσπασμα της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης, με την καθοδήγηση του Μάο. Η «Επανάσταση» αυτή όμως είχε θύματα, ο αριθμός των οποίων δεν έχει μέχρι σήμερα εξακριβωθεί απολύτως. Θα δούμε τις σχετικές εκτιμήσεις στο τέλος του άρθρου, για το οποίο χρησιμοποιήσαμε ξενόγλωσσες πηγές.
Το «φόντο της Πολιτιστικής Επανάστασης»
Οι εξελίξεις αυτές όξυναν τις ενδοκομματικές διαμάχες στο ΚΚ Κίνας και οδήγησαν στο ξέσπασμα της Μεγάλης Προλεταριακής Πολιτιστικής Επανάστασης, με την καθοδήγηση του Μάο. Η «Επανάσταση» αυτή όμως είχε θύματα, ο αριθμός των οποίων δεν έχει μέχρι σήμερα εξακριβωθεί απολύτως. Θα δούμε τις σχετικές εκτιμήσεις στο τέλος του άρθρου, για το οποίο χρησιμοποιήσαμε ξενόγλωσσες πηγές.
Το «φόντο της Πολιτιστικής Επανάστασης»
Ο Μάο ανακοινώνει την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949
Η Πολιτιστική Επανάσταση ήταν μια κοινωνικοπολιτική κίνηση που έγινε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, από το 1966 ως το 1976. Την ξεκίνησε ο Γ.Γ. του ΚΚ της Κίνας Μάο Τσετούνγκ με σκοπό να ενδυναμώσει τον κομμουνισμό στη χώρα, με την άρση του καπιταλισμού, παραδοσιακών και πολιτιστικών στοιχείων και την επιβολή του Μαοϊσμού μέσα στο κόμμα. Η Πολιτιστική Επανάσταση ξεκίνησε τον Μάιο του 1966. Ο Μάο έθεσε τέσσερις στόχους γι’ αυτή: να αντικαταστήσει ορισμένους διαδόχους του με ηγέτες που θεωρούσε ότι ήταν πιο πιστοί σε αυτόν, να «διορθώσει» το ΚΚ Κίνας, να προσφέρει στους νέους της Κίνας μια επαναστατική εμπειρία και να γίνουν ορισμένες πολιτικές αλλαγές, που θα καθιστούσαν τα συστήματα υγείας, παιδείας και πολιτισμού λιγότερο ελιτίστικα. Αρχικά, επιδίωξε την επίτευξη αυτών των στόχων μέσα από μια μαζική κινητοποίηση των αστών νέων της χώρας. Αυτοί οργανώθηκαν σε ομάδες που ονομάζονταν Ερυθροφρουροί. Ο όρος αυτός είχε χρησιμοποιηθεί και το 1917 κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία για να χαρακτηρίσει το ένοπλο προλεταριάτο. Μία ηγετική μορφή του μαθητικού κινήματος ήταν η Song Binbin (1947-2024). Ο Μάο διέταξε τον στρατό και το κόμμα να μην καταστείλουν το κίνημα.
Η Πολιτιστική Επανάσταση ήταν μια κοινωνικοπολιτική κίνηση που έγινε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, από το 1966 ως το 1976. Την ξεκίνησε ο Γ.Γ. του ΚΚ της Κίνας Μάο Τσετούνγκ με σκοπό να ενδυναμώσει τον κομμουνισμό στη χώρα, με την άρση του καπιταλισμού, παραδοσιακών και πολιτιστικών στοιχείων και την επιβολή του Μαοϊσμού μέσα στο κόμμα. Η Πολιτιστική Επανάσταση ξεκίνησε τον Μάιο του 1966. Ο Μάο έθεσε τέσσερις στόχους γι’ αυτή: να αντικαταστήσει ορισμένους διαδόχους του με ηγέτες που θεωρούσε ότι ήταν πιο πιστοί σε αυτόν, να «διορθώσει» το ΚΚ Κίνας, να προσφέρει στους νέους της Κίνας μια επαναστατική εμπειρία και να γίνουν ορισμένες πολιτικές αλλαγές, που θα καθιστούσαν τα συστήματα υγείας, παιδείας και πολιτισμού λιγότερο ελιτίστικα. Αρχικά, επιδίωξε την επίτευξη αυτών των στόχων μέσα από μια μαζική κινητοποίηση των αστών νέων της χώρας. Αυτοί οργανώθηκαν σε ομάδες που ονομάζονταν Ερυθροφρουροί. Ο όρος αυτός είχε χρησιμοποιηθεί και το 1917 κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία για να χαρακτηρίσει το ένοπλο προλεταριάτο. Μία ηγετική μορφή του μαθητικού κινήματος ήταν η Song Binbin (1947-2024). Ο Μάο διέταξε τον στρατό και το κόμμα να μην καταστείλουν το κίνημα.
Μάο και Song Binbin το 1966
Ο Κινέζος ηγέτης συγκέντρωσε επίσης μια ομάδα συνεργατών για να τον βοηθήσουν στην πραγματοποίηση της Πολιτιστικής Επανάστασης. Η τέταρτη σύζυγός του Jian Qing συγκέντρωσε μια ομάδα ριζοσπαστών διανοουμένων. Ο Υπουργός Άμυνας Lin Biao έδωσε διαβεβαιώσεις ότι ο στρατός παρέμενε μαοϊκός.
Ο Μάο και η τέταρτη σύζυγός του Jiang Qing το 1946
Ο Chen Boda (1904-1989) κύριος «ερμηνευτής» της σκέψης του Μάο και προπαγανδιστής, συνεργάστηκε με τους άνδρες ασφαλείας Kang Sheng και Wang Dongxing, για να εκτελέσει τις οδηγίες του Μάο σχετικά με την ιδεολογία και την ασφάλεια. Ο πρωθυπουργός Τσου εν Λάι (1898-1976) έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της ομαλής λειτουργίας της χώρας, ακόμα και σε περιόδους ασυνήθιστου χάους. Πάντως, στη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, δεν έλειψαν και οι συγκρούσεις μεταξύ των παραπάνω…
Η πρώιμη περίοδος(1966-1968)
Οι ανησυχίες του Μάο για τους «αστούς εισβολείς» στο Κομμουνιστικό Κόμμα περιγράφονται σε έγγραφο του ΚΚ Κίνας που εκδόθηκε στις 16 Μαΐου 1966. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν αυτό το έγγραφο ως αρχή της Πολιτιστικής Επανάστασης, αν και επίσημα, αυτή ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1966 στην Ενδέκατη Ολομέλεια της Όγδοης Κεντρικής Επιτροπής. Τότε ο Μάο έκλεισε όλα τα σχολεία της Κίνας και τους επόμενους μήνες ενθάρρυνε τους Ερυθροφρουρούς να «επιτεθούν» σε όλες τις παραδοσιακές αξίες και τα «αστικά» ζητήματα και να επικρίνουν δημόσια τα στελέχη του κόμματος. Πολλοί ηλικιωμένοι και διανοούμενοι, όχι μόνο δέχτηκαν φραστική επίθεση, αλλά κακοποιήθηκαν και σωματικά. Αρκετοί πέθαναν. Οι Ερυθροφρουροί διασπάστηκαν σε διάφορες ομάδες, καθεμία από τις οποίες, υποτίθεται ότι, εξέφραζε πιστότερα τη μαοϊκή σκέψη.
Ο Μάο και ο Λιν ανάμεσα σε Ερυθροφρουρούς
Η λατρεία του Μάο έλαβε πλέον θρησκευτικές διαστάσεις. Η αναρχία, ο τρόμος και η παράλυση που ακολούθησαν προκάλεσαν καθίζηση της αστικής οικονομίας. Η βιομηχανική παραγωγή το 1968 ήταν 12% χαμηλότερη από αυτή του 1966. Τα πρώτα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης απομακρύνθηκαν βασικοί ηγέτες του Πολιτικού Γραφείου, όπως ο Πρόεδρος Lin Shaodi, διορισμένος διάδοχος του Μάο και ο Deng Xiaoping, ΓΓ του Κόμματος. Τον Ιανουάριο του 1967 άρχισαν οι πρώτες απόπειρες συγκρότησης νέων πολιτικών σωμάτων για την αντικατάσταση των επαρχιακών κομματικών επιτροπών. Τον Φεβρουάριο του 1968, οι εναπομείναντες παλιοί ηγέτες ζήτησαν να τερματιστεί η Πολιτιστική Επανάσταση. Όμως ο Μάο και οι ριζοσπαστικότεροι ηγέτες δεν το δέχτηκαν.
Μάλιστα ο Μάο ενέπλεξε και τον στρατό, καθώς οι φατρίες των Ερυθροφρουρών δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα. Αξιωματικοί και στρατιώτες κατέλαβαν σχολεία, εργοστάσια και κυβερνητικές υπηρεσίες. Παράλληλα, οι στρατιωτικές δυνάμεις ανάγκασαν εκατομμύρια Ερυθροφρουρούς να εγκατασταθούν στην αγροτική ύπαιθρο για να ζήσουν σκορπίζοντας τις δυνάμεις τους και φέρνοντας τάξη στις πόλεις. Ο Μάο είχε απογοητευτεί από τις φατριακές διαφορές των Ερυθροφρουρών.
Μάλιστα ο Μάο ενέπλεξε και τον στρατό, καθώς οι φατρίες των Ερυθροφρουρών δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα. Αξιωματικοί και στρατιώτες κατέλαβαν σχολεία, εργοστάσια και κυβερνητικές υπηρεσίες. Παράλληλα, οι στρατιωτικές δυνάμεις ανάγκασαν εκατομμύρια Ερυθροφρουρούς να εγκατασταθούν στην αγροτική ύπαιθρο για να ζήσουν σκορπίζοντας τις δυνάμεις τους και φέρνοντας τάξη στις πόλεις. Ο Μάο είχε απογοητευτεί από τις φατριακές διαφορές των Ερυθροφρουρών.
Μάο, Λιν, Τσου εν Λάι καιΤσεν Μπόντα το 1966
Δύο μήνες αργότερα, η 12η Ολομέλεια της 8ης Κεντρικής Επιτροπής συνήλθε για να ζητήσει τη σύγκληση κομματικού συνεδρίου και την ανοικοδόμηση του κρατικού μηχανισμού. Από τότε, το ποιος θα κληρονομούσε την πολιτική εξουσία (ο Μάο ήταν ήδη 70 ετών), καθώς η Πολιτιστική Επανάσταση φαινόταν ότι τελείωνε, έγινε το κεντρικό ζήτημα της κινεζικής πολιτικής.
Η άνοδος και η πτώση του Lin Biao (1969-1971)
Τον Απρίλιο του 1969 συνήλθε το Ένατο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας και ο Lin Biao, Υπουργός Άμυνας, ορίστηκε επίσημα διάδοχος του Μάο. Πλέον, η ΚΕ του ΚΚ, όσο και το ίδιο το κόμμα κυριαρχούνταν από στρατιωτικούς. Με αφορμή και κάποια επεισόδια στα σινοσοβιετικά σύνορα την άνοιξη του 1969, ο Lin Biao επέβαλε στρατιωτικό νόμο και χρησιμοποίησε τη θέση του για να απαλλαγεί από ορισμένους επίδοξους δελφίνους. Αρκετοί ηγέτες που ήταν σε δυσμένεια μεταξύ 1966 και 1968 πέθαναν υπό το καθεστώς του στρατιωτικού νόμου, ενώ πολλοί ακόμα υπέφεραν σοβαρά.
Ο Λιν γρήγορα έγινε ιδιαίτερα αντιπαθής. Ο Μάο ήταν πλέον επιφυλακτικός για τον διάδοχό του που βιαζόταν να αναλάβει την εξουσία με βίαιες μεθόδους. Μαζί του, συμπαρατάχθηκαν στην προσπάθεια αποδόμησης του Lin Biao η σύζυγός του Jiang Qing και ο πρωθυπουργός Zhou Enlai (Τσου εν Λάι).
Ο Λιν γρήγορα έγινε ιδιαίτερα αντιπαθής. Ο Μάο ήταν πλέον επιφυλακτικός για τον διάδοχό του που βιαζόταν να αναλάβει την εξουσία με βίαιες μεθόδους. Μαζί του, συμπαρατάχθηκαν στην προσπάθεια αποδόμησης του Lin Biao η σύζυγός του Jiang Qing και ο πρωθυπουργός Zhou Enlai (Τσου εν Λάι).
Ο Τσου εν Λάι το 1972
Ο «θεωρητικός» του Μάο Chen Boda τάχθηκε με το μέρος του Lin. Παρά τα διάφορα μέτρα που πάρθηκαν το 1970-71 για την επιστροφή της τάξης και της ομαλότητας στην κινεζική κοινωνία, ο διαχωρισμός των ηγετικών στελεχών του κόμματος ήταν δεδομένος. Σύντομα ο Μάο άρχισε μια εκστρατεία κριτικής απέναντι στον Chen Boda, με ουσιαστικό στόχο τον Lin. Ο Chen εξαφανίστηκε από το προσκήνιο τον Αύγουστο του 1970. Τον Σεπτέμβριο του 1971, ο Lin Biao σκοτώθηκε ενώ προσπαθούσε να διαφύγει στην ΕΣΣΔ μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Μάο.
Παράλληλα, ολόκληρη η στρατιωτική διοίκηση εκκαθαρίστηκε τις επόμενες εβδομάδες μετά τον θάνατο του Lin Biao. Ο Lin είχε υποστηρίξει σθεναρά τον Μάο κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης και εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι είχαν αγωνιστεί για να προωθήσουν αυτόν στη θέση του διαδόχου του Μάο, αντί για τους αναθεωρητές αμφισβητίες. Πολλοί από αυτούς, δάσκαλοι, ηλικιωμένοι αξιοσέβαστοι πολίτες και παλιοί επαναστάτες πλήρωσαν με τη ζωή τους τη στήριξη στον Lin, ενώ πολλοί ακόμα κατάλαβαν ότι είχαν χειραγωγηθεί για προσωπικούς πολιτικούς λόγους.
Από το 1972 ως τον θάνατο του Μάο (1976)
Παράλληλα, ολόκληρη η στρατιωτική διοίκηση εκκαθαρίστηκε τις επόμενες εβδομάδες μετά τον θάνατο του Lin Biao. Ο Lin είχε υποστηρίξει σθεναρά τον Μάο κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης και εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι είχαν αγωνιστεί για να προωθήσουν αυτόν στη θέση του διαδόχου του Μάο, αντί για τους αναθεωρητές αμφισβητίες. Πολλοί από αυτούς, δάσκαλοι, ηλικιωμένοι αξιοσέβαστοι πολίτες και παλιοί επαναστάτες πλήρωσαν με τη ζωή τους τη στήριξη στον Lin, ενώ πολλοί ακόμα κατάλαβαν ότι είχαν χειραγωγηθεί για προσωπικούς πολιτικούς λόγους.
Από το 1972 ως τον θάνατο του Μάο (1976)
Η εξόντωση του Lin ωφέλησε πολύ τον πρωθυπουργό Τσου εν Λάι, ο οποίος από τα τέλη του 1971 ως τα μέσα του 1973 προσπάθησε να οδηγήσει την Κίνα στη σταθερότητα. Ενθάρρυνε την αναβίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και επανέφερε ανθρώπους που είχαν εκδιωχθεί. Η Κίνα άρχισε να αυξάνει το εμπόριο και τους δεσμούς της με τον έξω κόσμο, κάτι που έχει ξεκινήσει το 1969. Ο Μάο ενέκρινε προσωπικά αυτές τις ενέργειες, ωστόσο φοβόταν μήπως αμφισβητηθούν οι αξίες της Πολιτιστικής Επανάστασης.
Το 1972 όμως ο Μάο υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο και ο Τσου εν Λάι έμαθε ότι πάσχει από κακοήθη νόσο. Οι δύο τους αποφάσισαν να επαναφέρουν στα ηγετικά κλιμάκια τον Deng Xiaoping. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της συζύγου του Μάο, η οποία με τους Γουάνγκ Χουνγκουέν, Ζον Τσουντσιάο και Τζιανγκ Κινγκ συγκρότησαν μια ομάδα, γνωστή αργότερα ως «Συμμορία των Τεσσάρων» («Gang of Four»). Αντίπαλο δέος τους ήταν οι Τσου εν Λάι – Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Η «Συμμορία» ευνοούσε την ιδεολογία, την πολιτική κινητοποίηση, την ταξική πάλη, τους αντιδιανοούμενους, την ισότητα και την ξενοφοβία, ενώ το δίδυμο Τσου – Ντενγκ, την οικονομική ανάπτυξη, τη σταθερότητα, την εκπαιδευτική πρόοδο και μια ρεαλιστική εξωτερική πολιτική. Ο σοβαρά ασθενής Μάο προσπάθησε μάταια να κρατήσει μια πολιτική ισορροπίας ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους.
Το 1972 όμως ο Μάο υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο και ο Τσου εν Λάι έμαθε ότι πάσχει από κακοήθη νόσο. Οι δύο τους αποφάσισαν να επαναφέρουν στα ηγετικά κλιμάκια τον Deng Xiaoping. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της συζύγου του Μάο, η οποία με τους Γουάνγκ Χουνγκουέν, Ζον Τσουντσιάο και Τζιανγκ Κινγκ συγκρότησαν μια ομάδα, γνωστή αργότερα ως «Συμμορία των Τεσσάρων» («Gang of Four»). Αντίπαλο δέος τους ήταν οι Τσου εν Λάι – Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Η «Συμμορία» ευνοούσε την ιδεολογία, την πολιτική κινητοποίηση, την ταξική πάλη, τους αντιδιανοούμενους, την ισότητα και την ξενοφοβία, ενώ το δίδυμο Τσου – Ντενγκ, την οικονομική ανάπτυξη, τη σταθερότητα, την εκπαιδευτική πρόοδο και μια ρεαλιστική εξωτερική πολιτική. Ο σοβαρά ασθενής Μάο προσπάθησε μάταια να κρατήσει μια πολιτική ισορροπίας ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους.
Ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ
Από τα μέσα του 1973 ως το καλοκαίρι του 1974, η σύζυγος του Μάο και οι οπαδοί της φάνηκε ότι επικρατούν. Τον Ιούλιο του 1974, η αυξανόμενη οικονομική παρακμή και το χάος που επικρατούσαν έκαναν τον Μάο να στραφεί στους Τσου και Ντεν. Ο Τσου εν Λάι νοσηλευόταν και ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ ανέλαβε ουσιαστικά τη διακυβέρνηση της χώρας, ως τον Σεπτέμβριο του 1975, οπότε η «Συμμορία των Τεσσάρων» έπεισε τον Μάο, ότι η πολιτική του Ντενγκ θα οδηγούσε σε αποκήρυξη της Πολιτιστικής Επανάστασης και του ίδιου.
Ο Μάο ενέκρινε την κριτική αυτών των πολιτικών με αφίσες τοίχου (dazibao), που ήταν μια ιδανική μέθοδος προπαγάνδας για τους ριζοσπάστες. Ο Τσου εν Λάι πέθανε τον Ιανουάριο του 1976 και ο Ντενγκ εκκαθαρίστηκε «επίσημα», με την έγκριση του Μάο, τον Απρίλιο του 1976. Τον Σεπτέμβριο του 1976 πέθανε ο Μάο. Η εκκαθάριση της «Συμμορίας των Τεσσάρων» από έναν συνασπισμό πολιτικών, αστυνομικών και στρατιωτικών ηγετών τον Οκτώβριο του 1976 άνοιξαν ξανά τον δρόμο για τον Ντενγκ, που επανήλθε στο προσκήνιο το 1977.
Αποτίμηση της Πολιτιστικής Επανάστασης
Ο Μάο ενέκρινε την κριτική αυτών των πολιτικών με αφίσες τοίχου (dazibao), που ήταν μια ιδανική μέθοδος προπαγάνδας για τους ριζοσπάστες. Ο Τσου εν Λάι πέθανε τον Ιανουάριο του 1976 και ο Ντενγκ εκκαθαρίστηκε «επίσημα», με την έγκριση του Μάο, τον Απρίλιο του 1976. Τον Σεπτέμβριο του 1976 πέθανε ο Μάο. Η εκκαθάριση της «Συμμορίας των Τεσσάρων» από έναν συνασπισμό πολιτικών, αστυνομικών και στρατιωτικών ηγετών τον Οκτώβριο του 1976 άνοιξαν ξανά τον δρόμο για τον Ντενγκ, που επανήλθε στο προσκήνιο το 1977.
Αποτίμηση της Πολιτιστικής Επανάστασης
Η Πολιτιστική Επανάσταση ουσιαστικά τελείωσε με τον θάνατο του Μάο και την εκκαθάριση της «Συμμορίας των Τεσσάρων». Τυπικά τερματίστηκε και επίσημα από τον 11ο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας τον Αύγουστο του 1977. Τα αποτελέσματά της ήταν οδυνηρά για τη χώρα. Προκάλεσαν βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη και μείωση της ικανότητας της κυβέρνησης για παροχή αγαθών και υπηρεσιών στους πολίτες.
Αφίσα για την Πολιτιστική Επανάσταση
Το εκπαιδευτικό σύστημα υπέστη μεγάλη φθορά και έπρεπε να περάσουν δεκαετίες για να επανέλθει στα προηγούμενα επίπεδα. Η κυβερνητική διαφθορά αυξήθηκε κατακόρυφα. Το χάσμα των γενεών μεγάλωσε, ενώ η αποκήρυξη των συνεπειών της Πολιτιστικής Επανάστασης μετά τον θάνατο του Μάο, οδήγησε πολλούς απογοητευμένους Κινέζους στην απομάκρυνση από την πολιτική. Όπως γράφει η εγκυκλοπαίδεια Britannica: «Ίσως ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία, ένας πολιτικός ηγέτης δεν εξαπέλυσε τόσο μαζικές δυνάμεις ενάντια στο σύστημα που δημιούργησε. Η ζημιά που προέκυψε σε αυτό το σύστημα ήταν βαθιά και οι στόχοι που επιδίωξε να επιτύχει ο Μάο παρέμειναν άπιαστοι».
Πόσα ήταν τα θύματα της Πολιτιστικής Επανάστασης;
Πόσα ήταν τα θύματα της Πολιτιστικής Επανάστασης;
Καθώς το ΚΚ Κίνας απαγορεύει σε Κινέζους και αλλοδαπούς ερευνητές να μελετήσουν τα σχετικά αρχεία, έχουν γραφτεί πολλά και διαφορετικά νούμερα για τα θύματα της «Πολιτιστικής Επανάστασης». Ο Rummel το 1991, υπολόγισε σε 7,73 εκατομμύρια τα θύματα, αριθμός μάλλον πολύ υπερβολικός. Το 1992, ο J.K. Fairbank, «κατέβασε» τον αριθμό στο 1 εκατομμύριο. Το 1999, ο Κινέζος ερευνητής Ding Shu υπολόγισε τα θύματα στα 2-3 εκατομμύρια. Το 2003, οι A. Walder και Su Yang, με στατιστικά στοιχεία 1.500 νομών της Κίνας υπολόγισαν τους νεκρούς, σε 750 χιλιάδες – 1,5 εκατομμύριο και ανάλογο αριθμό τραυματιών.
Σκηνή βίας στην Κίνα της Πολιτιστικής Επανάστασης
Οι Chang και Halliday, σε μια βιογραφία του Μάο που εκδόθηκε το 2000, γράφουν ότι τουλάχιστον 3 εκ. άνθρωποι πέθαναν με βίαιο θάνατο, ενώ οι ηγέτες μετά τον Μάο αναγνώρισαν ότι 100 εκατομμύρια άνθρωποι, το 1/9 του πληθυσμού, τότε, της Κίνας υπέφεραν με κάποιον τρόπο. Τέλος, ένας ρεπόρτερ από το Χονγκ Κονγκ, παραθέτοντας, όπως γράφει, επίσημα στοιχεία υπολογίζει σε 2 εκ. τους νεκρούς και 125 εκ. τους διωχθέντες ή δεινοπαθήσαντες από την Πολιτιστική Επανάσταση. Ο μέσος όρος όλων των παραπάνω είναι 2,95 εκατομμύρια νεκροί…
Πηγές: Britannica, «Cultural Revolution/Definition, Facts & Failure»
scienceΡo, «Chronology of Mass Killings during the Chinese Cultural Revolution (1966-1976)», Youngyi Soug, 25/8/2011.
Πηγές: Britannica, «Cultural Revolution/Definition, Facts & Failure»
scienceΡo, «Chronology of Mass Killings during the Chinese Cultural Revolution (1966-1976)», Youngyi Soug, 25/8/2011.
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ