20 Μαΐου 2025

1948: Όταν το Κ.Κ.Ε. ζητούσε βοήθεια από την Αλβανία του Χότζα


Επιστολή του Γ. Ιωαννίδη προς τον Αντιπρόεδρο της αλβανικής κυβέρνησης (5/8/1948) και επιστολή του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ προς την ΚΕ του ΚΚ Αλβανίας (12/10/1948), με εκκλήσεις για βοήθεια, μέσα από το Αρχείο του ΚΚΕ

Ο Δρ Σταύρος Ντάγιoς είναι ένας από τους κορυφαίους, αν όχι ο κορυφαίος γνώστης του θέματος «oι Ελληνοαλβανικές σχέσεις διαχρονικά». Έχουμε χρησιμοποιήσει επανειλημμένα στοιχεία από τα βιβλία που έχει κυκλοφορήσει (από τις εκδόσεις Literatus), ενώ πολλές φορές μας έχει δώσει πολύτιμες, άγνωστες πληροφορίες, για τα ιστορικά θέματά μας σχετικά με τις ελληνοαλβανικές σχέσεις.

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο με τίτλο «100 χρόνια Ελληνοαλβανικές σχέσεις» (Ιστορικό, διπλωματικό, δημοσιογραφικό αρχείο 1900-2000), με 137 αρχειακά τεκμήρια (τηλεγραφήματα, επιστολές, ομιλίες σε διεθνείς οργανισμούς, δημοσιεύματα εφημερίδων κ.λπ.), πολλά από τα οποία δημοσιεύονται για πρώτη φορά, φέρνοντας στο φως όχι μόνο απλά άγνωστες, αλλά και εντυπωσιακές πληροφορίες και λεπτομέρειες. Ξεχωρίσαμε δύο επιστολές από το μακρινό 1948. Η πρώτη είναι γραμμένη από το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Γιάννη Ιωαννίδη στις 5/8/1948 και απευθύνεται στον Αντιπρόεδρο της αλβανικής κυβέρνησης Κότσι Τζότζε. Του ζητά βλήματα πυροβολικού, χειροβομβίδες και φάρμακα. Η δεύτερη επιστολή, δύο μήνες σχεδόν αργότερα (12/10/1948) προέρχεται από το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και απευθύνεται στην ΚΕ του ΚΚ Αλβανίας.


1947-ΔΣΕ-Γράμμος


(1947) ΔΣΕ-Γράμμος

Με αυτήν, το ΚΚΕ ζητά από την Αλβανία να σταλούν εκεί κάποιοι αεροπόροι, καπετάνιοι και μηχανικοί καραβιών και πολιτικοί μηχανικοί του ΔΣΕ, που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν στην εμφύλια σύγκρουση και ειδικά οι αεροπόροι, να εκπαιδευτούν από τους Αλβανούς, μέχρι να αποκτήσει ο ΔΣΕ Αεροπορία και Ναυτικό. Δεν πρόκειται για ανεπίσημα έγγραφα, αλλά για επιστολές από το Αρχείο του ΚΚΕ. Τα πλήρη στοιχεία, θα τα παραθέσουμε στο τέλος των επιστολών.

19480805: Επιστολή του Γιάννη Ιωαννίδη προς τον Κότσι Τζότζε Αντιπρόεδρο της αλβανικής κυβέρνησης

Ο Γιάννης Ιωαννίδης (1900-1967) ήταν ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, ως το 1952 οπότε στάλθηκε στην Τασκένδη της ΕΣΣΔ (πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν σήμερα) για «δουλειά στη βάση». Από το 1952 ως το 1961 όμως, εξακολουθούσε να είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Στο 8ο Συνέδριο του κόμματος, το 1961, δεν επανεξελέγη στην ΚΕ. Ο Γ. Ιωαννίδης πέθανε στο Βουκουρέστι τον Αύγουστο του 1967

Στις 05/08/1948 στέλνει την ακόλουθη επιστολή προς τον Αντιπρόεδρο της αλβανικής κυβέρνησης Κότσι Τζότζε:

«Σύντροφε Κότση,

Όπως θα ξέρετε, στις 3 του μηνός πήρα ένα σημείωμα από το σ(ύντροφο) Νίκο (Ζαχαριάδη), που με καλούσαν(sic) να πάω αμέσως στο Γ(ενικό) Α(ρχηγείο). Πήγα αμέσως και γύρισα χθες το βράδυ (σημείωση του Σ. Ντάγιου: «Ο Γιάννης Ιωαννίδης είχε εγκατασταθεί στα Τίρανα της Αλβανίας και καθ’ όλη τη διάρκεια του εμφυλίου λειτουργούσε ως σύνδεσμος του ΚΚΕ/ΔΣΕ με τις χώρες του ανατολικού συγκροτήματος»). Ο βασικός λόγος της μετάβασής μου εκεί ήταν η καινούργια στρατιωτική κατάσταση, που δημιουργήθηκε ύστερα από την κατάληψη του Κάμενικ απ’ τους μοναρχοφασίστες (σημ: άνδρες του Εθνικού Στρατού) και την πτώση του Γκόλιου, που περιμένονταν (προφανώς εννοεί ότι αναμενόταν, αλλά καθώς ο Γ. Ιωαννίδης είχε πάει στο σχολείο μέχρι την 6η Δημοτικού, θα ήταν λίγο δύσκολο να χρησιμοποιήσει μια λέξη του απαιτητικού λεξιλογίου).


Μαχητές και μαχήτριες, σύμφωνα με-τον 'Ριζοσπάστη', του ΔΣΕ στον Γράμμο

Η κατάληψη του Κάμενικ (θα αναφερθούμε εκτενώς στη συνέχεια σε αυτή) οφείλεται κυρίως στην επίθεση του μοναρχοφασιστικού στρατού που έγινε μέσα απ’ το αλβανικό έδαφος και στο ότι δεν διαθέταμε, από καιρό τώρα, βλήματα πυροβολικού. Περισσότερο λεπτομερειακά θα σας μιλήσω όταν θα έλθω εκεί στις 10/8 για να συνεχίσω το ταξίδι μου στις Λαϊκές Δημοκρατίες.

Τώρα σας παρακαλούμε, να σταλούν αμέσως τα βλήματα πυροβολικού που μου είπατε ότι θα δώσετε, τους βαρειούς και ελαφριούς όλμους με τα βλήματα. Δεν πρέπει να έχουμε καμμιά καθυστέρηση γιατί ύστερα κι απ’ την κατάληψη της Αμούδας (ορθή γραφή Αμμούδας, πρόκειται για κορυφή τους όρους Αλεβίτσα ή Αλεβίτσι του νομού Καστοριάς, με υψόμετρο 1.546 μ, ΠΗΓΗ: ΕΠΙΤΟΜΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ) και Νικολέρι (κορυφή του όρους Αλεβίτσα του νομού Καστοριάς, με υψόμετρο 1.349 μ, ΠΗΓΗ: ΝΙΚΟΣ ΝΕΖΗΣ «ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ – ΒΟΥΝΑ – ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ», Τόμος 3, ΟΡΕΙΝΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, ο κύριος Νέζης έχει κάνει απίστευτη δουλειά, στα όρια της τελειότητας…) πρέπει να αντιμετωπίσουμε κεραυνοβόλα την προσπάθεια του εχθρού στο μέτωπο της Αλεβίτσας (όρος του ν. Καστοριάς, υψόμετρο 1.583 μ.). Σχετικά με τις 40.000 χειροβομβίδες του παληού γιουγκοσλαβικού στρατού αποφασίσαμε να τις πάρουμε. Συνεπώς παρακαλούμε να σταλούν κι αυτές.

Σας στέλνω σήμερα την απόφαση της Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής μας μεταφρασμένη στα γαλλικά και ένα ελληνικό αντίτυπο. Επίσης το γράμμα για τα αδελφά κόμματα μεταφρασμένο στα γαλλικά. Παρακαλώ να μου στείλετε τα υπόλοιπα 5 αντίτυπα της απόφασης της Ολομέλειας που δακτυλογραφήθηκε.


Η κορυφή Κάμενικ


Εγκαταλειμμένο αλβανικό φυλάκιο στο Maja-Kamenikut


Η πυραμίδα 11 στα ελληνοαλβανικά σύνορα, κοντά στο Κάμενικ


Μέλη του ΚΚΕ από την Ήπειρο, σε οδοιπορικό τους προς το Κάμενικ το 2018

Επίσης να στείλετε τα φάρμακα που ανέλαβε να βρει ο Αντισυνταγματάρχης (σημ. Σ. Ντάγιου: Πρόκειται για τον Αντισυνταγματάρχη Ασφαλείας Σοτίρ Βουλκάνι (Sotir Vullkani), υπεύθυνο των αποθηκών, ο οποίος προμήθευε τα υψηλόβαθμα στελέχη της κομματικής και στρατιωτικής ηγεσίας του ΚΚΕ/ΔΣΕ με φαρμακευτικά σκευάσματα από τις ανατολικές χώρες). Μέχρι σήμερα δεν στάλθηκαν.


Άνδρες του ΔΣΕ στη διάρκεια μάχης με τον Εθνικό Στρατό

Ο5/08/48

Συντροφικά

Γιάννης (Ιωαννίδης)

Ας δούμε όμως λεπτομέρειες για την κατάληψη του Κάμενικ (ή Καμενίκ) από τον ΕΣ. Να σημειώσουμε ότι το Κάμενικ, σύμφωνα με τον κύριο Νέζη είναι όρος της Ηπείρου με υψόμετρο 2.042 μ, ενώ το Γκόλιο (ή Γκόλο) είναι μία από τις κορυφές του με υψόμετρο 1.934 μ. Στο Γκόλιο(η λέξη σημαίνει άδεντρο, δίχως βλάστηση) βρίσκεται και η πυραμίδα 10 των ελληνοαλβανικών συνόρων. Συνεπώς, μιλάμε για οριακά σημεία, πάνω στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στην περιοχή της Κόνιτσας, στον νομό Ιωαννίνων. Ο Χ. Συμεωνίδης ονομάζει το όρος Καμενίκος και επισημαίνει ότι η λέξη Κάμενικ είναι σλαβική, βουλγαρικής αρχής και σημαίνει πετρότοπος. Μάλιστα, στον νομό Πέλλας υπάρχει ο οικισμός Πετραία, που ως το 1928 ονομαζόταν Κάμενικ. Τέλος, για να κλείσουμε τη… γεωγραφική παρένθεση, στο αλβανικό έδαφος υπάρχει η κορυφή Maja Kamenicut, με υψόμετρο 2.044 μ.

Σύμφωνα με τον Σταύρο Ντάγιο, στην αρχή Αυγούστου 1948 στο Καμενίκ μία φάλαγγα του ΔΣΕ κινήθηκε, εντός του αλβανικού εδάφους, με σκοπό να ενεργήσει πλευρική επίθεση προς ενίσχυση των ανταρτών που είχαν αναπτύξει επιθέσεις κοντά στην Κόνιτσα. Τα αντάρτικα τμήματα συμπτύχθηκαν εντός της αλβανικής επικράτειας, χωρίς να παρεμποδίζονται από τους Αλβανούς φρουρούς. Τα τμήματα του Ελληνικού Στρατού βλήθηκαν από το αλβανικό έδαφος. Στη συνέχεια, ελιγμούς μέσω του αλβανικού εδάφους διενήργησε και ο κυβερνητικός στρατός. Η κατάρρευση Γκόλιου και η κατάληψη του Καμενίκ αποδίδεται στον έξυπνο ελιγμό του Ελληνικού Στρατού μέσα στο αλβανικό έδαφος, αιφνιδιάζοντας και περισφίγγοντας τον κλοιό γύρω από τον ΔΣΕ.

Να προσθέσουμε, ότι οι Αλβανοί στρατιώτες, όχι μόνο δεν εμπόδισαν τον ΔΣΕ να δράσει στο έδαφός τους, αλλά πολλοί από αυτούς πολεμούσαν, μαζί με τους αντάρτες του ΔΣΕ εναντίον του Ελληνικού Στρατού! Όλοι αυτοί στάλθηκαν από τον Ενβέρ Χότζα στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν (τότε ανήκε στην ΕΣΣΔ)! Αυτό έγινε, γιατί προφανώς αν αποκαλυπτόταν κάτι τέτοιο, η Ελλάδα θα μπορούσε να αξιώσει πολλά από την Αλβανία… Για την ιστορία, οι Αλβανοί στρατιώτες, όσοι ήταν εν ζωή ακόμα, επέστρεψαν στην πατρίδα τους μετά από πολλές δεκαετίες.

Πηγή της επιστολής Ιωαννίδη: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας(ΑΣΚΙ) (Αρχείο ΚΚΕ), Κ. 353,φ.20/3/2

19481012: Επιστολή του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας προς την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβανίας


Τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ Πέτρος Ρούσσος, Γιάννης Ιωαννίδης και Βασίλης Μπαρτζιώτας

Αγαπητοί σύντροφοι,

Στο ΔΣΕ έχουμε ορισμένους τεχνικούς αξιωματικούς (μηχανικούς και καπετάνιους καραβιών, πολιτικούς μηχανικούς) και αεροπόρους που δεν μπορούμε για την ώρα να τους χρησιμοποιήσουμε στις ειδικότητές τους. Γι’ αυτό κάνουμε την πρόταση να τους στείλουμε στη χώρα σας όπου μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες και, όταν θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις να αποκτήσει ο ΔΣΕ το αεροπορικό και το ναυτικό όπλο, να ξαναγυρίσουν στην Ελλάδα. Θα μας βοηθούσε πολύ αν οι αεροπόροι θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν, στο διάστημα που θα παραμείνουν στη χώρα σας.

Περιμένουμε απάντηση

12/10/48

Για το Π.Γ. της ΚΕ του Κ.Κ.Ε.

Πηγή: ΑΣΚΙ (Αρχείο ΚΚΕ), Κ353, Φ.20/3/10.

Ο κύριος Ντάγιος, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για την πολύτιμη βοήθειά του και τις φωτογραφίες από το Αρχείο του ΚΚΕ που μας έστειλε παραθέτει δεκάδες ανάλογα ντοκουμέντα στο βιβλίο του «100 χρόνια Ελληνοαλβανικές σχέσεις» και σύντομα θα ασχοληθούμε με κάποια από αυτά.

Πηγή: Σταύρος Γ. Ντάγιος, «100 χρόνια Ελληνοαλβανικές σχέσεις», Ιστορικό, διπλωματικό, δημοσιογραφικό αρχείο 1900-2000, Εκδόσεις LITERATUS, 2025.

Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ