Πώς βρέθηκαν χιλιάδες Σοβιετικοί να πολεμούν στο πλευρό των Γερμανών; - Οι διαβουλεύσεις των Συμμάχων για το μέλλον τους - Ο Στρατηγός Βλασόφ, που ήθελε να ανατρέψει τον Στάλιν - Το τραγικό τέλος χιλιάδων Κοζάκων στην ΕΣΣΔ
Μία από τις άγνωστες και τραγικές ιστορίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι αυτή των Σοβιετικών αιχμαλώτων των Γερμανών.
Αποτελούν σπάνια περίπτωση, καθώς συνελήφθησαν από τους Γερμανούς στις αρχικές επιχειρήσεις τους εναντίον της ΕΣΣΔ και υποχρεώθηκαν είτε να εκτελέσουν διάφορες εργασίες για αυτούς είτε ακόμα και να πολεμήσουν στο πλευρό τους, εναντίον των Συμμάχων!
Ανάμεσα στους Σοβιετικούς υπήρχαν και κάποιοι που ήταν αντίθετοι με το σταλινικό καθεστώς και όταν αιχμαλωτίστηκαν πολέμησαν εκούσια στο πλευρό των Ναζί. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση, ο Στρατηγός Βλασόφ, στον οποίο θα αναφερθούμε εκτενώς. Τέλος, τραγική ήταν η μοίρα χιλιάδων Κοζάκων, που όταν επέστρεψαν στη Σοβιετική Ένωση εκτελέστηκαν ή στάλθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας όπου και πέθαναν.
Και δυστυχώς δεν ήταν οι μόνοι που όταν επέστρεψαν στην πατρίδα τους πέθαναν...
Με το άγνωστο αυτό θέμα θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.
Κοζάκοι που εντάχθηκαν στις τάξεις του Γερμανικού Στρατού
Πηγή μας, το άρθρο της Κατερίνα Βαρελά "ΟΙ ΜΟΙΡΑΙΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ", στο περιοδικό «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», Τ. 35, ΙΟΥΛΙΟΣ, 1999.
Πώς βρέθηκαν οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στα χέρια των Γερμανών και πώς αντιμετωπίστηκαν;
Πώς βρέθηκαν οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στα χέρια των Γερμανών και πώς αντιμετωπίστηκαν;
Κατά τη γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ το 1941, χιλιάδες Σοβιετικοί αιχμαλωτίστηκαν. Καθώς αρκετοί από αυτούς ήταν αντίπαλοι του σταλινικού καθεστώτος, προτίμησαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Γερμανών, χωρίς να έχουν τίποτα απολύτως εναντίον των Αμερικανών, των Βρετανών και των άλλων Συμμάχων. Υπήρχαν όμως και πολλοί Σοβιετικοί που κάτω από το βάρος της εξαντλητικής εργασίας, των απειλών για τη ζωή τους και της πείνας προτίμησαν να πολεμήσουν φορώντας γερμανικές στολές.
Καθώς η ΕΣΣΔ δεν είχε υπογράψει τη Συνθήκη της Γενεύης, οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στη Γερμανία δεν είχαν το δικαίωμα να λαμβάνουν τα δέματα του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Οι Γερμανοί τους θεωρούσαν «υπανθρώπους» και τους φέρονταν ανάλογα. Όσες αντοχές κι αν είχε ένας Σοβιετικός αιχμάλωτος, δύσκολα θα μπορούσε να αντισταθεί στην πρόσκληση των Γερμανών να εργαστεί, με αντάλλαγμα κάπως καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Άλλωστε η εργασία που θα έπρεπε να κάνει δεν μπορούσε να θεωρηθεί προδοσία, καθώς οι Σοβιετικοί χρησιμοποιούνταν κυρίως στη συγκέντρωση της σοδειάς και την κατασκευή δρόμων, ενώ οι γυναίκες αιχμάλωτοι εργάζονταν ως υπηρέτριες σε σπίτια Γερμανών αξιωματικών. Ωστόσο, κάποιοι Σοβιετικοί υποχρεώθηκαν να δουλέψουν σε εργαστήρια κατασκευής όπλων, ιδιαίτερα σε επικίνδυνες εργασίες με δηλητηριώδη ή άλλα επικίνδυνα χημικά υλικά.
Καθώς η ΕΣΣΔ δεν είχε υπογράψει τη Συνθήκη της Γενεύης, οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στη Γερμανία δεν είχαν το δικαίωμα να λαμβάνουν τα δέματα του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Οι Γερμανοί τους θεωρούσαν «υπανθρώπους» και τους φέρονταν ανάλογα. Όσες αντοχές κι αν είχε ένας Σοβιετικός αιχμάλωτος, δύσκολα θα μπορούσε να αντισταθεί στην πρόσκληση των Γερμανών να εργαστεί, με αντάλλαγμα κάπως καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Άλλωστε η εργασία που θα έπρεπε να κάνει δεν μπορούσε να θεωρηθεί προδοσία, καθώς οι Σοβιετικοί χρησιμοποιούνταν κυρίως στη συγκέντρωση της σοδειάς και την κατασκευή δρόμων, ενώ οι γυναίκες αιχμάλωτοι εργάζονταν ως υπηρέτριες σε σπίτια Γερμανών αξιωματικών. Ωστόσο, κάποιοι Σοβιετικοί υποχρεώθηκαν να δουλέψουν σε εργαστήρια κατασκευής όπλων, ιδιαίτερα σε επικίνδυνες εργασίες με δηλητηριώδη ή άλλα επικίνδυνα χημικά υλικά.
Κοζάκοι που υπηρετούσαν στον Γερμανικό Στρατό, σε επιχρωματισμένη και ασπρόμαυρη φωτογραφία
Και όταν οι συνθήκες διαβίωσης δεν καλυτέρευαν, οι Γερμανοί ιθύνοντες έδιναν στους Σοβιετικούς αιχμαλώτους τη «δυνατότητα» να επιλέξουν ανάμεσα στην επιτόπου εκτέλεση ή την προσχώρηση στις τάξεις του Γερμανικού Στρατού.
Ο επικεφαλής των Κοζάκων Ivan Nikitich Kononov, με τη γερμανική στρατιωτική στολή
Διπλωματικός μαραθώνιος για τους Σοβιετικούς αιχμαλώτους
Διπλωματικός μαραθώνιος για τους Σοβιετικούς αιχμαλώτους
Λίγο πριν την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία έφτασαν στον Στρατηγό Αϊζενχάουερ εκθέσεις των μυστικών υπηρεσιών, που τον ενημέρωναν ότι πολλοί Ρώσοι κάτω από γερμανικές διαταγές είχαν σταλεί για να επανδρώσουν το «Ατλαντικό Τείχος» στη δυτική Γαλλία, εκεί όπου οι Σύμμαχοι σκόπευαν να επιτεθούν. Αυτό δημιούργησε στον «Άικ» έναν πρόσθετο πονοκέφαλο. Στις 28 Μαΐου 1944, ο Βρετανός πρεσβευτής στη Μόσχα Άρτσιμπαλντ Κλαρκ Κερ, έγραφε στον Σοβιετικό Υπουργό Εξωτερικών Μολότοφ, ότι το Συμμαχικό Στρατηγείο θεωρούσε ότι θα πρέπει να υπάρξει μία σαφής δήλωση από σοβιετικής πλευράς, ότι θα δινόταν αμνηστία ή σχετική φροντίδα σε όσους Σοβιετικούς παραδίδονταν στους Συμμάχους με την πρώτη ευκαιρία. Αυτό βέβαια δεν αφορούσε κάποιους που ενήργησαν προδοτικά με τη θέλησή τους ή σε όσους έγιναν μέλη των SS , αλλά μόνο εκείνους που υπηρέτησαν τους Γερμανούς λόγω αφόρητων πιέσεων. «Αυτή η δήλωση θα μπορούσε να συντελέσει στη λιποταξία των Ρώσων από τις γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις και να προκαλέσει τη γερμανική έλλειψη εμπιστοσύνης για τους Ρώσους που υπηρετούν στις δυνάμεις τους», έγραφε ο Κερ. Η επιστολή έκλεινε με την επισήμανση ότι η υπογραφή του Στάλιν θα έδινε μεγάλο κύρος σ' αυτή τη δήλωση. Όμως, για την ηγεσία της ΕΣΣΔ δεν υπήρχε καμία δικαιολογία για όποιον συνεργάστηκε με τους Ναζί. Όλοι όσοι έκαναν κάτι τέτοιο θεωρούνταν προδότες και έπρεπε να τιμωρηθούν παραδειγματικά.
Οι Σοβιετικοί δεν συμμερίζονταν τις συμμαχικές ανησυχίες. Στο μυαλό του Στάλιν όλοι όσοι είχαν ζήσει εκτός των ορίων της χώρας του ήταν επικίνδυνοι. Ένοχοι και αθώοι, προδότες και πιστοί πατριώτες έπρεπε να απομονωθούν από τους υπόλοιπους. Οι άνδρες της Ασφάλειας της ΕΣΣΔ θα είχαν εξαιρετικά δύσκολο έργο για να διαπιστώσουν ποιοι από τους αιχμαλώτους που επέστρεφαν ήταν πραγματικά προδότες και ποιοι υπέμεναν ταλαιπωρίες και βασανιστήρια στα γερμανικά στρατόπεδα. Οι επιτελείς του Στάλιν σκέφτονταν ότι για να πιαστεί κάποιος αιχμάλωτος, δεν είχε πολεμήσει αρκετά, δεν είχε αντισταθεί αρκετά, είχε συλληφθεί ζωντανός, άρα ήταν αντίθετος στο σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης. Και επειδή οι άνδρες της Ασφάλειας θα χρειάζονταν, όπως αναφέραμε, πολλές ώρες για να εξετάσουν τον κάθε αιχμάλωτο ξεχωριστά υπήρχε μια απλούστερη και ασφαλέστερη λύση: να φυλακίσουν τους αιχμαλώτους που επέστρεφαν στην πατρίδα τους. Εκτός από τα υπόλοιπα ήταν και θέμα γοήτρου για τους Σοβιετικούς η ύπαρξη συμπατριωτών τους αιχμαλώτων των Γερμανών που πολέμησαν στο πλευρό των Ναζί. Κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε με Βρετανούς ή Αμερικανούς. Έτσι, η ηγεσία της ΕΣΣΔ προτίμησε να αναφέρει ότι δεν υπάρχουν!
Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του Μολότοφ στον Κερ στις 31 Μαΐου: «Σχετικά με τις πληροφορίες των Σοβιετικών Αρχών, ο αριθμός αυτών των προσώπων στον Γερμανικό Στρατό είναι ασήμαντος και μια ειδική μνεία σε αυτούς δεν θα είχε πολιτικό ενδιαφέρον. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η Σοβιετική κυβέρνηση δεν έχει λόγο να πραγματοποιήσει τη δήλωση που προτείνεται στο γράμμα σας εκ μέρους του Ι. Στάλιν ή της Σοβιετικής κυβέρνησης».
Οι Σοβιετικοί δεν συμμερίζονταν τις συμμαχικές ανησυχίες. Στο μυαλό του Στάλιν όλοι όσοι είχαν ζήσει εκτός των ορίων της χώρας του ήταν επικίνδυνοι. Ένοχοι και αθώοι, προδότες και πιστοί πατριώτες έπρεπε να απομονωθούν από τους υπόλοιπους. Οι άνδρες της Ασφάλειας της ΕΣΣΔ θα είχαν εξαιρετικά δύσκολο έργο για να διαπιστώσουν ποιοι από τους αιχμαλώτους που επέστρεφαν ήταν πραγματικά προδότες και ποιοι υπέμεναν ταλαιπωρίες και βασανιστήρια στα γερμανικά στρατόπεδα. Οι επιτελείς του Στάλιν σκέφτονταν ότι για να πιαστεί κάποιος αιχμάλωτος, δεν είχε πολεμήσει αρκετά, δεν είχε αντισταθεί αρκετά, είχε συλληφθεί ζωντανός, άρα ήταν αντίθετος στο σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης. Και επειδή οι άνδρες της Ασφάλειας θα χρειάζονταν, όπως αναφέραμε, πολλές ώρες για να εξετάσουν τον κάθε αιχμάλωτο ξεχωριστά υπήρχε μια απλούστερη και ασφαλέστερη λύση: να φυλακίσουν τους αιχμαλώτους που επέστρεφαν στην πατρίδα τους. Εκτός από τα υπόλοιπα ήταν και θέμα γοήτρου για τους Σοβιετικούς η ύπαρξη συμπατριωτών τους αιχμαλώτων των Γερμανών που πολέμησαν στο πλευρό των Ναζί. Κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε με Βρετανούς ή Αμερικανούς. Έτσι, η ηγεσία της ΕΣΣΔ προτίμησε να αναφέρει ότι δεν υπάρχουν!
Χαρακτηριστική είναι η απάντηση του Μολότοφ στον Κερ στις 31 Μαΐου: «Σχετικά με τις πληροφορίες των Σοβιετικών Αρχών, ο αριθμός αυτών των προσώπων στον Γερμανικό Στρατό είναι ασήμαντος και μια ειδική μνεία σε αυτούς δεν θα είχε πολιτικό ενδιαφέρον. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η Σοβιετική κυβέρνηση δεν έχει λόγο να πραγματοποιήσει τη δήλωση που προτείνεται στο γράμμα σας εκ μέρους του Ι. Στάλιν ή της Σοβιετικής κυβέρνησης».
Ο Αντρέι Βλασόφ σε ομιλία του προς τους άνδρες του
Οι χιλιάδες Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στη Νορμανδία - Πώς τους αντιμετώπισαν οι Βρετανοί;
Οι χιλιάδες Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στη Νορμανδία - Πώς τους αντιμετώπισαν οι Βρετανοί;
Η πραγματικότητα όμως ήταν τελείως διαφορετική από αυτή που προσπαθούσαν να παρουσιάσουν οι Σοβιετικοί. Κατά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία το 10% των αιχμαλώτων που συνελήφθησαν και στάλθηκαν στη Βρετανία ήταν Σοβιετικοί. Τους είχαν «διασπείρει» οι Γερμανοί από την Ολλανδία ως τα Πυρηναία για να μην γίνουν επαναστάσεις μέσα στις μονάδες. Πάντως ήταν έτοιμοι να παραδοθούν στους Συμμάχους. Κατά τις μαρτυρίες των Βρετανών «κάθονταν και περίμεναν τα πράγματα να πάρουν τον δρόμο τους». Οι Σοβιετικοί υποστήριξαν ότι θεωρούσαν πως ήταν αιχμάλωτοι πολέμου. Κανείς τους δεν φαινόταν να έχει πολιτικές θέσεις. Πίστευαν όμως ότι αν επιστρέψουν στην ΕΣΣΔ θα αντιμετωπιστούν ως προδότες και θα εκτελεστούν. Οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στη Γαλλία φόρεσαν τις γερμανικές στολές βοηθώντας έτσι τη γερμανική προπαγάνδα για έλλειψη ενότητας στο στρατόπεδο των Συμμάχων.
Για τους Ναζί αυτό ήταν πολύ σημαντικό, καθώς οι πιο ρεαλιστές από αυτούς έβλεπαν ότι ο πόλεμος χάνεται και η μόνη τους ελπίδα ήταν η διάσπαση των Συμμάχων. Οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι των Γερμανών που... αιχμαλωτίστηκαν εκ νέου από τους Συμμάχους, αποτέλεσαν νέο πονοκέφαλο γι' αυτούς, καθώς οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ότι... δεν υπάρχουν, ενώ Αμερικανοί και Βρετανοί δεν ήθελαν να δημιουργήσουν θέμα με τους Ρώσους που μάχονταν σκληρά στο Ανατολικό Μέτωπο. Οι Βρετανοί έστειλαν πολλούς στις Η.Π.Α. και τον Καναδά. Οι Σύμμαχοι γνώριζαν ότι τυχόν ανάμειξη Σοβιετικών και Γερμανών αιχμαλώτων θα προκαλούσε την αντίδραση της ΕΣΣΔ, γι' αυτό απέφυγαν να τους αναμείξουν.
Στις 24/6/1941 ο νομικός σύμβουλος του Foreign Office τόνισε ότι οι Βρετανοί δεν είχαν κανέναν δικαίωμα να κρατούν αυτούς τους ανθρώπους, αφού προέρχονταν από φιλική χώρα και δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα. Έπρεπε λοιπόν σε συνεννόηση με την πρεσβεία της ΕΣΣΔ και τη σοβιετική στρατιωτική αποστολή να φροντίσουν για τη συγκέντρωση και τον επαναπατρισμό τους. Φυσικά, όσοι είχαν συνεργαστεί με τους Γερμανούς έπρεπε να τύχουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Εκείνο που ενδιέφερε κυρίως τους Βρετανούς ήταν πως θα συμπεριφέρονταν στους δικούς τους αιχμαλώτους οι Γερμανοί, αν Σοβιετικοί στρατιώτες που είχαν συλληφθεί από τους Συμμάχους με γερμανικές στολές παραδίδονταν στην ΕΣΣΔ και τιμωρούνταν. Αυτός ήταν και ο λόγος που κωλυσιεργούσαν να στείλουν τους Σοβιετικούς αιχμαλώτους στην πατρίδα τους. Ο πανούργος Τσόρτσιλ τόνιζε στους επιτελείς του ότι πρόκειται για πρόβλημα των Σοβιετικών που δεν ενδιαφέρει την κυβέρνηση της «Αυτού Μεγαλειότητας». Στις 17 Ιουλίου το βρετανικό Πολεμικό Συμβούλιο δέχτηκε ότι οι αιχμάλωτοι έπρεπε να παραδοθούν στην ΕΣΣΔ αν το ήθελε η ίδια. Σε επιστολή του προς τον Σοβιετικό πρέσβη στο Λονδίνο, στις 20/7/1944 ο Ίντεν τόνιζε ότι ασφαλώς και η κυβέρνηση της χώρας του (της ΕΣΣΔ) θα ήθελε να μάθει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αιχμαλωτίστηκαν οι Σοβιετικοί και τι έκαναν στη συνέχεια, και γι' αυτό η βρετανική κυβέρνηση «ανυπομονεί» να ρυθμίσει το πού οι σοβιετικές Αρχές στη Μ. Βρετανία θα μπορούσαν να συναντηθούν με τους ομοεθνείς τους. Οι τελευταίοι είχαν και αρκετούς υποστηρικτές στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, με κορυφαίο όλων τον Λόρδο Σέλμπορν, Υπουργό Οικονομικών, τυπικά, αλλά στην πραγματικότητα άνθρωπο που είχε εμπλοκή με τη SOE (Special Operations Executive) σε υποθέσεις δολιοφθοράς και κατασκοπείας.
Για τους Ναζί αυτό ήταν πολύ σημαντικό, καθώς οι πιο ρεαλιστές από αυτούς έβλεπαν ότι ο πόλεμος χάνεται και η μόνη τους ελπίδα ήταν η διάσπαση των Συμμάχων. Οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι των Γερμανών που... αιχμαλωτίστηκαν εκ νέου από τους Συμμάχους, αποτέλεσαν νέο πονοκέφαλο γι' αυτούς, καθώς οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ότι... δεν υπάρχουν, ενώ Αμερικανοί και Βρετανοί δεν ήθελαν να δημιουργήσουν θέμα με τους Ρώσους που μάχονταν σκληρά στο Ανατολικό Μέτωπο. Οι Βρετανοί έστειλαν πολλούς στις Η.Π.Α. και τον Καναδά. Οι Σύμμαχοι γνώριζαν ότι τυχόν ανάμειξη Σοβιετικών και Γερμανών αιχμαλώτων θα προκαλούσε την αντίδραση της ΕΣΣΔ, γι' αυτό απέφυγαν να τους αναμείξουν.
Στις 24/6/1941 ο νομικός σύμβουλος του Foreign Office τόνισε ότι οι Βρετανοί δεν είχαν κανέναν δικαίωμα να κρατούν αυτούς τους ανθρώπους, αφού προέρχονταν από φιλική χώρα και δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα. Έπρεπε λοιπόν σε συνεννόηση με την πρεσβεία της ΕΣΣΔ και τη σοβιετική στρατιωτική αποστολή να φροντίσουν για τη συγκέντρωση και τον επαναπατρισμό τους. Φυσικά, όσοι είχαν συνεργαστεί με τους Γερμανούς έπρεπε να τύχουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Εκείνο που ενδιέφερε κυρίως τους Βρετανούς ήταν πως θα συμπεριφέρονταν στους δικούς τους αιχμαλώτους οι Γερμανοί, αν Σοβιετικοί στρατιώτες που είχαν συλληφθεί από τους Συμμάχους με γερμανικές στολές παραδίδονταν στην ΕΣΣΔ και τιμωρούνταν. Αυτός ήταν και ο λόγος που κωλυσιεργούσαν να στείλουν τους Σοβιετικούς αιχμαλώτους στην πατρίδα τους. Ο πανούργος Τσόρτσιλ τόνιζε στους επιτελείς του ότι πρόκειται για πρόβλημα των Σοβιετικών που δεν ενδιαφέρει την κυβέρνηση της «Αυτού Μεγαλειότητας». Στις 17 Ιουλίου το βρετανικό Πολεμικό Συμβούλιο δέχτηκε ότι οι αιχμάλωτοι έπρεπε να παραδοθούν στην ΕΣΣΔ αν το ήθελε η ίδια. Σε επιστολή του προς τον Σοβιετικό πρέσβη στο Λονδίνο, στις 20/7/1944 ο Ίντεν τόνιζε ότι ασφαλώς και η κυβέρνηση της χώρας του (της ΕΣΣΔ) θα ήθελε να μάθει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αιχμαλωτίστηκαν οι Σοβιετικοί και τι έκαναν στη συνέχεια, και γι' αυτό η βρετανική κυβέρνηση «ανυπομονεί» να ρυθμίσει το πού οι σοβιετικές Αρχές στη Μ. Βρετανία θα μπορούσαν να συναντηθούν με τους ομοεθνείς τους. Οι τελευταίοι είχαν και αρκετούς υποστηρικτές στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, με κορυφαίο όλων τον Λόρδο Σέλμπορν, Υπουργό Οικονομικών, τυπικά, αλλά στην πραγματικότητα άνθρωπο που είχε εμπλοκή με τη SOE (Special Operations Executive) σε υποθέσεις δολιοφθοράς και κατασκοπείας.
Ο Λόρδος Selbourne
Σε αναφορά του στον Ίντεν, στις 21/7/1944 ο Σέλμπορν τόνιζε ότι διαφωνεί με τον σχεδιασμό της κυβέρνησης και παρουσίασε συγκλονιστικές μαρτυρίες Σοβιετικών από στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κάτω από απαράδεκτες συνθήκες υγιεινής πολλοί λιμοκτονούσαν και οδηγήθηκαν σε πράξεις κανιβαλισμού. Μάλιστα, οι Γερμανοί κινηματογράφησαν τέτοιες στιγμές για λόγους προπαγάνδας. Ακολούθησαν διάφορες συζητήσεις μεταξύ των Βρετανών ηγετών. Ο Τσόρτσιλ φάνηκε να συμφωνεί με τον Σέλμπορν. Εκείνος όμως που επέμενε να επιστρέψουν οι Σοβιετικοί στην πατρίδα τους ήταν ο Ίντεν. Μάλιστα, στη συνάντηση Τσόρτσιλ – Στάλιν στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1944, ο Ίντεν έθεσε το θέμα στον Σοβιετικό ηγέτη και ο Στάλιν δήλωσε ότι θα του χρωστούσε ευγνωμοσύνη αν οι συμπατριώτες του επέστρεφαν όσο πιο γρήγορα ήταν εφικτό στην ΕΣΣΔ. Ο Ίντεν ανέλαβε προσωπικά να τακτοποιήσει το θέμα και ζήτησε από τον Στάλιν ως αντάλλαγμα να φροντίσει για τους Βρετανούς αιχμαλώτους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου σύντομα θα έφτανε ο Κόκκινος Στρατός. Ο Στάλιν είπε ότι το θεωρούσε προσωπική του υποχρέωση και θα φρόντιζε για τους Βρετανούς αιχμαλώτους, όταν θα απελευθερώνονταν. Τελικά ο Ίντεν επιβλήθηκε και στις 31 Οκτωβρίου, όπως είχε υποσχεθεί στον Μολότοφ, 10.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι ξεκίνησαν από βρετανικά λιμάνια για το Μουρμάνσκ στη Βόρεια Ρωσία. Επρόκειτο για άτομα που δεν είχαν προβεί σε ενέργειες σε βάρος των Συμμάχων ή είχαν πιστέψει τις σοβιετικές διαβεβαιώσεις ότι δεν θα τους ενοχλούσε κανένας. Στις 7 Νοεμβρίου 1944, ένας Βρετανός αξιωματικός κι ένας Αμερικανός διπλωμάτης έγιναν μάρτυρες της «εγκάρδιας» υποδοχής των αιχμαλώτων από τους συμπατριώτες τους: τους έβαλαν στη σειρά και με ισχυρή συνοδεία τους οδήγησαν σε άγνωστη κατεύθυνση…
Η τακτική των Η.Π.Α.
Το ίδιο πρόβλημα με τους Βρετανούς αντιμετώπιζαν και οι Η.Π.Α. Τον Οκτώβριο του 1944 είχαν συγκεντρωθεί στη χώρα περίπου 28.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι. Ο Αϊζενχάουερ σε συζητήσεις του με Σοβιετικούς αξιωματούχους λάμβανε διαρκώς την απάντηση: «Δεν υπάρχουν τέτοιοι Ρώσοι». Ο Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α. Στετίνιους, στις 20 Δεκεμβρίου 1944 είπε ότι οι αιχμάλωτοι που θα απαιτηθούν από την ΕΣΣΔ, θα παραδοθούν. Υπήρχε όμως μια ουσιώδης διαφορά από τη βρετανική τακτική.
Ο Στρατηγός Βλασόφ, με τα γυαλιά, το 1943
Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν τον όρο «δικαιούχοι της σοβιετικής εθνικότητας», ενώ οι Βρετανοί τον όρο «όλοι οι Σοβιετικοί πολίτες». Αυτό σήμαινε ότι οι Αμερικανοί δέχονταν ότι κάθε στρατιώτης που συλλαμβανόταν με γερμανική στολή, ήταν Γερμανός πολίτης, εκτός αν ο ίδιος υποστήριζε ότι ανήκε σε άλλη χώρα. Αυτή ήταν η δική τους ερμηνεία της Συμφωνίας της Γενεύης. Όσοι δήλωναν ότι είναι Ρώσοι, οδηγήθηκαν σε τρία ειδικά στρατόπεδα, στο Φορτ Ντιξ (στο Νιου Τζέρσεϊ), το Ουίντσεστερ (στη Βιρτζίνια) και το Ρούπερτ (στο Αϊντάχο). Αυτοί θα επέστρεφαν στη Ρωσία. Ο Τόμλιν Μπέιλι του Ειδικού Τμήματος Πολέμου ανέφερε ότι ανάμεσα στους 10.000 οι οποίοι στάλθηκαν πίσω στην ΕΣΣΔ, μόνο 70 δεν ήθελαν να επιστρέψουν. Αυτοί οι 70 αποδέχθηκαν τη ρωσική υπηκοότητα, προφανώς από άγνοια για τις συνέπειες. Τρεις μάλιστα από αυτούς επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν: ο ένας με απαγχονισμό, ο άλλος με μαχαίρι και ο τρίτος χτυπώντας το κεφάλι του σ’ ένα δοκάρι.
Παρόλο ότι η πολιτική των Η.Π.Α. δείχνει ότι ήταν πολύ πιο ανθρώπινη (και με έντονη ανθρωπιστική χροιά) υπήρξαν έντονες αντιδράσεις, ακόμα κι από μέλη της κυβέρνησης της χώρας. Ο Υπουργός Στρατιωτικών των Η.Π.Α. Χένρι Στίμσον εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για την πολιτική της χώρας του: «Νομίζω ότι χωρίς λόγο θέτουμε σε κίνδυνο παραδίδοντας Γερμανούς στρατιώτες ρωσικής καταγωγής στους Σοβιετικούς. Πρώτα πρώτα θα είμαστε υπόλογοι για τη θανάτωσή τους από τους Σοβιετικούς. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μην μας παραδίδονται άλλοι αιχμάλωτοι. Αφήστε τους Ρώσους να συλλάβουν τους δικούς τους"
Ο Στρατηγός Βλασόφ
Να σημειώσουμε ότι όλα τα γεγονότα που αναφέραμε ως τώρα έγιναν γνωστά σχεδόν σαράντα χρόνια μετά το τέλος του Β' ΠΠ, τη δεκαετία του 1980! Είναι γνωστά διεθνώς ως «Secret Betrayal» («Μυστική Προδοσία»). Για μία άγνωστη ιστορία του Β' ΠΠ, με πρωταγωνιστή έναν σπουδαίο Ρώσο Στρατηγό, τον Αντρέι Αντρέγιεβιτς Βλασόφ, θα αντλήσουμε στοιχεία και από το warfarehistorynetwork.com. Το κείμενο (Αύγουστος 2015) υπογράφει ο Don Haines. Και η Κατερίνα Α. Βαρελά βέβαια, παραθέτει αναλυτικά στοιχεία για τον Βλασόφ. Ας δούμε λεπτομέρειες.
Ο Στρατηγός Αντρέι Βλασόφ επιθεωρεί άνδρες του Ρωσικού Απελευθερωτικού Στρατού
Ο Ρώσος Στρατηγός Αντρέι Αντρέγιεβιτς Βλασόφ ξεχώριζε από τους άλλους τόσο σε ύψος, όσο και σε νοημοσύνη. Προερχόταν από ταπεινή οικογένεια, όμως ήταν ικανός και ακέραιος. Μέχρι σήμερα υπάρχει ένα άγαλμά του σε κοινότητα Λευκών Ρώσων στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης. Ο Βλασόφ πολέμησε γενναία κατά τη γερμανική εισβολή υπερασπιζόμενος τη Μόσχα και το Λένινγκραντ. Όμως τον Ιούνιο του 1942 έπεσε στα χέρια των Γερμανών και στις 13 Ιουλίου 1942 φυλακίστηκε. Ο Βλασόφ ήταν υπέρ των μπολσεβίκων και πολέμησε ενάντια στους Λευκούς Ρώσους. Στο ΚΚ της ΕΣΣΔ έγινε μέλος μόλις το 1930. Απογοητεύτηκε όμως από τη διακυβέρνηση Στάλιν.
Σύμφωνα με τον βιογράφο του Οσόγκιν, ο Βλασόφ πίστευε ότι: «Αν πεθάνει ο μπολσεβικισμός τότε ο ρωσικός λαός θα ζήσει. Αν ο μπολσεβικισμός επιζήσει, ο ρωσικός λαός θα πεθάνει, θα εξαφανιστεί. Τρίτη επιλογή δεν υπάρχει». Ο Βλασόφ είδε τη γερμανική εισβολή ως ευκαιρία για να απαλλαγεί η ΕΣΣΔ από το σταλινικό καθεστώς. Δύο μήνες μετά τη φυλάκισή του, ο Βλασόφ δημοσίευσε ένα φυλλάδιο στο οποίο καλούσε τον Κόκκινο Στρατό και τη διανόηση να ανατρέψουν τον Στάλιν. Στα τέλη του 1942 οι Γερμανοί τον τοποθέτησαν αρχηγό του «Ρωσικού Εθνικού Κομιτάτου».
Σύμφωνα με τον βιογράφο του Οσόγκιν, ο Βλασόφ πίστευε ότι: «Αν πεθάνει ο μπολσεβικισμός τότε ο ρωσικός λαός θα ζήσει. Αν ο μπολσεβικισμός επιζήσει, ο ρωσικός λαός θα πεθάνει, θα εξαφανιστεί. Τρίτη επιλογή δεν υπάρχει». Ο Βλασόφ είδε τη γερμανική εισβολή ως ευκαιρία για να απαλλαγεί η ΕΣΣΔ από το σταλινικό καθεστώς. Δύο μήνες μετά τη φυλάκισή του, ο Βλασόφ δημοσίευσε ένα φυλλάδιο στο οποίο καλούσε τον Κόκκινο Στρατό και τη διανόηση να ανατρέψουν τον Στάλιν. Στα τέλη του 1942 οι Γερμανοί τον τοποθέτησαν αρχηγό του «Ρωσικού Εθνικού Κομιτάτου».
Γερμανοί συλλαμβάνουν αιχμάλωτο ένα νεαρό Ρώσο στρατιώτη
Ο «Ρωσικός Απελευθερωτικός Στρατός» απαρτιζόταν συνολικά 1.000.000 άνδρες, οι οποίοι όμως ήταν διάσπαρτοι. Πάντως οι Ναζί χαρακτήριζαν τον Βλασόφ «υπάνθρωπο» (untermensch), ενώ ο Χίμλερ, που δέχτηκε τελικά να τον συναντήσει, «γουρούνι»! Τελικά, Χίμλερ και Βλασόφ συμφώνησαν να δημιουργήσουν νέα επιτροπή και στρατό που ένωνε τους Ρώσους εναντίον του Στάλιν. Η επιτροπή αυτή συστάθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1944. Τέσσερις μέρες αργότερα τα αμερικανικά στρατεύματα εισήλθαν σε γερμανικό έδαφος. Ωστόσο ο Βλασόφ πίστευε ότι αν οι Σύμμαχοι νικούσαν, κάτι που πλέον ήταν σχεδόν σίγουρο, θα υπήρχε σύγκρουση του Στάλιν με τους Αγγλοαμερικάνους. Σ' αυτή την περίπτωση ο Βλασόφ με τους άντρες του θα ενώνονταν με τους Δυτικούς, εναντίον των Σοβιετικών! 22.000 άνδρες του Βλασόφ, με γερμανικές στολές πολέμησαν τους Ναζί στην Πράγα και ελευθέρωσαν την πόλη πριν από τους Συμμάχους! Όμως η κομμουνιστική τσεχική αντίσταση προέτρεψε τον Βλασόφ να παραδοθεί στον Κόκκινο Στρατό με τη μεσολάβηση των Αμερικανών. Τελικά, αν και συνοδευόταν από Αμερικανούς έπεσε στα χέρια των Σοβιετικών. Η «Πράβντα», στις 2 Αυγούστου 1945 έγραψε ότι ο Βλασόφ και άλλοι 9 αξιωματικοί καταδικάστηκαν σε θάνατο και απαγχονίστηκαν. Κατά μια εκδοχή, ο Βλασόφ απαγχονίστηκε με σύρμα πιάνου, έναν γάντζο που εισήχθη στη βάση του κρανίου του. Ο Ηaines γράφει ότι υπάρχει και άλλη εκδοχή, που είναι τόσο φρικιαστική, που δεν μπορεί να την αναφέρει…
Ο νομπελίστας Αλεξάντερ Σολζενίτσιν στο «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» γράφει: «Δεν θα είχαν καταταγεί ποτέ στις Βλασοβίτικες γραμμές της Βέρμαχτ αν δεν είχαν οδηγηθεί στο έσχατο σημείο, πέρα από τα όρια της απελπισίας αν δεν είχαν ανατραφεί με άσβεστο μίσος κατά του σοβιετικού καθεστώτος».
Ο νομπελίστας Αλεξάντερ Σολζενίτσιν στο «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» γράφει: «Δεν θα είχαν καταταγεί ποτέ στις Βλασοβίτικες γραμμές της Βέρμαχτ αν δεν είχαν οδηγηθεί στο έσχατο σημείο, πέρα από τα όρια της απελπισίας αν δεν είχαν ανατραφεί με άσβεστο μίσος κατά του σοβιετικού καθεστώτος».
Κοζάκοι ιππείς στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο
Οι Κοζάκοι
Οι Κοζάκοι
Μια άλλη περίπτωση που αξίζει να αναφερθεί, είναι αυτή των Κοζάκων. Οι πρώτοι που εντάχθηκαν στα γερμανικά στρατεύματα είχαν επικεφαλής τον Ιβάν Νικίτις Κονόνοφ. Αν και πολέμησαν στο πλευρό των Γερμανών, είχαν μαζί τους και γυναικόπαιδα που δεν πολέμησαν. Άλλωστε πολλοί από αυτούς δεν ήταν Σοβιετικοί πολίτες. Ήταν μετανάστες για μια γενιά και δεν αναγνώρισαν ποτέ την εξουσία του Σοβιετικού κράτους. Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης της Γιάλτας δεν έπρεπε να επαναπατριστούν. Όμως, έκαναν το λάθος να εμπιστευτούν τους Βρετανούς του Στρατάρχη Αλεξάντερ, που τους έδωσαν ψεύτικες υποσχέσεις και εγγυήσεις. Μόλις παραδόθηκαν στους Σοβιετικούς, οι Κοζάκοι θερίστηκαν από βολές πυροβόλων. Άλλοι πέθαναν σε στρατόπεδα εργασίας. Κάποιοι Κοζάκοι υποψιασμένοι τι θα γινόταν εάν παραδίδονταν στους Σοβιετικούς αρνήθηκαν να ανέβουν στα φορτηγά αυτοκίνητα που τους περίμεναν.
Αφού πυροβολούσαν, τις γυναίκες και τα παιδιά τους, αυτοκτονούσαν. Οι μητέρες έριχναν τα παιδιά τους σ' ένα κοντινό ποτάμι, στο οποίο έπειτα έπεφταν και οι ίδιες. Ο Αλεξάντερ είχε προβλέψει ότι ο επαναπατρισμός τους θα ήταν "μοιραίος για την υγεία τους". Δεν έκανε όμως τίποτα για να εμποδίσει τη δολοφονία τους. Τουλάχιστον το 50% των 32.000-50.000 Κοζάκων που επαναπατρίστηκαν σκοτώθηκαν επί τόπου ή πέθαναν σε στρατόπεδα εργασίας. Μόνο ένας (!), ο Υπολοχαγός Νικολάι Κρασνόφ, μετά από 10 χρόνια σε γκουλάγκ αφέθηκε, χάρη στη γιουγκοσλαβική του υπηκοότητα να πάει στη Δύση. Ο παππούς του, του ζήτησε να γράψει ένα βιβλίο για τις φρικαλεότητες που έζησε. Ο Κρασνόφ το έγραψε, το βιβλίο εκδόθηκε στις Η.Π.Α., αλλά ο Κοζάκος Υπολοχαγός δηλητηριάστηκε, πιθανότατα από την KGB, η οποία ενημερώθηκε για το βιβλίο και το μελέτησε...
Αφού πυροβολούσαν, τις γυναίκες και τα παιδιά τους, αυτοκτονούσαν. Οι μητέρες έριχναν τα παιδιά τους σ' ένα κοντινό ποτάμι, στο οποίο έπειτα έπεφταν και οι ίδιες. Ο Αλεξάντερ είχε προβλέψει ότι ο επαναπατρισμός τους θα ήταν "μοιραίος για την υγεία τους". Δεν έκανε όμως τίποτα για να εμποδίσει τη δολοφονία τους. Τουλάχιστον το 50% των 32.000-50.000 Κοζάκων που επαναπατρίστηκαν σκοτώθηκαν επί τόπου ή πέθαναν σε στρατόπεδα εργασίας. Μόνο ένας (!), ο Υπολοχαγός Νικολάι Κρασνόφ, μετά από 10 χρόνια σε γκουλάγκ αφέθηκε, χάρη στη γιουγκοσλαβική του υπηκοότητα να πάει στη Δύση. Ο παππούς του, του ζήτησε να γράψει ένα βιβλίο για τις φρικαλεότητες που έζησε. Ο Κρασνόφ το έγραψε, το βιβλίο εκδόθηκε στις Η.Π.Α., αλλά ο Κοζάκος Υπολοχαγός δηλητηριάστηκε, πιθανότατα από την KGB, η οποία ενημερώθηκε για το βιβλίο και το μελέτησε...
Winston Churchill-Anthony Eden
Επίλογος
Επίλογος
Από τους 5.745.000 Σοβιετικούς στρατιώτες που αιχμαλωτίστηκαν μετά το 1941, μόνο 1.150.000 επέζησαν ως το 1945. Από το 1944 ως το 1947, πάνω από 2.000.000 Ρώσοι που ζούσαν στις κατεχόμενες χώρες της Ευρώπης επέστρεψαν ακούσια ή εκούσια στην ΕΣΣΔ. Ο Στάλιν τους θεωρούσε μολυσμένους από αντισοβιετική ιδεολογία. Άλλοι εκτελέστηκαν αμέσως μόλις έφτασαν στη Σοβιετική Ένωση, άλλοι πέθαναν στα γκουλάγκ. Ο αναγκαστικός επαναπατρισμός του 1944-1947 στην ΕΣΣΔ έχει μείνει γνωστός ως «το ολοκαύτωμα δύο εκατομμυρίων ανθρώπων». Εκτός από τον Στάλιν, συνυπεύθυνοι είναι και δύο Βρετανοί πολιτικοί, οι Μακμίλαν και Ίντεν που αργότερα έγιναν πρωθυπουργοί της χώρας τους, καθώς έστειλαν χιλιάδες ανθρώπους εκεί που τους περίμενε ο βέβαιος θάνατος…
Πηγές: ΚΑΤΕΡΙΝΑ Α. ΒΑΡΕΛΑ, «ΟΙ ΜΟΙΡΑΙΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ - Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β' ΠΠ», Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τ. 35, ΙΟΥΛΙΟΣ 1999 warfarehistorynetwork.com, «The Fate of Nazi Germany's Cossacks», άρθρο του Dοn Haines, Αύγουστος 2015.
Πηγές: ΚΑΤΕΡΙΝΑ Α. ΒΑΡΕΛΑ, «ΟΙ ΜΟΙΡΑΙΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ - Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β' ΠΠ», Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τ. 35, ΙΟΥΛΙΟΣ 1999 warfarehistorynetwork.com, «The Fate of Nazi Germany's Cossacks», άρθρο του Dοn Haines, Αύγουστος 2015.
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ