Όταν το Ισραήλ εξαπέλυσε επίθεση κατά του Ιράν στις 13 Ιουνίου, επικαλέστηκε ένα κρίσιμο επιχείρημα: πως το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα είχε φτάσει σε «σημείο χωρίς επιστροφή». Η πληροφορία αυτή, βασισμένη σε απόρρητα στοιχεία που παρουσιάστηκαν και σε δυτικούς συμμάχους, φαίνεται να κινητοποίησε όχι μόνο την κυβέρνηση του Ισραήλ αλλά και τη δική του υπηρεσιακή ελίτ.
Αν και το πλήρες περιεχόμενο των ισραηλινών φακέλων παραμένει κρυφό, το Economist εξασφάλισε πρόσβαση σε πηγές που γνώριζαν το περιεχόμενο των φακέλων αυτών, σκιαγραφώντας τα ευρήματα και την πολιτική τους βαρύτητα.
Το περιεχόμενο του φακέλου
Η ισραηλινή πλευρά αναφέρεται σε δύο βασικά αποδεικτικά στοιχεία που τεκμηριώνουν, κατά την άποψή της, την επιτάχυνση της πορείας του Ιράν προς την κατασκευή πυρηνικού όπλου:
Πρώτον, μία ομάδα Ιρανών επιστημόνων φέρεται να έχει αποκρύψει πυρηνικό υλικό άγνωστης καθαρότητας, μη καταγεγραμμένο από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ). Στις 9 Ιουνίου ο Οργανισμός ανέφερε ότι τα επίσημα ιρανικά αποθέματα περιλάμβαναν πάνω από 400 κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου υψηλής καθαρότητας.
Δεύτερον, οι επιστήμονες αυτοί φέρονται να είχαν προγραμματίσει συνάντηση με στελέχη του πυραυλικού σώματος των Φρουρών της Επανάστασης, ενδεικτικό της έναρξης της διαδικασίας «συζεύξεως» πυρηνικής κεφαλής με πύραυλο.
Η εν λόγω δραστηριότητα θεωρείται συνέχεια του προγράμματος AMAD, που το Ιράν φέρεται να ανέστειλε το 2003 υπό τον φόβο αμερικανικής εισβολής. Η νέα δομή περιλαμβάνει την οργάνωση SPND, με κάλυψη σε τομείς όπως τα εμβόλια covid-19 και η τεχνολογία λέιζερ. Σύμφωνα με το Ισραήλ, καθοριστικός ήταν ο ρόλος του δολοφονηθέντος το 2020 Μοχσέν Φαχριζαντέ, πρώην επικεφαλής του AMAD.
Ο «Ειδικός Όμιλος Προόδου» και η επιτάχυνση του 2024
Οι φάκελοι κάνουν λόγο για συγκρότηση «Ειδικού Ομίλου Προόδου» με αποστολή την επίσπευση της μετάβασης σε οπλοποίηση σε περίπτωση σχετικής απόφασης από τον ανώτατο ηγέτη Αλί Χαμενεΐ.
Η δραστηριότητα αυτή, σύμφωνα με τους Ισραηλινούς, αυξήθηκε στα τέλη του 2024 λόγω:
των περιορισμένων επιτυχιών των ιρανικών επιθέσεων με πυραύλους,
της αποδυνάμωσης των αντιαεροπορικών συστημάτων από τις επιδρομές του Ισραήλ,
της κατάρρευσης των συμμάχων του Ιράν στη Γάζα και τον Λίβανο.
Η σημασία της συνάντησης με τους… πυραυλάρχες
Η επικείμενη συνάντηση με τη διοίκηση των πυραύλων θεωρείται καθοριστική. Εάν επιβεβαιωθεί, σημαίνει ότι το Ιράν πέρασε από τη θεωρία στην πράξη και εισήλθε στη φάση επιχειρησιακού σχεδιασμού. Σχετικές προσπάθειες είχαν καταγραφεί ήδη το 2011 από τη ΔΟΑΕ, που είχε αναφερθεί σε μοντελοποίηση πυρηνικών κεφαλών.
Οι επιφυλάξεις των ΗΠΑ και της ΔΟΑΕ
Η διευθύντρια των εθνικών πληροφοριών των ΗΠΑ, Τάλσι Γκάμπαρντ, δήλωσε τον Μάρτιο στο Κογκρέσο πως το Ιράν δεν έχει εγκρίνει νέο πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών όπλων. Παρόμοια θέση διατηρεί και ο διευθυντής του ΙΑΕΑ Ραφαέλ Γκρόσι, ο οποίος πρόσφατα υπογράμμισε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις για συστηματική προσπάθεια κατασκευής βόμβας. Παρ’ όλα αυτά, η υπηρεσία του επιβεβαίωσε την ύπαρξη μη δηλωμένων υλικών σε τρεις τοποθεσίες στο Ιράν.
Η στάση του Τραμπ και οι ενδοκυβερνητικές διαφωνίες
Παρά τις αντιρρήσεις, ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε στις 17 Ιουνίου: «Δεν με νοιάζει τι είπε [η Γκάμπαρντ], νομίζω ότι ήταν πολύ κοντά στο να αποκτήσουν μία [βόμβα]». Στελέχη της κυβέρνησης του, όπως ο πρώην απεσταλμένος Μπρετ ΜακΓκερκ, αναγνωρίζουν πως μόνο οι ΗΠΑ διαθέτουν τα όπλα για να χτυπήσουν κρίσιμες εγκαταστάσεις, όπως το Φορντό, ένα υπόγειο οχυρό που παραμένει άθικτο.
Το προηγούμενο του Ιράκ και οι κίνδυνοι σήμερα
Ο πόλεμος στο Ιράκ το 2003 βασίστηκε σε λανθασμένες πληροφορίες για όπλα μαζικής καταστροφής. Αντίστοιχα, σήμερα τίθεται το ερώτημα κατά πόσο οι ισραηλινές πληροφορίες είναι ακριβείς ή ερμηνεύονται υπό το βάρος πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Ακόμα κι αν είναι έγκυρες, το ερώτημα παραμένει: έχουν όντως περάσει οι Ιρανοί το όριο, ή είναι απλώς πιο κοντά απ’ όσο στο παρελθόν;