Η εξέταση γίνεται στην παράσταση «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'» - Υπάρχουν όρια στο θέατρο; - Οι δημιουργοί πειραματίζονται και μεταθέτουν συνεχώς τα όρια του τι είναι παραδεκτό και τι όχι, τι μπορεί και τι πρέπει να σοκάρει
Πλήρη και ολοκληρωμένη επί σκηνής κολποσκόπηση περιλάμβανε η παράσταση «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'», μία από τις πιο σημαντικές της φετινής θερινής περιόδου. Live, ολοζώντανη (ακόμη και εάν ήταν αναπαράσταση, κανείς δεν θα το αντιλαμβανόταν) κολποσκόπηση της πρωταγωνίστριας και δημιουργού, όχι πχ κάποιας ενδιαφερομένης μερίδας του κοινού, ενδεχομένως.
Εξάλλου, το «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'» της εκ Βραζιλίας ορμώμενης Καρολίνας Μπιάνκι ήταν ένα δρώμενο το οποίο εντάχθηκε στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών 2025 για το σύμπλεγμα των χώρων εκδηλώσεων της Πειραιώς 260, όχι πχ στο Πρόγραμμα «Προλαμβάνω» του Υπουργείου Υγείας. Εξού και η συμμετοχή σε αυτό δεν ήταν δωρεάν για όσους διαθέτουν ΑΜΚΑ, όπως φερ' ειπείν η κολονοσκόπηση ή εξέταση για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Αντιθέτως, έναντι του γλίσχρου εισιτηρίου των 25 ευρώ, σε όσους εκ των θεατών δεν είχαν πρότερη εμπειρία κολποσκοπήσεως, χορηγήθηκε προνομιακή πρόσβαση στο μοναδικό αυτό βίωμα.
Εντούτοις, ήταν άραγε θεατρική αυτή η ιατρική πράξη; Ήταν, έστω, τόσο κρίσιμο συστατικό για τη μεγιστοποίηση της μέθεξης του κοινού το να γνωρίσουν τα εντόσθια της κυρίας Μπιάνκι; Είναι, εν τέλει, τέχνη η κολποσκόπηση; Και, γενικότερα, μήπως οι σύγχρονες αντιλήψεις για το τι συνιστά θέατρο και τι όχι, με την εγκόλπωση -τυχαία η επιλογή του όρου- της λεγόμενης «ακραίας σωματικότητας», διαλύει τη σκηνική μαγεία;
Ας προκαταβάλλουμε εδώ ότι πολύ καλά κάνουν οι δημιουργοί και πειραματίζονται, άριστα πράττουν που μεταθέτουν συνεχώς τα όρια του τι είναι παραδεκτό και τι όχι, τι μπορεί και τι πρέπει να σοκάρει κ.ο.κ. Όπως επίσης δικαιούται επαίνους η διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών που συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμά του καλλιτεχνικές προτάσεις πρωτοποριακές, τολμηρές, αμφιλεγόμενες.
Ούτως ή άλλως, η ανταπόκριση του κοινού είναι ορμητική και ενθουσιώδης. Εν προκειμένω, οι δύο βραδιές της παράστασης/performance «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'» (5 και 6 Ιουλίου) ήταν sold out. Και στην πλειονότητά τους, στο τέλος της παράστασης οι θεατές χειροκροτούσαν όρθιοι την Καρολίνα Μπιάνκι και τους υπόλοιπους συντελεστές. Συνεπώς, εις τους έχοντας ενδοιασμούς, δεύτερες σκέψεις ή εις τους πάσχοντας από το σύνδρομο του «θεματοφύλακα της τέχνης», μάλλον δεν πέφτει λόγος.
Για όσους δεν έτυχε να παρακολουθήσουν το εν λόγω θέαμα, πάντως, επρόκειτο για μια δραματοποιημένη μελέτη του βιασμού. Η κεντρική ιδέα ήταν ότι η πρωταγωνίστρια λαμβάνει εκουσίως και αυτοβούλως το «χάπι του βιασμού» (ένα light υποκατάστατό του, για τις ανάγκες της παράστασης), μένει όντως αναίσθητη, ενώ εν τω μεταξύ παρουσιάζονται διάφορες πτυχές του σχετικού προβληματισμού, αναπτύσσονται παράλληλες αφηγήσεις κ.λπ. Η όλη σύλληψη -και εκτέλεση- είναι εντελώς αβάν γκαρντ, χωρίς φαινομενικό ειρμό, αλλά με μια συνειρμική και υπόγεια δομή. Άρα, σε καμία περίπτωση δεν εμπίπτει στη συμβατική «σχολή» θεάτρου, και άρα είναι άτοπο να κρίνεται ως τέτοια.
Ίσως εάν το θέμα -ο βιασμός- δεν ήταν τόσο απάνθρωπο και δυσάρεστο και, κυρίως, εάν η όλη παράσταση δεν ήταν ένα σχεδόν τρίωρο βασανιστήριο, τότε το «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'» θα ήταν ένα υπόδειγμα προωθημένης προσέγγισης στο σημερινό θέατρο. Όπως παρουσιάστηκε, όμως, από ορισμένες απόψεις ήταν μια δοκιμασία για τον θεατή -και ως τέτοια σχεδιάστηκε μάλλον εξ αρχής, με μια διάθεση τιμωρητική και διδακτική για οποιονδήποτε ανέχεται -άρα γίνεται παθητικός συνένοχος- κακοποιητικές συμπεριφορές, στην πραγματική ζωή, εννοείται.
Βάσει των πληροφοριών που επέλεξε να δώσει το Φεστιβάλ Αθηνών στους θεατές, εν είδει προεπισκόπησης και εισαγωγής στο concept, μαθαίνει κανείς ότι «η Βραζιλιάνα θεατρική σκηνοθέτις, συγγραφέας και περφόρμερ Καρολίνα Μπιάνκι, βραβευμένη με Αργυρό Λέοντα στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας, έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με μια παράσταση-σοκ, που έκανε πρεμιέρα στην Αβινιόν το 2023 δημιουργώντας τεράστια αίσθηση.
» Η Μπιάνκι απαριθμεί περιστατικά έμφυλης βίας, για γυναίκες που βιάστηκαν, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν. Ιστορίες ενοχλητικές, δυσάρεστες. Ιστορίες αθέατες και πανταχού παρούσες. Μπαίνουμε έτσι στον προθάλαμο της κόλασης, στην οποία πρόκειται να βρεθούμε σύντομα, όταν η Μπιάνκι, σε κατάσταση ακραίας ευαλωτότητας, μεταξύ ανάμνησης και ονείρου, ψηλαφεί τα πιο βαθιά σκοτάδια της κατακερματισμένης μνήμης, με τη βοήθεια της ομάδας της, της κολεκτίβας Cara de Cavalo. Στο μεταίχμιο φαντασίας και πραγματικότητας, ιστορίες και εικόνες συνυφαίνονται σε μια ανελέητη καταβύθιση χωρίς κάθαρση.
» Με την ακραία σωματικότητα του έργου της η Μπιάνκι επικαλείται μια γενεαλογία της γυναικείας επιτελεστικής τέχνης -από την Τζίνα Πάνε ως τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς, την Τάνια Μπρουγκέρα και την Άνα Μεντιέτα- στην οποία εγγράφεται και η ίδια.
» Προειδοποίηση ευαίσθητου περιεχομένου: Η παράσταση περιέχει σκηνές που μπορεί να ενοχλήσουν. Περιλαμβάνει στροβοσκοπικό φωτισμό, δυνατή μουσική και χρήση καπνού. Αυστηρά για θεατές άνω των 18 ετών».
Προφανώς οι υπεύθυνοι δεν έκριναν απαραίτητο να απευθύνουν προειδοποίηση προς το κοινό ότι στην παράσταση «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'» το να προσομοιώνονται συνθήκες νάρκωσης, μη συναινετικής συνουσίας (έστω και υπονοούμενης) και οπωσδήποτε κολποσκοπικής εξέτασης. Ορθώς, ίσως, διότι αυτό θα ήταν spoiler και θα κατέστρεφε την πρωτογενή αίσθηση των θεατών.
Από την άλλη, το ελληνικό κοινό είναι εξοικειωμένο πλέον σε τέτοιου είδους ενδοσκοπικές σκηνές: Κάτι παρόμοιο με την Μπιανκί έκανε το 2022 η Λένα Κιτσοπούλου στο «Φρανκενστάιν - Ο Χαμένος Παράδεισος» και, μάλιστα, σαν αυτο-κολποσκόπηση. Την τάση να εκθέτει τα σωθικά -και όχι μόνο τα σώψυχα- των ηθοποιών του έχει εκδηλώσει επίσης σε αθηναϊκές παραστάσεις του και ο έξοχος Ρομέο Καστελούτσι.
Παρόλ' αυτά, εξ αφορμής του «Η νύφη και το 'Καληνύχτα, Σταχτοπούτα'», όσο και εάν προσπαθεί κανείς να το παρακάμψει ή να το αγνοήσει, το ίδιο ερώτημα επιμένει να αναφύεται διαρκώς και μονίμως: Τι άλλο θα δούμε στο θέατρο; Το γυμνό πέρασε από τη φάση του σκανδαλώδους, σε εκείνη της υπερβολικής δόσης και του αναίτιου, με αποτέλεσμα το κοινό να μπουχτίσει την αδαμιαία περιβολή των ηθοποιών, αλλά και οι σκηνοθέτες να τη βαρεθούν ως εκφραστικό εργαλείο.
Τώρα φαίνεται πως διανύουμε τη φάση του «μετα-ξεβρακώματος» στο θέατρο, όπου η απογυμνωμένη έκθεση του σώματος δεν είναι αρκετή και θα πρέπει να διεισδύσουμε μέσα σε αυτό, να κάνουμε μάθημα ανατομίας, να περιεργαστούμε τα εσωτερικά όργανα, να γνωριστούμε με τον κόλπο και τα αναπαραγωγικά όργανα της Καρολίνας Μπιανκί, με το παχύ έντερο κάποιου άλλου, το πάγκρεας ενός τρίτου και πάει λέγοντας.
Και σε ό,τι αφορά στη γενική φιλοσοφία, φαίνεται πως η αναπαράσταση δεν είναι πια επαρκής. Το ζητούμενο για το θέατρο του σήμερα και το αύριο είναι η απόλυτη αυθεντικότητα, ο ρεαλισμός -ή, μάλλον όχι, ο ωμός νατουραλισμός, δηλαδή «το θέαμα κόπτεται παρουσία του πελάτου», ήτοι τα μαχαιρώματα πρέπει να στάζουν αίμα, οι πυροβολισμοί να συνεπάγονται ασθενοφόρα και νεκροφόρες. Με άυλη συνταγογράφηση και χορηγό, πιθανώς, την ΗΔΙΚΑ, αν όχι απευθείας ένα γραφείο τελετών.
Κάπως έτσι το έκανε ο μέγας Ozzy Osbourne, ο πατριάρχης του μέταλ, όταν αποκεφάλιζε νυχτερίδες με τα δόντια του επί σκηνής. Κρίμα μόνο που το έκανε στα live των Black Sabbath 1982, τότε που ο κόσμος ένιωθε αποτροπιασμό και ξεσηκωνόταν οικουμενικός σάλος με τέτοιου είδους καμώματα. Αλλά κι αυτός ο Ozzy, πού πήγαινε χωρίς μια κολποσκόπηση, έναν υπέρηχο άνω-κάτω κοιλίας έστω;