Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν πιστεύουν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι ειλικρινής σε ό,τι αφορά μια ειρηνευτική συμφωνία, έτσι η στρατηγική τους είναι να «καλοπιάνουν» και να επαινούν τον Ντόναλντ Τραμπ, μέχρι εκείνος να φτάσει στο ίδιο συμπέρασμα και να συνειδητοποιήσει ότι θα χρειαστεί να γίνει πιο σκληρός απέναντι στο Κρεμλίνο.
Ωστόσο, ο κύριος στόχος παραμένει να εκτεθεί ο Πούτιν και να ενισχυθεί η πίεση για αυστηρότερες κυρώσεις.
Η «γραμμή» Μακρόν
Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Ευρωπαίος ηγέτης που είχε κάνει τις μεγαλύτερες προσπάθειες για να αποτραπεί ο πόλεμος στην Ουκρανία μέσω διπλωματικών επαφών με τον Ρώσο Πρόεδρο, είναι πλέον ο πιο ξεκάθαρος στη θέση του ότι ο Πούτιν δεν ενδιαφέρεται για ειρήνη.
«Πιστεύω ότι ο πρόεδρος Πούτιν θέλει ειρήνη; Η απάντηση είναι όχι. Αν θέλετε την πιο βαθιά μου πεποίθηση: Όχι. Πιστεύω ότι ο πρόεδρος Τραμπ θέλει ειρήνη; Ναι», δήλωσε ο Μακρόν πριν αναχωρήσει για την Ουάσιγκτον, όπου συμμετείχε σε συνομιλίες τη Δευτέρα.
Και πρόσθεσε: «Δεν πιστεύω ότι ο πρόεδρος Πούτιν θέλει ειρήνη. Νομίζω ότι θέλει την παράδοση της Ουκρανίας. Αυτό είναι που έχει προτείνει».
Το Politico σημειώνει ότι μακριά από κάθε έννοια παραχώρησης εδάφων, ο Πούτιν ζητά ακόμη περισσότερα από το Κίεβο, συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων αμυντικών γραμμών που θα του επέτρεπαν να χτυπήσει βαθύτερα στη χώρα.
Παράλληλα, απορρίπτει κατηγορηματικά την παρουσία δυνάμεων του ΝΑΤΟ για την εγγύηση της ασφάλειας μετά τον πόλεμο – προϋπόθεση που θεωρείται καθοριστική για την Ουκρανία.
Ο ρόλος των κυρώσεων κατά της Ρωσίας
Με δεδομένο ότι βρίσκονται σε εξέλιξη προετοιμασίες για πιθανή σύνοδο Ρωσίας–Ουκρανίας, οι Ευρωπαίοι ηγέτες πραγματοποίησαν την Τρίτη έκτακτες συνομιλίες για να ζυγίσουν την απάντησή τους και να ανταλλάξουν πληροφορίες από τις επαφές που είχαν προηγηθεί στον Λευκό Οίκο.
Σύμφωνα με το Politico, πέντε διπλωμάτες που μίλησαν ανώνυμα τόνισαν ότι οι πρόεδροι, πρωθυπουργοί και πρεσβευτές κινήθηκαν στη γραμμή Μακρόν, εκφράζοντας βαθιά δυσπιστία ότι το Κρεμλίνο θα διαπραγματευθεί με καλή πίστη, αλλά και αισιοδοξία πως η Ουάσιγκτον θα τιμωρήσει τη Μόσχα αν αποδειχθεί ότι ο Πούτιν είναι το βασικό εμπόδιο για την ειρήνη.
«Είναι σαφές ότι αν βρεθούμε σε μια κατάσταση όπου ο Πούτιν αποδείξει ότι δεν θέλει να τερματίσει τον πόλεμο, αυτό θα αναγκάσει τον Τραμπ να δράσει και θα ενισχύσει την επιχειρηματολογία υπέρ των κυρώσεων», δήλωσε ένας διπλωμάτης χώρας που συμμετείχε σε τηλεδιάσκεψη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την Τρίτη.
Οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι η αμερικανική πίεση μέσω κυρώσεων είναι κρίσιμη για τη διπλωματική διαδικασία.
Το Politico σχολιάζει ότι αρκετοί υποστηρίζουν πως ο Πούτιν υποχρεώθηκε να συναντηθεί με τον Τραμπ στην Αλάσκα μόνο μετά την επιβολή υψηλών δασμών από τις ΗΠΑ στην Ινδία για την αγορά ρωσικού πετρελαίου.
Το επόμενο βήμα, ιδιαίτερα δραστικό, θα ήταν η κλιμάκωση παρόμοιων κυρώσεων για να πληγεί το εμπόριο της Ρωσίας με την Κίνα.
Ένας δεύτερος διπλωμάτης επιβεβαίωσε ότι οι σύμμαχοι στηρίζουν την αμερικανική πρωτοβουλία για ειρηνευτική συμφωνία, «όχι επειδή πιστεύουν κατ’ ανάγκην ότι θα πετύχει, αλλά γιατί θα αποτελέσει μια ξεκάθαρη δοκιμή των ρωσικών προθέσεων».
Ένας τρίτος πρόσθεσε ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας που επεξεργάζονται θα επιτρέψουν στην Ουκρανία «να διαπραγματευθεί από θέση ισχύος», ενώ οι κυρώσεις θα εξασφαλίσουν ότι «θα έχουμε μοχλό πίεσης στον Πούτιν».
Το παρασκήνιο των συνομιλιών στον Λευκό Οίκο
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ο Εμανουέλ Μακρόν, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ, και η Τζόρτζια Μελόνι βρέθηκαν τη Δευτέρα στην Ουάσιγκτον, δίπλα στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, για να στηρίξουν τις συνομιλίες του με τον Τραμπ.
Αυτό έγινε λίγες ημέρες αφότου ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε φιλοξενήσει τον Πούτιν στην Αλάσκα, υποστηρίζοντας ότι υπήρξε πρόοδος σε «πολλά σημεία».
«Αυτό είναι μια συνεχής άσκηση διαχείρισης του Τραμπ για όλους – συμπεριλαμβανομένου, παρεμπιπτόντως, και του Πούτιν», δήλωσε στο Politico η Φιόνα Χιλ, πρώην σύμβουλος του Ρεπουμπλικανού στην πρώτη του θητεία και νυν ανώτερη συνεργάτιδα στο Brookings Institution.
Και πρόσθεσε: «Αλλά νομίζω ότι τη Δευτέρα έκαναν τόσο καλή δουλειά όσο θα μπορούσε να περιμένει κανείς». Για την ίδια, το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από τη σύνοδο της Αλάσκας ήταν «κάτι με το οποίο θα μπορούσαν να δουλέψουν – και φαίνεται πως υπήρξε κάτι, ακόμα κι αν η εικόνα ήταν απαράδεκτη».
Το Politico σημειώνει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες «πλημμύρισαν» τον Τραμπ με επαίνους, εκφράζοντας δημόσια ανακούφιση όταν φάνηκε να δίνει ουσιαστικές διαβεβαιώσεις ότι οι ΗΠΑ θα παίξουν ρόλο στις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία.
Στο παρασκήνιο, όμως, η πραγματική τους προσοχή είναι στραμμένη στην προώθηση νέων, πιο σκληρών οικονομικών μέτρων, όταν και εφόσον η Μόσχα αρνηθεί να τερματίσει την εισβολή.
«Όλοι απλώς ακολουθούν τις διαδικασίες», σχολίασε ένας τέταρτος Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Αλλά δεν ξέρουμε ποιος είναι ο τελικός στόχος του Πούτιν. Τι θα τον παρακινήσει να κάνει παραχωρήσεις; Δεν ξέρω».
Η στάση της Ρωσίας
Η ρωσική πλευρά, σύμφωνα με το Politico, απαντά με υπεκφυγές. Ο Σεργκέι Λαβρόφ υποστήριξε ότι η Μόσχα δεν απορρίπτει συνομιλίες με την Ουκρανία, αλλά ότι «κάθε σύνοδος θα πρέπει να προετοιμαστεί βήμα-βήμα, σταδιακά, ξεκινώντας από το επίπεδο των εμπειρογνωμόνων και περνώντας από όλα τα αναγκαία στάδια».
Ο Πούτιν, μάλιστα, πρότεινε η σύνοδος να διεξαχθεί στη Μόσχα, πρόταση που απορρίφθηκε αμέσως.
Ένας Γερμανός αξιωματούχος τόνισε ότι αυτή η τακτική καθυστέρησης αποτελεί «ουσιαστικό τεστ της ρωσικής σοβαρότητας».
«Η Ρωσία συμφώνησε να φιλοξενήσει ή να συμμετάσχει σε μια διμερή σύνοδο με τον Ζελένσκι … Στο μεταξύ, καταλαβαίνω από τα [ΜΜΕ] … ότι η ρωσική πλευρά πλέον το ερμηνεύει διαφορετικά», είπε.
Έκτακτες συνεδριάσεις
Το Politico σχολιάζει ότι η ευρωπαϊκή διπλωματία κινείται πλέον ταχύτατα.
Η ΕΕ πραγματοποίησε έκτακτη συνεδρίαση πρεσβευτών μέχρι τις 2 τα ξημερώματα της Τρίτης, ενώ ακολούθησαν τηλεδιασκέψεις με τη «Συμμαχία των Προθύμων», στην οποία συμμετέχουν και χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Τουρκία και ο Καναδάς.
Παράλληλα, στην Ουάσιγκτον επίκειται αυτή την εβδομάδα συνάντηση στρατιωτικών επιτελείων για τις συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία.
Ο Τραμπ έχει αφήσει να εννοηθεί ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί η αμερικανική αεροπορική ισχύς στην Ουκρανία, ενώ οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να στείλουν στρατεύματα για να προστατεύσουν τη χώρα – σενάρια που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις φιλοδοξίες της Ρωσίας.
Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι έχουν αναγκαστεί να προσαρμόσουν κάποιες από τις «κόκκινες γραμμές» τους στις απαιτήσεις του Αμερικανού Προέδρου.
Μετά τις συνομιλίες στην Ουάσιγκτον, η ΕΕ φάνηκε να μαλακώνει τη στάση της ως προς την απαίτηση για κατάπαυση του πυρός πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων.
«Υπήρχε κάποια ελπίδα ότι ο Τραμπ θα άλλαζε γνώμη στο θέμα της εκεχειρίας. Αυτό δεν συνέβη», είπε ένας πέμπτος διπλωμάτης, εκφράζοντας ανησυχία για τη διαφορά θέσεων. «Αλλά συνολικά ήταν ακόμη ένα καλό βήμα προς την ειρήνη».
Το πιο κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι ακόμη και ο ίδιος ο Τραμπ πλέον αναγνωρίζει δημόσια ότι ο Πούτιν μπορεί να μην διαπραγματεύεται με καλή πίστη.
«Θα μάθουμε για τον πρόεδρο Πούτιν τις επόμενες εβδομάδες. Είναι πιθανό να μην θέλει να κάνει μια συμφωνία», δήλωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ στο Fox News.
«Ελπίζω ο πρόεδρος Πούτιν να φερθεί σωστά, κι αν όχι, τότε θα έχουμε μια δύσκολη κατάσταση», τόνισε.
Το αδιέξοδο με τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία
«Πώς μπορεί να συγκρατηθεί ο Πούτιν;», αναρωτιέται το Politico, καθώς το αδιέξοδο σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία παραμένει.
Οι σύμμαχοι του Κιέβου προσπαθούν να βρουν τρόπο να προστατεύσουν τη χώρα από νέα ρωσική επίθεση σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας – αλλά απέχουν πολύ από το να βρουν λύση.
Σύμφωνα με το Politico, παρά την πίεση του Ντόναλντ Τραμπ, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι σαφής: η χώρα του θα συμφωνήσει σε ειρήνη με τη Ρωσία μόνο εάν αυτή συνοδεύεται από ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας.
Ο Τραμπ είπε προσωπικά στον Ζελένσκι και στους Ευρωπαίους ηγέτες στη συνάντηση της Δευτέρας, στον Λευκό Οίκο, ότι η Ουκρανία θα έχει εγγυήσεις ασφαλείας «τύπου Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ», χωρίς ωστόσο να δώσει λεπτομέρειες.
Την Τρίτη, η «Συμμαχία των Προθύμων» -σύμμαχοι του Κιέβου- έθεσε το ζήτημα επί τάπητος, ενώ ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, ηγείται επιτροπής με Ουκρανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους για να καταλήξουν σε εγγυήσεις ασφαλείας.
«Οι ομάδες σχεδιασμού θα συναντηθούν τις επόμενες ημέρες για να ενισχύσουν περαιτέρω τα σχέδια παροχής ισχυρών εγγυήσεων ασφαλείας και να προετοιμάσουν την ανάπτυξη μιας δύναμης καθησυχασμού εάν οι εχθροπραξίες τερματιστούν», ανέφερε σε ανακοίνωσή του την Τρίτη ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ.
Ένα άλυτο ζήτημα
Το Politico σημειώνει ότι οι εγγυήσεις ασφαλείας πρόκειται για ένα τεράστιο πρόβλημα, το οποίο οι σύμμαχοι του Κιέβου έχουν προσπαθήσει να λύσουν πολλές φορές τα τελευταία τρία χρόνια, χωρίς ποτέ να βρουν απάντηση.
Η πιο προφανής λύση -και αυτή που θέλει πραγματικά το Κίεβο- είναι η ένταξη στο ΝΑΤΟ, ώστε να καλύπτεται από το Άρθρο 5 περί συλλογικής άμυνας. Όμως οι ΗΠΑ, με τη σιωπηρή στήριξη κάποιων ευρωπαϊκών χωρών, το έχουν αποκλείσει.
Η δημιουργία μιας «εξατομικευμένης αποστολής» μπορεί να προκαλέσει περιπλοκές: Ποια χώρα θα στείλει στρατεύματα; Υπό ποιους όρους θα αναπτυχθούν; Πώς θα αντιδράσουν αν δεχθούν επίθεση; Ποιος θα πληρώσει;
Την Τρίτη έγινε σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να στείλουν στρατιώτες στην Ουκρανία. «Μπορώ να σας πω ότι έχουμε οριστικά αποκλείσει την παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων στο έδαφος», δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος ήταν ξεκάθαρος για το ποιος πρέπει να αναλάβει το βάρος. «Έχουμε τα ευρωπαϊκά έθνη, και αυτοί θα το αναλάβουν από την αρχή», είπε ο Τραμπ σε εμφάνισή του στο Fox News, προσθέτοντας: «Η Γαλλία και η Γερμανία, μερικοί από αυτούς, η Βρετανία. Αυτοί θέλουν, ξέρετε, να έχουν στρατεύματα στο έδαφος».
Ο Εμανουέλ Μακρόν υπογράμμισε το ίδιο σημείο νωρίτερα την ίδια μέρα, λέγοντας στη γαλλική τηλεόραση ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να αναπτύξει «δυνάμεις καθησυχασμού» -Βρετανούς, Γάλλους, Γερμανούς, Τούρκους και άλλους- για να πραγματοποιήσουν επιχειρήσεις «στον αέρα, στη θάλασσα και στη στεριά».
Πολλά λόγια, λίγη δράση
Όμως, όπως σχολιάζει το Politico, πίσω από τις μεγάλες δηλώσεις κρύβεται μια χαοτική πραγματικότητα.
Παρά τη συζήτηση περί «στρατευμάτων στο έδαφος», η ακριβής μορφή των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία παραμένει ασαφής, και αυτή η έλλειψη σαφήνειας σπέρνει σύγχυση στους συμμάχους του Κιέβου.
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος ασφαλείας προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε δύναμη θα χρειαζόταν «τουλάχιστον εντολή μάχης» για να αμυνθεί εάν δεχθεί επίθεση από τη Ρωσία — αλλά τόνισε ότι μια τέτοια αποστολή δεν θα είχε ως αποστολή την επιβολή της ειρήνης.
«Αυτό», είπε, «θα παραμείνει έργο του ουκρανικού στρατού».
Γάλλοι αξιωματούχοι επίσης προειδοποίησαν να μην «αγοράσουμε κάτι θεωρητικό».
Οι δυνάμεις που θα μπορούσαν να ηγηθούν
Η έλλειψη σαφούς ορισμού αποκαλύπτει και τις αδυναμίες εκείνων που θέλουν να ηγηθούν. Ο Μακρόν και ο Στάρμερ, ηγέτες δύο πυρηνικών δυνάμεων με μόνιμες έδρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, θέλουν να δείξουν ότι εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διεθνή σκηνή.
Ωστόσο, όπως τονίζει το Politico, αμφότεροι αντιμετωπίζουν πολιτικές και οικονομικές πιέσεις που τροφοδοτούν τον σκεπτικισμό για την ικανότητά τους να στείλουν δυνάμεις στην Ουκρανία.
«Αν σκεφτεί κανείς πόσο πολιτικά αδύναμοι είναι ο Μακρόν και ο Στάρμερ, δεν είναι εύκολο να δει πώς θα προχωρήσει αυτό το σχέδιο», δήλωσε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Δεν είναι εύκολη περίοδος οικονομικά».
Η Γερμανία παραμένει αμφίθυμη. Ο σοσιαλδημοκράτης βουλευτής Αντρέας Σβαρτς, υπεύθυνος για την κοινοβουλευτική εποπτεία του αμυντικού προϋπολογισμού, υπογράμμισε τα όρια. «Αυτή είναι μια απόφαση που πρέπει να λάβει το κοινοβούλιο», δήλωσε στο Politico, τονίζοντας ότι η στρατιωτική ανάπτυξη δεν αποτελεί εκτελεστική απόφαση.
«Δεν έχουμε απλά το προσωπικό για μια μεγάλη αποστολή. Ακόμα και μια μικρή ανάπτυξη θα ήταν πρόκληση», σημείωσε.
Η Τουρκία, με τον μεγάλο της στρατό και την εμπειρία στη Μαύρη Θάλασσα, θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο. Αλλά το ζήτημα είναι πολιτικά περίπλοκο, καθώς η Ελλάδα και η Κύπρος είναι επιφυλακτικές να επιτραπεί στην Άγκυρα να έχει πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια για την άμυνα.
«Είναι πολύ νωρίς για να σκεφτούμε μια τέτοια εξέλιξη», δήλωσε στο Politico ο Σελίμ Γιένελ, πρώην Τούρκος πρέσβης στην ΕΕ.
Και προειδοποίησε: «Όσον αφορά το quid pro quo, θα είναι δύσκολο να ξεπεραστούν τα εμπόδια της ΕΕ για τα κονδύλια άμυνας. Είμαι σίγουρος ότι η ΕΕ θα βρει τρόπο να εμποδίσει την Τουρκία να έχει οποιαδήποτε πρόσβαση».
Η Πολωνία, η οποία διαθέτει πλέον τον μεγαλύτερο στρατό στην ΕΕ, αποκλείει την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, αν και δηλώνει πρόθυμη να βοηθήσει στη λογιστική υποστήριξη οποιασδήποτε αποστολής προς ανατολάς.
«Η Πολωνία έχει το δικό της στρατηγικό δίλημμα επειδή συνορεύει με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, οπότε δεν μπορεί να αποδυναμώσει τις δυνάμεις που χρειάζεται για να αποτρέψει μια επίθεση», είπε ένας υψηλόβαθμος Πολωνός αξιωματούχος, μιλώντας ανώνυμα.
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι είναι επίσης επιφυλακτική για την αποστολή στρατιωτών στην Ουκρανία και έχει συγκρουστεί με τον Μακρόν, υποστηρίζοντας ότι είναι σοφότερο να προσφερθεί στην Ουκρανία ένα σύμφωνο άμυνας αντί για στρατεύματα, τα οποία θα μπορούσαν να εμπλακούν σε πόλεμο με τη Ρωσία.
«Αν ένας από τους στρατιώτες μας σκοτωθεί, θα κάνουμε πως δεν έγινε τίποτα ή θα πρέπει να αντιδράσουμε; Γιατί αν αντιδράσουμε, είναι προφανές ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να το κάνει. Και τότε θα πρέπει κατευθείαν να ενεργοποιήσουμε το Άρθρο 5», φέρεται να είπε η Μελόνι.
Η στάση της Μόσχας και η αγωνία του Κιέβου
Η Μόσχα, από την πλευρά της, αντιτίθεται κατηγορηματικά σε κάθε σενάριο ανάπτυξης στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
«Επαναλαμβάνουμε τη μακρόχρονη θέση μας περί σαφούς απόρριψης οποιωνδήποτε σεναρίων που περιλαμβάνουν την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, καθώς αυτό ενέχει τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης με απρόβλεπτες συνέπειες», προειδοποίησε η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα.
Για το Κίεβο, η συζήτηση γύρω από τις εγγυήσεις ασφαλείας είναι θλιβερά γνώριμη. Ήδη το 2023, πριν από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, τα ίδια επιχειρήματα επαναλήφθηκαν – και τα ίδια ερωτήματα έμειναν αναπάντητα.
«Μερικές φορές είναι δύσκολο να καταλάβουμε τι ακριβώς συζητάμε», είπε τότε ένας ανώτερος διπλωμάτης της Ανατολικής Ευρώπης, μιλώντας ανώνυμα.
Ακόμη πιο ωμά, ο υψηλόβαθμος Πολωνός αξιωματούχος υποστήριξε ότι όλη η συζήτηση είναι πρόωρη. «Δεν θα συμβεί τίποτα επειδή οι μάχες δεν σταματούν», δήλωσε στο Politico.
«Οι Αμερικανοί φαίνονται απρόθυμοι να κινηθούν πολύ μακριά προς τη Ρωσία και οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να στηρίζουν την Ουκρανία, άρα έχουμε αδιέξοδο».