Μια διεπιστημονική μελέτη που βασίζεται σε αναλύσεις ιζηματογενών πυρήνων ανασυνθέτει ένα υδάτινο τοπίο που διατηρήθηκε για χιλιετίες και είχε βαθύτατες επιπτώσεις στο περίφημο ιερό και στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Για αιώνες, έχουμε φανταστεί την αρχαία Ολυμπία — τη γενέτειρα των Ολυμπιακών Αγώνων — ως μια ξηρή και σκονισμένη κοιλάδα, με τους ναούς και το στάδιό της να δεσπόζουν σε ένα χερσαίο τοπίο που διαμορφωνόταν από τους ποταμούς Αλφειό και Κλαδέο. Ωστόσο, μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Quaternary Environments and Humans ανατρέπει πλήρως αυτή την εικόνα.
Μια διεθνής ομάδα γεωγράφων, γεωεπιστημόνων και αρχαιολόγων αποκάλυψε πειστικά στοιχεία που δείχνουν ότι κοντά στο ιερό υπήρχε μια μεγάλη λίμνη — η λεγόμενη «Λίμνη της Ολυμπίας» — η οποία διαμόρφωσε το περιβάλλον και την ιστορία της περιοχής για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της.
Η μελέτη, υπό την καθοδήγηση της Lena Slabon από το Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg του Mainz (Γερμανία), βασίστηκε στην προσεκτική ανάλυση ιζηματογενών πυρήνων που ελήφθησαν από τις λεκάνες των Μακρίσιων και του Λαδικού, οι οποίες περιβάλλουν τον αρχαιολογικό χώρο. Τα συμπεράσματα είναι σαφή: «Βρήκαμε ιζηματογενή στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη λιμναίου περιβάλλοντος και στις λεκάνες. Με βάση πολυάριθμες ραδιοχρονολογήσεις, ανακαλύψαμε ότι η Λίμνη της Ολυμπίας υπήρχε από την 8η χιλιετία π.Χ. έως τουλάχιστον τον 6ο αιώνα μ.Χ.», δηλώνει η ερευνητική ομάδα.
Το σενάριο του μέγιστου σημείου έκτασης της Λίμνης της Ολυμπίας βάσει των
ιζηματογενών στοιχείων και των ψηφιακών δεδομένων από το έδαφος.
Φωτογραφία: L. Slabon et al. 2025
Η ιδέα μιας λίμνης κοντά στην Ολυμπία όχι μόνο αλλάζει ριζικά την εικόνα του χώρου, αλλά και λύνει διαχρονικά μυστήρια, ενώ παράλληλα εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με την καθημερινή ζωή στο ιερό. Πώς επηρέαζε η ύπαρξη της λίμνης την παροχή νερού για τις χιλιάδες αθλητών και θεατών κατά τη διάρκεια των Αγώνων; Χρησιμοποιούνταν άραγε ως υδάτινη οδός μεταφοράς αγαθών; Και γιατί οι αρχαίες πηγές δεν αναφέρουν αυτή την εντυπωσιακή λίμνη;
Για να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα, οι ερευνητές δεν αναζήτησαν ξεχασμένα κείμενα, αλλά στράφηκαν στο ίδιο το έδαφος. Πραγματοποίησαν γεωτρήσεις και συνέλεξαν 15 πυρήνες ιζημάτων – ορισμένοι βάθους έως και 15 μέτρων – από τρία σημεία – κλειδιά: το νοτιοδυτικό τμήμα της λεκάνης των Μακρίσιων, την περιοχή κοντά στον αρχαιολογικό χώρο και το στενό πέρασμα που συνδέει την κοιλάδα των Μακρίσιων με εκείνη του Λαδικού.
Η ιδέα μιας λίμνης κοντά στην Ολυμπία όχι μόνο αλλάζει ριζικά την εικόνα του χώρου, αλλά και λύνει διαχρονικά μυστήρια, ενώ παράλληλα εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με την καθημερινή ζωή στο ιερό. Πώς επηρέαζε η ύπαρξη της λίμνης την παροχή νερού για τις χιλιάδες αθλητών και θεατών κατά τη διάρκεια των Αγώνων; Χρησιμοποιούνταν άραγε ως υδάτινη οδός μεταφοράς αγαθών; Και γιατί οι αρχαίες πηγές δεν αναφέρουν αυτή την εντυπωσιακή λίμνη;
Για να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα, οι ερευνητές δεν αναζήτησαν ξεχασμένα κείμενα, αλλά στράφηκαν στο ίδιο το έδαφος. Πραγματοποίησαν γεωτρήσεις και συνέλεξαν 15 πυρήνες ιζημάτων – ορισμένοι βάθους έως και 15 μέτρων – από τρία σημεία – κλειδιά: το νοτιοδυτικό τμήμα της λεκάνης των Μακρίσιων, την περιοχή κοντά στον αρχαιολογικό χώρο και το στενό πέρασμα που συνδέει την κοιλάδα των Μακρίσιων με εκείνη του Λαδικού.
Χάρτης της Ολυμπίας. Ο Ναός του Διός είναι το πορτοκαλί κτίριο στο
κέντρο και περιβάλλεται από δεκάδες αγάλματα πρωταθλητών. Το γυμνάσιο
είναι το τετράγωνο, κίτρινο κτίριο στα αριστερά με το νούμερο 21.
Φωτογραφία: Public domain / Wikimedia Commons
Η εξαφανισμένη λίμνη της Ολυμπίας
Αναλύοντας αυτά τα «αρχεία του εδάφους», οι επιστήμονες εντόπισαν διάφορους τύπους αποθέσεων. Τα πιο αποκαλυπτικά, ήταν τα λεπτόκοκκα ιζήματα — ιλύς και άργιλος — που σχηματίζονται μόνο σε ήρεμα υδάτινα περιβάλλοντα, όπως λίμνες ή έλη. Αυτά τα λιμναία ιζήματα βρέθηκαν διασκορπισμένα σε μια εκτεταμένη περιοχή, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη μιας μεγάλης, ρηχής λίμνης, και όχι απλώς μιας μικρής λιμνούλας ή εγκαταλελειμμένης καμπής του ποταμού.
Η εξαφανισμένη λίμνη της Ολυμπίας
Αναλύοντας αυτά τα «αρχεία του εδάφους», οι επιστήμονες εντόπισαν διάφορους τύπους αποθέσεων. Τα πιο αποκαλυπτικά, ήταν τα λεπτόκοκκα ιζήματα — ιλύς και άργιλος — που σχηματίζονται μόνο σε ήρεμα υδάτινα περιβάλλοντα, όπως λίμνες ή έλη. Αυτά τα λιμναία ιζήματα βρέθηκαν διασκορπισμένα σε μια εκτεταμένη περιοχή, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη μιας μεγάλης, ρηχής λίμνης, και όχι απλώς μιας μικρής λιμνούλας ή εγκαταλελειμμένης καμπής του ποταμού.
Ανασύνθεση της αρχαίας Ολυμπίας (στα δεξιά είναι το στάδιο).
Φωτογραφία: Internet Archive Book Images / Wikimedia Commons
Η ζωή της Λίμνης της Ολυμπίας: 8.000 χρόνια ιστορίας
Η ραδιοχρονολόγηση οργανικού υλικού που βρέθηκε μέσα στα ιζήματα επέτρεψε στους ερευνητές να ανασυνθέσουν τη χρονολογική πορεία της λίμνης. Τα δεδομένα είναι εντυπωσιακά: τα πρώτα ίχνη λιμναίων συνθηκών στην περιοχή χρονολογούνται μεταξύ 7458–7076 π.Χ., στο νοτιοδυτικό τμήμα της κοιλάδας.
Γύρω στο 4347–4250 π.Χ., η λίμνη είχε ήδη επεκταθεί από τα Μακρίσια έως τη λεκάνη του Λαδικού, ενώ τα πρώτα στοιχεία που δείχνουν ότι η λίμνη έφτανε μέχρι το σημείο όπου αργότερα ιδρύθηκε το ιερό της Ολυμπίας χρονολογούνται μεταξύ 1881–1690 π.Χ.
Η λίμνη συνέχισε να υπάρχει, καλύπτοντας μεγάλες εκτάσεις, σε όλη τη διάρκεια της ακμής του ιερού — από την Αρχαϊκή εποχή έως τουλάχιστον τον 6ο αιώνα μ.Χ. — δηλαδή κατά όλη την περίοδο διεξαγωγής των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων.
Μετά από μια περίοδο ξηρασίας, η λίμνη επανεμφανίστηκε για λίγο τον 13ο/14ο αιώνα μ.Χ., πριν η στάθμη του ποταμού Αλφειού πέσει κατά αρκετά μέτρα, σχηματίζοντας τον «Εξώστη των θησαυρών» που βλέπουμε σήμερα και οδηγώντας στην οριστική εξαφάνιση της λίμνης.
Η μελέτη δεν ανασύνθεσε μόνο την έκταση της λίμνης, αλλά και την κατάσταση της «υγείας» της στο πέρασμα του χρόνου Αναλύοντας μικροαπολιθώματα οστρακοειδών(μικρών καρκινοειδών) και τη χημεία των ιζημάτων, οι ερευνητές εντόπισαν διακριτές οικολογικέςφάσεις.
Η ραδιοχρονολόγηση οργανικού υλικού που βρέθηκε μέσα στα ιζήματα επέτρεψε στους ερευνητές να ανασυνθέσουν τη χρονολογική πορεία της λίμνης. Τα δεδομένα είναι εντυπωσιακά: τα πρώτα ίχνη λιμναίων συνθηκών στην περιοχή χρονολογούνται μεταξύ 7458–7076 π.Χ., στο νοτιοδυτικό τμήμα της κοιλάδας.
Γύρω στο 4347–4250 π.Χ., η λίμνη είχε ήδη επεκταθεί από τα Μακρίσια έως τη λεκάνη του Λαδικού, ενώ τα πρώτα στοιχεία που δείχνουν ότι η λίμνη έφτανε μέχρι το σημείο όπου αργότερα ιδρύθηκε το ιερό της Ολυμπίας χρονολογούνται μεταξύ 1881–1690 π.Χ.
Η λίμνη συνέχισε να υπάρχει, καλύπτοντας μεγάλες εκτάσεις, σε όλη τη διάρκεια της ακμής του ιερού — από την Αρχαϊκή εποχή έως τουλάχιστον τον 6ο αιώνα μ.Χ. — δηλαδή κατά όλη την περίοδο διεξαγωγής των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων.
Μετά από μια περίοδο ξηρασίας, η λίμνη επανεμφανίστηκε για λίγο τον 13ο/14ο αιώνα μ.Χ., πριν η στάθμη του ποταμού Αλφειού πέσει κατά αρκετά μέτρα, σχηματίζοντας τον «Εξώστη των θησαυρών» που βλέπουμε σήμερα και οδηγώντας στην οριστική εξαφάνιση της λίμνης.
Η μελέτη δεν ανασύνθεσε μόνο την έκταση της λίμνης, αλλά και την κατάσταση της «υγείας» της στο πέρασμα του χρόνου Αναλύοντας μικροαπολιθώματα οστρακοειδών(μικρών καρκινοειδών) και τη χημεία των ιζημάτων, οι ερευνητές εντόπισαν διακριτές οικολογικέςφάσεις.
Αρχικά,
η λίμνη παρουσίαζε φρέσκα, καθαρά νερά. Όμως, γύρω στο 3200 π.Χ.,
στο νοτιοδυτικό τμήμα της λίμνης, σημειώθηκε μια μετάβαση προς
συνθήκες ευτροφισμού. Ο ευτροφισμός είναι μια διαδικασία υπερβολικού
εμπλουτισμού των νερών με θρεπτικά συστατικά, που μπορεί να
προκαλέσει υπερανάπτυξη φυκιών και έλλειψη οξυγόνου. Αυτή η πρώτη
αλλαγή μπορεί να οφειλόταν είτε σε φυσικές διεργασίες είτε στις
πρώτες ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή.
Το πιο σημαντικό εύρημα προήλθε από την ανάλυση των ιζημάτων που κατατέθηκαν ακριβώς μπροστά από το ιερό, κοντά στη Νότια Στοά της Ολυμπίας. Τα δεδομένα δείχνουν ότι, από περίπου 700 π.Χ. έως τουλάχιστον 600 μ.Χ., η ποιότητα του νερού μπροστά στην Ολυμπία χαρακτηριζόταν από έντονο ευτροφισμό — πιθανότατα ανθρωπογενούς προέλευσης.
Κατά την περίοδο που η Ολυμπία χρησιμοποιούνταν ως ιερός τόπος λατρείας, οι συνθήκες του νερού στη λίμνη, κοντά στις όχθες της περιοχής, ήταν ιδιαίτερα εύφορες, όπως σημειώνει η μελέτη. Οι ερευνητές συνδέουν το φαινόμενο αυτό άμεσα με την έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
«Υποθέτουμε ότι τα κοπάδια ποτίζονταν και κρατούνταν κατά μήκος του ανατολικού άκρου της λίμνης, κοντά στις εκβολές του ποταμού Αλφειού», αναφέρουν οι επιστήμονες. Επιπλέον, τα απόβλητα χιλιάδων επισκεπτών και κατοίκων πιθανότατα κατέληγαν στη λίμνη, συμβάλλοντας στη ρύπανση από οργανική ύλη.
Τσουνάμι και πλημμύρες: Καταστροφές που επηρέασαν τη λίμνη
Η ιζηματογενής αλληλουχία της Λίμνης της Ολυμπίας, δεν είναι συνεχής. Αντίθετα, διακόπτεται από στρώματα τραχιάς άμμου και αποθεμάτων χαλικιού, στοιχείων που μαρτυρούν φαινόμενα υψηλής έντασης που σάρωσαν την περιοχή. Η μελέτη έχει αναγνωρίσει επτά από τα γεγονότα αυτά (χαρακτηρίζοντάς τα από Ε1 έως Ε7). Τα τρία αρχαιότερα (Ε1, Ε2, Ε3), δείχνουν σαφή χαρακτηριστικά αποθεμάτων από τσουνάμι.
Περιέχουν θραύσματα από θαλάσσια κοχύλια, μικροαπολιθώματα με προέλευση από τη θάλασσα και γεωχημική υπογραφή που καταδεικνύει προς τη θάλασσα. Η ημερομηνία τους συμπίπτει με γνωστά τσουνάμι που έπληξαν τη δυτική ακτή της Πελοποννήσου που προήλθε από σεισμούς στο κοντινό ασταθές τεκτονικό ρήγμα ανάμεσα στην Αφρικανική και την Αιγαιακή πλάκα.
Αντίθετα, πιο πρόσφατα φαινόμενα (από το Ε4 έως το Ε7) τα οποία συνέβησαν στη Χριστιανική Περίοδο, φαίνεται να σχετίζονται με καταστροφικές πλημμύρες ποταμών, και μάλλον πυροδοτήθηκαν από σεισμούς οι οποίοι προκάλεσαν κατολισθήσεις στην κοιλάδα του ποταμού Κλαδεού, έναν μικρό αλλά ταραχώδη παραπόταμο, που εκβάλλει στον Αλφειό ακριβώς δίπλα στην Ολυμπία.
Μία από τις πιο δύσκολες ανασυνθέσεις της μελέτης αφορά τη μεταβολή της στάθμης της λίμνης μέσα στον χρόνο. Συγκρίνοντας το υψόμετρο των χρονολογημένων λιμναίων ιζημάτων από διαφορετικούς πυρήνες, οι ερευνητές κατάφεραν να χαρτογραφήσουν μια κατά προσέγγιση καμπύλη της στάθμης του νερού.
Ανακάλυψαν ότι, κατά την περίοδο ακμής της Ολυμπίας (περίπου 700 π.Χ. έως 600 μ.Χ.), η στάθμη της λίμνης ανέβηκε σταδιακά κατά περίπου 1,1 μέτρα, από περίπου 29,5 σε 30,6 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Το επίπεδο αυτό ήταν αρκετά χαμηλό ώστε τα νοτιότερα κτίρια του ιερού, όπως η Νότια Στοά και τα Νοτιοδυτικά Λουτρά, να παραμένουν σε στεγνό έδαφος, πολύ κοντά στην όχθη αλλά χωρίς να πλημμυρίζουν.
Στη συνέχεια, τον 14ο αιώνα μ.Χ., σημειώθηκε μια γεωλογική καταστροφή: η στάθμη της λίμνης έπεσε απότομα κατά περίπου 8,2 μέτρα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό προκλήθηκε από ανύψωση του εδάφους κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου σεισμού, ο οποίος αύξησε την κλίση του ποταμού Αλφειού. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μαζική οπισθοδρομική διάβρωση, που «έσπασε» το φυσικό φράγμα στην έξοδο της λίμνης (κοντά στο σημερινό φράγμα του Φλόκα), αδειάζοντάς την σχεδόν ολοκληρωτικά.
Αυτή η θεαματική πτώση της στάθμης και η επακόλουθη διάβρωση ευθύνονται άμεσα για τον σχηματισμό του λεγόμενου «Εξώστη των θησαυρών», της υπερυψωμένης πλατφόρμας πάνω στην οποία βρίσκεται σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η λίμνη επανεμφανίστηκε για λίγο αμέσως μετά, πιθανόν επειδή η αποστράγγιση εμποδίστηκε από φερτά υλικά, πριν τελικά στεγνώσει οριστικά.
Ιστορικές συνέπειες ενός διαχρονικού αινίγματος
Η ύπαρξη της Λίμνης της Ολυμπίας, έχει βαθιές προεκτάσεις στην αντίληψή μας για τον χώρο:
Εξακολουθεί να υπάρχει ωστόσο, ένα κεντρικό μυστήριο. Οι ερευνητές επισημαίνουν: Παραμένει ένα θεμελιακό πρόβλημα: Με την πρώτη ματιά, η γεωμορφολογική ανασκευή δεν ταιριάζει με τα στοιχεία που προκύπτουν από τις σημαντικότερες γραπτές πηγές για την τοπογραφία και την ιστορία της Ολυμπίας (του Πινδάρου, του Ξενοφώντα, του Στράβωνα και του Παυσανία).
Σ’ αυτές, δεν υπάρχουν αναφορές για την ύπαρξη της λίμνης, αν και δεν μπορούμε να φανταστούμε πώς είναι δυνατόν να αγνόησαν ένα τόσο εντυπωσιακό φαινόμενο της φύσης. Η ασυμφωνία ανάμεσα στα αναμφισβήτητα επιστημονικά στοιχεία και τη σιωπή των ιστορικών πηγών, είναι ένας γρίφος που μόνο η μελλοντική διεπιστημονική μελέτη θα μπορέσει να λύσει.
Ίσως η λίμνη να ήταν τόσο προφανές στοιχείο του φυσικού τοπίου, ώστε να μην το θεωρούσαν άξιο ειδικής μνείας, ή μπορεί η περιγραφή της, να έχει χαθεί σε κάποιες πτυχές της ιστορίας. Είναι αναμφίβολο ότι η μελέτη ξαναγράφει την περιβαλλοντική ιστορία ενός από τους πιο εμβληματικούς χώρους της αρχαιότητας. Όταν θα σκεφτόμαστε τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, ας μην φέρνουμε στο μυαλό μας μια ξερή κοιλάδα, αλλά τις αντανακλάσεις των ναών στα ήρεμα νερά μιας ξεχασμένης λίμνης, της Ολυμπίας.
Το πιο σημαντικό εύρημα προήλθε από την ανάλυση των ιζημάτων που κατατέθηκαν ακριβώς μπροστά από το ιερό, κοντά στη Νότια Στοά της Ολυμπίας. Τα δεδομένα δείχνουν ότι, από περίπου 700 π.Χ. έως τουλάχιστον 600 μ.Χ., η ποιότητα του νερού μπροστά στην Ολυμπία χαρακτηριζόταν από έντονο ευτροφισμό — πιθανότατα ανθρωπογενούς προέλευσης.
Κατά την περίοδο που η Ολυμπία χρησιμοποιούνταν ως ιερός τόπος λατρείας, οι συνθήκες του νερού στη λίμνη, κοντά στις όχθες της περιοχής, ήταν ιδιαίτερα εύφορες, όπως σημειώνει η μελέτη. Οι ερευνητές συνδέουν το φαινόμενο αυτό άμεσα με την έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
«Υποθέτουμε ότι τα κοπάδια ποτίζονταν και κρατούνταν κατά μήκος του ανατολικού άκρου της λίμνης, κοντά στις εκβολές του ποταμού Αλφειού», αναφέρουν οι επιστήμονες. Επιπλέον, τα απόβλητα χιλιάδων επισκεπτών και κατοίκων πιθανότατα κατέληγαν στη λίμνη, συμβάλλοντας στη ρύπανση από οργανική ύλη.
Τσουνάμι και πλημμύρες: Καταστροφές που επηρέασαν τη λίμνη
Η ιζηματογενής αλληλουχία της Λίμνης της Ολυμπίας, δεν είναι συνεχής. Αντίθετα, διακόπτεται από στρώματα τραχιάς άμμου και αποθεμάτων χαλικιού, στοιχείων που μαρτυρούν φαινόμενα υψηλής έντασης που σάρωσαν την περιοχή. Η μελέτη έχει αναγνωρίσει επτά από τα γεγονότα αυτά (χαρακτηρίζοντάς τα από Ε1 έως Ε7). Τα τρία αρχαιότερα (Ε1, Ε2, Ε3), δείχνουν σαφή χαρακτηριστικά αποθεμάτων από τσουνάμι.
Περιέχουν θραύσματα από θαλάσσια κοχύλια, μικροαπολιθώματα με προέλευση από τη θάλασσα και γεωχημική υπογραφή που καταδεικνύει προς τη θάλασσα. Η ημερομηνία τους συμπίπτει με γνωστά τσουνάμι που έπληξαν τη δυτική ακτή της Πελοποννήσου που προήλθε από σεισμούς στο κοντινό ασταθές τεκτονικό ρήγμα ανάμεσα στην Αφρικανική και την Αιγαιακή πλάκα.
Αντίθετα, πιο πρόσφατα φαινόμενα (από το Ε4 έως το Ε7) τα οποία συνέβησαν στη Χριστιανική Περίοδο, φαίνεται να σχετίζονται με καταστροφικές πλημμύρες ποταμών, και μάλλον πυροδοτήθηκαν από σεισμούς οι οποίοι προκάλεσαν κατολισθήσεις στην κοιλάδα του ποταμού Κλαδεού, έναν μικρό αλλά ταραχώδη παραπόταμο, που εκβάλλει στον Αλφειό ακριβώς δίπλα στην Ολυμπία.
Μία από τις πιο δύσκολες ανασυνθέσεις της μελέτης αφορά τη μεταβολή της στάθμης της λίμνης μέσα στον χρόνο. Συγκρίνοντας το υψόμετρο των χρονολογημένων λιμναίων ιζημάτων από διαφορετικούς πυρήνες, οι ερευνητές κατάφεραν να χαρτογραφήσουν μια κατά προσέγγιση καμπύλη της στάθμης του νερού.
Ανακάλυψαν ότι, κατά την περίοδο ακμής της Ολυμπίας (περίπου 700 π.Χ. έως 600 μ.Χ.), η στάθμη της λίμνης ανέβηκε σταδιακά κατά περίπου 1,1 μέτρα, από περίπου 29,5 σε 30,6 μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Το επίπεδο αυτό ήταν αρκετά χαμηλό ώστε τα νοτιότερα κτίρια του ιερού, όπως η Νότια Στοά και τα Νοτιοδυτικά Λουτρά, να παραμένουν σε στεγνό έδαφος, πολύ κοντά στην όχθη αλλά χωρίς να πλημμυρίζουν.
Στη συνέχεια, τον 14ο αιώνα μ.Χ., σημειώθηκε μια γεωλογική καταστροφή: η στάθμη της λίμνης έπεσε απότομα κατά περίπου 8,2 μέτρα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό προκλήθηκε από ανύψωση του εδάφους κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου σεισμού, ο οποίος αύξησε την κλίση του ποταμού Αλφειού. Το γεγονός αυτό προκάλεσε μαζική οπισθοδρομική διάβρωση, που «έσπασε» το φυσικό φράγμα στην έξοδο της λίμνης (κοντά στο σημερινό φράγμα του Φλόκα), αδειάζοντάς την σχεδόν ολοκληρωτικά.
Αυτή η θεαματική πτώση της στάθμης και η επακόλουθη διάβρωση ευθύνονται άμεσα για τον σχηματισμό του λεγόμενου «Εξώστη των θησαυρών», της υπερυψωμένης πλατφόρμας πάνω στην οποία βρίσκεται σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η λίμνη επανεμφανίστηκε για λίγο αμέσως μετά, πιθανόν επειδή η αποστράγγιση εμποδίστηκε από φερτά υλικά, πριν τελικά στεγνώσει οριστικά.
Ιστορικές συνέπειες ενός διαχρονικού αινίγματος
Η ύπαρξη της Λίμνης της Ολυμπίας, έχει βαθιές προεκτάσεις στην αντίληψή μας για τον χώρο:
- Παροχή νερού: Τα πολλά πηγάδια που είχαν σκαφτεί στο εσωτερικό της Άλτεως (το ιερό άβατο) συνδέονταν με τον υδροφόρο ορίζοντα της λίμνης. Τα πηγάδια αυτά, με την πολύ χαμηλότερη στάθμη του νερού του Αλφειού, θα ήταν ξερά. Η λειτουργία τους, διασφαλιζόταν από τη λίμνη.
- Διαχείριση αποβλήτων: Το σύστημα αποστράγγισης του Λεωνιδαίου (από τα μεγαλύτερα κτίσματα του ιερού, εκεί όπου φιλοξενούνταν οι επίσημοι), φαίνεται πως είχε κατασκευαστεί ώστε να εκβάλλει απευθείας στη λίμνη. Ακόμη, η λίμνη μπορεί να χρησίμευε για τη διάλυση του απόβλητου νερού από το ιερό.
- Μεταφορές και λογιστική: Η λίμνη μπορεί να ήταν η δίοδος απ’ όπου περνούσαν οι επισκέπτες για να φτάσουν στον αρχαίο χώρο και να χρησίμευε για την μεταφορά των κατασκευαστικών υλικών, κάθε είδους αγαθών και τροφίμων.
- Οικονομία: Οι ρηχές υδάτινες ζώνες στο ανατολικό άκρο της λίμνης, μπορεί να αξιοποιούνταν για τη βόσκηση των ζωντανών από όπου προερχόταν το κρέας για τους επισκέπτες των Αγώνων.
Εξακολουθεί να υπάρχει ωστόσο, ένα κεντρικό μυστήριο. Οι ερευνητές επισημαίνουν: Παραμένει ένα θεμελιακό πρόβλημα: Με την πρώτη ματιά, η γεωμορφολογική ανασκευή δεν ταιριάζει με τα στοιχεία που προκύπτουν από τις σημαντικότερες γραπτές πηγές για την τοπογραφία και την ιστορία της Ολυμπίας (του Πινδάρου, του Ξενοφώντα, του Στράβωνα και του Παυσανία).
Σ’ αυτές, δεν υπάρχουν αναφορές για την ύπαρξη της λίμνης, αν και δεν μπορούμε να φανταστούμε πώς είναι δυνατόν να αγνόησαν ένα τόσο εντυπωσιακό φαινόμενο της φύσης. Η ασυμφωνία ανάμεσα στα αναμφισβήτητα επιστημονικά στοιχεία και τη σιωπή των ιστορικών πηγών, είναι ένας γρίφος που μόνο η μελλοντική διεπιστημονική μελέτη θα μπορέσει να λύσει.
Ίσως η λίμνη να ήταν τόσο προφανές στοιχείο του φυσικού τοπίου, ώστε να μην το θεωρούσαν άξιο ειδικής μνείας, ή μπορεί η περιγραφή της, να έχει χαθεί σε κάποιες πτυχές της ιστορίας. Είναι αναμφίβολο ότι η μελέτη ξαναγράφει την περιβαλλοντική ιστορία ενός από τους πιο εμβληματικούς χώρους της αρχαιότητας. Όταν θα σκεφτόμαστε τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, ας μην φέρνουμε στο μυαλό μας μια ξερή κοιλάδα, αλλά τις αντανακλάσεις των ναών στα ήρεμα νερά μιας ξεχασμένης λίμνης, της Ολυμπίας.