Μελετώντας αρχαίες ροές λάβας που διαρρήχθηκαν πάνω στο ρήγμα Tuz Gölü της Τουρκίας, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Curtin ανακάλυψαν νέα στοιχεία για το πώς οι ήπειροι σιγά σιγά διασπώνται.
Επιστήμονες έλυσαν μυστήριο 2.000 ετών με το άφθαρτο χρυσό του θρυλικού θαλάσσιου μεταξιού
Η μελέτη αρχαίων ροών λάβας που σκλήρυναν και αργότερα έσπασαν κατά μήκος ενός τεράστιου ρήγματος στην Τουρκία προσέφερε στους επιστήμονες νέα στοιχεία σχετικά με το πώς μετατοπίζονται οι ήπειροι με την πάροδο του χρόνου, ενισχύοντας την κατανόησή μας για τους πιθανούς σεισμικούς κινδύνους.
Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Curtin ανακάλυψαν ότι η Ζώνη Ρήγματος Tuz Gölü, ένα γεωλογικό χαρακτηριστικό που εκτείνεται σε περισσότερα από 200 χιλιόμετρα και είναι ορατό από το διάστημα, σταδιακά διευρύνεται.
Αυτός ο αργός διαχωρισμός παρέχει μια σπάνια ευκαιρία να παρατηρηθούν οι δυνάμεις που διαμορφώνουν τον φλοιό της Γης στα σημεία όπου συναντώνται οι τεκτονικές πλάκες.
Ο επικεφαλής συγγραφέας Καθηγητής Axel Schmitt, από το John de Laeter Centre και τη School of Earth and Planetary Sciences του Curtin, εξήγησε ότι τα ευρήματα απαντούν σε ένα μακροχρόνιο ερώτημα σχετικά με το πώς κινείται το ρήγμα.
Τα αποτελέσματα σηματοδοτούν μια σημαντική πρόοδο τόσο για την αξιολόγηση των σεισμικών κινδύνων όσο και για τη βελτίωση των παγκόσμιων μοντέλων που περιγράφουν πώς παραμορφώνονται οι ήπειροι.
«Παρόλο που η Τουρκία είναι γνωστή για τα σεισμογενή ρήγματα οριζόντιας ολίσθησης, αυτή η μελέτη επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι το ρήγμα Tuz Gölü είναι ένα ρήγμα επέκτασης, που σημαίνει ότι η γη και στις δύο πλευρές απομακρύνονται η μία από την άλλη, αντί να ολισθαίνει πλευρικά όπως πιστευόταν προηγουμένως», δήλωσε ο καθηγητής Schmitt.
Ανακατασκευάζοντας αρχαίες ροές λάβας
«Αρκετές ροές λάβας από το ηφαίστειο Hasandağ έρεαν πάνω από το ρήγμα και ψύχονταν, και στη συνέχεια διασπάστηκαν από σεισμούς. Καταφέραμε να ανακατασκευάσουμε το αρχικό τους σχήμα και να προσδιορίσουμε την ηλικία τους. Αυτό μας επέτρεψε να παρακολουθήσουμε πώς βράχοι που κάποτε συνδέονταν έχουν μετατοπιστεί και απομακρυνθεί με την πάροδο του χρόνου».
«Τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν ξεκάθαρα ότι το ρήγμα ανοίγει (έλκεται/απομακρύνεται) με ρυθμό περίπου ενός χιλιοστού ανά έτος, αντί να ολισθαίνει πλαγίως. Η κατανόηση αυτών των κινήσεων είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για την αξιολόγηση των ηφαιστειακών και σεισμικών απειλών, αλλά και για τη βελτίωση των παγκόσμιων μοντέλων παραμόρφωσης των ηπείρων».
Η ερευνητική ομάδα εφάρμοσε προηγμένες επιστημονικές μεθόδους, συνδυάζοντας δεδομένα τηλεπισκόπησης με αναλύσεις από τον μικροαισθητήρα ιόντων (ion microprobe) του Κέντρου John de Laeter και χρονολόγηση με ήλιο (helium dating) στην εγκατάσταση του Κέντρου Θερμοχρονολόγησης Δυτικής Αυστραλίας (WATCH).
Αυτά τα εργαλεία τους επέτρεψαν να προσδιορίσουν τις ακριβείς ηλικίες των ροών λάβας και να μετρήσουν πόσο είχαν μετακινηθεί κατά τη διάρκεια χιλιάδων ετών.
Ένας απ’ τους συγγραφείς της μελέτης από το Curtin, Αναπληρωτής Καθηγητής Martin Danišík, από το John de Laeter Centre, εξήγησε ότι οι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι ζιρκονίου μέσα στη λάβα, λειτούργησαν ως φυσικοί γεωλογικοί χρονομετρητές.
Αυτοί οι κρύσταλλοι παγίδευσαν ήλιο που προήλθε από τη ραδιενεργό διάσπαση ιχνών ουρανίου και θορίου, διατηρώντας έτσι αρχείο της ιστορίας της λάβας.
«Μετρώντας το ουράνιο, το θόριο και το ήλιο στον ζιρκόνιο, μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πότε εκτοξεύτηκαν οι ροές λάβας, χύθηκαν κατά μήκος του ρήγματος και ακολούθως ψύχθηκαν», δήλωσε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Danišík.
Οι κρυφές κινήσεις
Μία ακόμη απ’ τους συγγραφείς από το Curtin και ειδικός στην τηλεπισκόπηση Janet Harvey, επίσης από το John de Laeter Centre, δήλωσε ότι επειδή οι σεισμοί στο ρήγμα Tuz Gölü συμβαίνουν λιγότερο συχνά σε σύγκριση με τα γρήγορα κινούμενα ρήγματα στα βόρεια και ανατολικά της Τουρκίας, μελέτες παραμόρφωσης του τοπίου όπως αυτή, παρέχουν δεδομένα που η σύγχρονη σεισμική καταγραφή από μόνη της δεν μπορεί να προσφέρει.
«Το ρήγμα βρίσκεται σε μια βασική τοποθεσία όπου αλληλεπιδρούν η ευρασιατική, η αραβική και η αφρικανική πλάκα», δήλωσε η Harvey. «Η μελέτη των κινήσεών του μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς κατανέμεται η τάση όταν οι ήπειροι συγκρούονται – γνώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν αλλού κατά μήκος της οροσειράς Άλπεων-Ιμαλαΐων και σε άλλες ζώνες παραμόρφωσης ηπείρων σε όλο τον κόσμο».
«Αυτή η έρευνα υπογραμμίζει τη σημασία της επανεξέτασης μακροχρόνιων γεωλογικών υποθέσεων και της χρήσης σύγχρονων τεχνικών για την ακριβή μέτρηση του τρόπου με τον οποίο οι ήπειροι ανταποκρίνονται στις τεράστιες πιέσεις των τεκτονικών συγκρούσεων», πρόσθεσε.