«Είναι ληστεία»... Βρετανικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «The Marbles» αποδεικνύει πέραν αμφιβολίας ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα κλάπηκαν από τον Λόρδο Έλγιν. Η ταινία ερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα γλυπτά αποσπάστηκαν από τον Παρθενώνα, ενώ η Ελλάδα βρισκόταν υπό οθωμανική κυριαρχία.
Ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Γουίλκινσον τόνισε στο Sky News ότι το ντοκιμαντέρ ξεκαθαρίζει οριστικά «το τοπίο» σχετικά με το νομικό καθεστώς των Γλυπτών.
Σημειώνει ότι ο Έλγιν δεν απέκτησε νόμιμα τα Γλυπτά - αντίθετα, η πράξη του ισοδυναμεί με «τη μεγαλύτερη ληστεία στην ιστορία της τέχνης».
Η βρετανική κυβέρνηση αγόρασε τα γλυπτά από τον Λόρδο και τα τοποθέτησε στο Βρετανικό Μουσείο, όπου εκτίθενται για 200 χρόνια. Αποτελούν το 50% περίπου του συνόλου του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που σώζεται σήμερα.
«Χρειαζόταν τα χρήματα από τη βρετανική κυβέρνηση για να πληρώσει όλες τις δωροδοκίες του σε μέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», είπε ο κ. Γουίλκινσον για τη συναλλαγή.
«Ο Λόρδος Έλγιν τα πούλησε... αλλά το ερώτημα είναι, είχε πράγματι το δικαίωμα να τα αγοράσει;»
Κεντρικό θέμα της συζήτησης είναι η νομιμότητα ενός οθωμανικού εγγράφου, γνωστού ως «φιρμάνι», το οποίο φέρεται να εξουσιοδότησε τον Λόρδο Έλγιν να απομακρύνει τα Γλυπτά από την Ελλάδα.
Υπάρχει μόνο ένα ιταλικό κείμενο που αναφέρεται ως μετάφραση αυτού του εγγράφου.
Ο Γουίλκινσον δήλωσε: «Ήταν συνήθης πρακτική εκείνη την εποχή ένα αντίγραφο να φυλάσσεται στην Κωνσταντινούπολη και ένα άλλο αντίγραφο να αποστέλλεται στην Αθήνα. Υπήρχε ένα αρχείο στην Κωνσταντινούπολη και οι Τούρκοι το έχουν εξετάσει λεπτομερώς εδώ και πολλές δεκαετίες και δεν μπορούν να βρουν τίποτα».
Μιλώντας στο Sky News το 2024, η Δρ. Ζεϊνέπ Μποζ, επικεφαλής της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης για το υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας, σημείωσε ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη για το φιρμάνι στο οθωμανικό αρχείο.
«Παρά την εκτεταμένη αρχειακή έρευνα, δεν έχει βρεθεί κανένα τέτοιο φιρμάνι. Είναι ακόμη δύσκολο να χαρακτηρίσει κανείς αυτό το έγγραφο μετάφραση όταν το πρωτότυπο δεν είναι διαθέσιμο», είχε δηλώσει τότε.
Από πλευράς του, ο Μπράιαν Κοξ παρατηρεί δηκτικά ότι τα μάρμαρα θα είχαν ήδη επιστρέψει στην Αθήνα αν είχαν σταλεί στο Εδιμβούργο και όχι στο Λονδίνο. Το 2023, το Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας επέστρεψε τον αναμνηστικό στύλο του Οίκου των Νίιστζουλ στον Καναδά.
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα
Σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, από τους 97 σωζόμενους λίθους από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, οι 56 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 40 στην Αθήνα. Από τις 64 σωζόμενες μετόπες, οι 48 βρίσκονται στην Αθήνα και οι 15 στο Λονδίνο. Από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, οι 19 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 9 στην Αθήνα. Η ζωφόρος του Παρθενώνα θεωρείται ότι απεικονίζει την Πομπή των Παναθηναίων. Οι μετόπες εικονίζουν: στην ανατολική πλευρά τη Γιγαντομαχία, στην δυτική πλευρά την Αμαζονομαχία, στην βόρεια τον Τρωικό Πόλεμο και στη νότια πλευρά τη μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπίθων. Στο ανατολικό αέτωμα αναπαριστάται η γέννηση της Αθηνάς, ενώ στο δυτικό αέτωμα η διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κηδεμονία της Αθήνας.