Στη σύλληψη της πρώην ύπατης εκπροσώπου της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και νυν πρύτανη του Κολεγίου της Ευρώπης, Φεντερίκα Μογκερίνι, καθώς και άλλων δύο αξιωματούχων προχώρησε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά.
Η υπόθεση ενέχει μεγάλο πολιτικό βάρος και σοβαρές προεκτάσεις για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, μετά την κράτηση των τριών υψηλόβαθμων στελεχών.
Τα πρόσωπα
Η Μογκερίνι, Ιταλίδα ανέλαβε τα ηνία της διπλωματίας της ΕΕ το 2014, και ενσάρκωσε το πρόσωπο της ΕΕ στο εξωτερικό κατά την πενταετία της θητείας του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ως προέδρου της Επιτροπής. είχε ηγηθεί για την ΕΕ του πολύ ευαίσθητου θέματος των διαπραγματεύσεων για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αντικαταστάθηκε στη θέση του Υπάτου Εκπροσώπου από τον Ισπανό Ζοσέπ Μπορέλ, τον οποίο διαδέχθηκε τον Δεκέμβριο του 2024 η Εσθονή Κάγια Κάλας.
Τον Σεπτέμβριο του 2020, η Μογκερίνι έγινε πρύτανης του Κολλεγίου της Ευρώπης και ο ιστότοπος του ιδρύματος αναφέρει ότι η Μογκερίνι διευθύνει επίσης από τον Αύγουστο του 2022 την Διπλωματική Ακαδημία της ΕΕ.
Πέρα από την Μογκερίνι κρατούνται ο Στέφανο Σανίνο, σήμερα γενικός διευθυντής της Επιτροπής για τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τον Κόλπο. Πριν υπηρετήσει ως γενικός γραμματέας της διπλωματικής υπηρεσίας της ΕΕ (2021-2024), η καριέρα του Σανίνο ως διπλωμάτη τον οδήγησε στην Ισπανία όπου ήταν πρεσβευτής της Ιταλίας για τέσσερα χρόνια, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το τρίτο πρόσωπο που έχουν συλλάβει οι Αρχές, σύμφωνα με την ιταλική Corriere Della Sera είναι ο Τσεζάρε Ζεγκρέτι, συνδιευθυντής του Γραφείου Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Έργων του Κολλεγίου από τον Ιανουάριο του 2022.
Η υπόθεση αφορά το πρόγραμμα της Διπλωματικής Ακαδημίας της ΕΕ, ένα εννιάμηνο πρόγραμμα κατάρτισης νέων Ευρωπαίων διπλωματών, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ένωση και το οποίο, για την περίοδο 2021-2022, ανατέθηκε στο Κολέγιο της Ευρώπης, στην Μπριζ, μετά από διαγωνισμό.
Η ποινική έρευνα ξεκίνησε μετά από καταγγελίες ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), ο διπλωματικός βραχίονας της ΕΕ, και το Κολέγιο της Ευρώπης συνωμότησαν για να καταχραστούν δημόσια χρήματα της ΕΕ το 2021 και το 2022 με σκοπό την ίδρυση μιας νέας διπλωματικής ακαδημίας, σύμφωνα με τέσσερα άτομα που έχουν γνώση της έρευνας και μίλησαν στο Euractiv.
Η υπόθεση είναι το τελευταίο μεγάλο σκάνδαλο που πλήττει την ΕΕ μετά τις έρευνες για τη Huawei και το «Qatargate», και εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ακεραιότητα ανώτερων ηγετικών στελεχών των θεσμικών οργάνων σε επίπεδο ΕΕ.
Υπό κράτηση η Μογκερίνι και έρευνα για διαφθορά
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της EPPO, τα τρία άτομα συνελήφθησαν το πρωί της Τρίτης στις Βρυξέλλες.
Στην ουσία πρόκειται για κρατήσεις που θα πρέπει να μετατραπούν σε συλλήψεις εντός 48 ωρών από τις βελγικές δικαστικές αρχές, διαδικασία τυπική αλλά κρίσιμη για τη συνέχεια της έρευνας, καθώς θα στοιχειοθετούνται οι κατηγορίες.
Οι κατηγορίες που διερευνώνται είναι απάτη σε δημόσιες συμβάσεις, διαφθορά, σύγκρουση συμφερόντων και παραβίαση επαγγελματικού απορρήτου.
Η έρευνα ξεκίνησε ύστερα από καταγγελίες που έφτασαν αρχικά στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), οι οποίες στη συνέχεια διαβιβάστηκαν στην EPPO.
Οι ερευνητές ζήτησαν και πέτυχαν την άρση ασυλίας ορισμένων εμπλεκομένων, όπως κι έγινε, γεγονός που δείχνει το βάθος της έρευνας και τη σοβαρότητα των ενδείξεων.
Τι εξετάζουν οι αρχές
Η έρευνα αφορά τον τρόπο με τον οποίο το Κολέγιο της Ευρώπης εξασφάλισε την ανάθεση του προγράμματος της Διπλωματικής Ακαδημίας από την Eυρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης. Σύμφωνα με την EPPO, υπάρχουν «σοβαρές υποψίες» ότι παραβιάστηκε το άρθρο 169 του Κανονισμού Χρηματοδότησης της ΕΕ, το οποίο αφορά τον θεμιτό ανταγωνισμό σε διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων.
Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται εάν δόθηκαν εμπιστευτικές πληροφορίες πριν από τη δημοσίευση του διαγωνισμού. Το Κολέγιο της Ευρώπης φέρεται να είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων για τα κριτήρια της προκήρυξης, αποκτώντας έτσι αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι άλλων υποψήφιων οργανισμών.
Εξετάζεται ενδεχόμενο σύγκρουσης συμφερόντων εκ μέρους προσώπων που είχαν ενεργό ρόλο τόσο στην κατάρτιση των όρων της προκήρυξης όσο και στην επιλογή του τελικού αναδόχου και εάν υπήρξε παραβίαση επαγγελματικού απορρήτου. Η διαρροή πληροφοριών σχετικά με δημόσιους διαγωνισμούς συνιστά ποινικό αδίκημα όταν γίνεται προς όφελος συγκεκριμένου φορέα.
Τέλος, εξετάζεται εάν υπήρξε κατασπατάληση ή ακατάλληλη χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται με εκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Εάν αποδειχθεί απάτη, οι ευθύνες θα είναι σημαντικές.
Κατόπιν δικαστικής εντολής, η ομοσπονδιακή αστυνομία του Βελγίου πραγματοποίησε εκτεταμένες έρευνες σε κτίρια του Κολεγίου της Ευρώπης στην Μπριζ, στις εγκαταστάσεις της EEAS στις Βρυξέλλες και στις ιδιωτικές κατοικίες των υπόπτων.
Στις επιχειρήσεις συμμετείχε και προσωπικό της OLAF, ενώ, παράλληλα, η Διπλωματική Υπηρεσία της ΕΕ επιβεβαίωσε ότι οι έρευνες αφορούν δραστηριότητες προηγούμενων διοικήσεων, δηλαδή πριν από την ανάληψη καθηκόντων της σημερινής ύπατης εκπροσώπου Κάγια Κάλας, υπογραμμίζει η γαλλική Figaro.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και ο ρόλος της στην υπόθεση
Η EPPO, που λειτουργεί από το 2021, αποτελεί τον πρώτο υπερεθνικό εισαγγελικό θεσμό της ΕΕ, με αρμοδιότητα όχι μόνο να ερευνά αλλά και να ασκεί διώξεις για εγκλήματα που θίγουν τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Σε αντίθεση με την OLAF, η οποία περιορίζεται σε διοικητικές έρευνες, η EPPO έχει τη δυνατότητα να προχωρεί σε συλλήψεις, να ζητά άρση ασυλίας, να ασκεί ποινικές διώξεις σε κράτη-μέλη, να φέρνει υποθέσεις ενώπιον εθνικών δικαστηρίων.
Η σύλληψη της Φεντερίκα Μογκερίνι -μίας από τις πιο αναγνωρίσιμες ευρωπαϊκές προσωπικότητες της τελευταίας δεκαετίας- προκαλεί ισχυρό σοκ στις Βρυξέλλες. Ως πρύτανης του Κολεγίου της Ευρώπης, είχε κομβικό ρόλο στη διασύνδεση του ακαδημαϊκού κόσμου με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Τα επόμενα 24ωρα αναμένονται κρίσιμα, καθώς θα αποφασιστεί αν οι κρατήσεις-συλλήψεις θα μετατραπούν σε προφυλάκιση, θα γίνουν γνωστές οι πρώτες επίσημες κατηγορίες, ενώ αναμένεται να αυξηθούν και οι πολιτικές πιέσεις για πλήρη διαφάνεια.
Σε κάθε περίπτωση, η γνωστοποίηση της υπόθεσης προκάλεσε ήδη την αντίδραση της Μόσχας.
Η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, σχολίασε ότι «η ΕΕ προτιμά να αγνοεί τα δικά της προβλήματα διαφθοράς, αλλά κάνει συνεχώς κήρυγμα στους άλλους».