Ξεκινά το έργο της τεκμηριωμένης ανασύσταση της αρχικής όψης του διακόσμου του μνημείου σε συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και τον Δημόκριτο
Τι χρώμα είχαν οι Σφίγγες και το βάθρο με τον Λέοντα του Τύμβου Καστά στην Αμφίπολη; Κατά πόσο το ψηφιδωτό του τάφου ακολούθησε ως πρότυπο την τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Τάφο Ι των Αιγών και τι είδους χρωματικοί συνδυασμοί κοσμούσαν τις ζωγραφισμένες μαρμάρινες ζωφόρους του; Τα παραπάνω, εξαιρετικά ενδιαφέροντα ερωτήματα αναμένεται να βρουν σύντομα απαντήσεις χάρη στη δημιουργική σύμπραξη της αρχαιολογίας, της μουσειολογίας και της σύγχρονης τεχνολογίας που ανέλαβαν να ανασυνθέσουν, με όσο το δυνατό πιο πιστό τρόπο, την αρχική όψη του σημαίνοντος μνημείου δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πολυχρωμία του.
Το υπουργείο Πολιτισμού, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) και το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» (ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος) ενώνουν τις δυνάμεις τους, μέσω προγραμματικής σύμβασης συνολικού προϋπολογισμού 660.000 ευρώ που υπεγράφη σήμερα, με στόχο την επιστημονικά τεκμηριωμένη ανασύσταση της αρχικής όψης του διακόσμου του μνημείου η οποία έχει αλλοιωθεί από τη φθορά τη χρόνου προκειμένου να δώσουν στο κοινό που θα το επισκέπτεται στο μέλλον μια σαφή, ολοκληρωμένη εικόνα του και – γιατί όχι – να φέρουν στο φως νέα στοιχεία για την μακεδονική ταφική αρχιτεκτονική.
Το ερευνητικό αυτό έργο για τη μελέτη και την ανάδειξη της πολυχρωμίας του ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά έχει τίτλο «AmphiPoly» και προστίθεται στα έργα ανάδειξης και αποκατάστασης του μνημείου τα οποία, όπως είπε σήμερα η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί στο τέλος του 2027 έτσι ώστε να καταστεί επισκέψιμο: «Το πρώτο τμήμα των έργων αφορά στην αποκατάσταση και ανάδειξη μέρους του περιβόλου και στην εξωτερική διαμόρφωση του περιδρόμου, που διατρέχει τον Τύμβο, στην προστασία και ανάδειξη του ορύγματος της ταφικής θήκης, στον τελευταίο χώρο, όπου επανατοποθετείται η δίφυλλη μαρμάρινη θύρα, κατακερματισμένη και παραβιασμένη, ήδη από την αρχαιότητα. Η επανατοποθέτησή της -έργο, ιδιαίτερα δύσκολο τεχνικά- αποκαθιστά την ιστορική εικόνα του μνημείου. Το δεύτερο μέρος των έργων αφορά στην ανέγερση του μουσειακού και εκθεσιακού χώρου, των υποδομών εξυπηρέτησης του κοινού, καθώς και στην υλοποίηση των διαδρομών εντός του αρχαιολογικού χώρου» επισήμανε η ίδια.
Πώς θα γίνει η χρωματική ανασύνθεση
Οι αρχαιομετρικές μετρήσεις, τα στοιχεία που προκύπτουν από την ιστορική – αρχαιολογική έρευνα αλλά και τα ψηφιακά εργαλεία θα αποτελέσουν τα τρία βασικά «όπλα» στην απαιτητική όσο και ρηξικέλευθη αποστολή της επιστημονικά τεκμηριωμένης ανασύστασης της πολυχρωμίας και της εικονογραφίας του μνημείου. Τα εξειδικευμένα εργαστήρια του ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ», σε συνεργασία με ομάδες έγκριτων ερευνητικών κέντρων του εξωτερικού, θα διεξαγάγουν αρχαιομετρικές μετρήσεις ενώ θα χρησιμοποιηθεί, παράλληλα, ψηφιακό υλικό υψηλής τεχνολογίας τρισδιάστατης σάρωσης καθώς ψηφιακές εφαρμογές οπτικοποίησης και διάδρασης δεδομένων.
Οι αρχαιομετρικές μετρήσεις, τα στοιχεία που προκύπτουν από την ιστορική – αρχαιολογική έρευνα αλλά και τα ψηφιακά εργαλεία θα αποτελέσουν τα τρία βασικά «όπλα» στην απαιτητική όσο και ρηξικέλευθη αποστολή της επιστημονικά τεκμηριωμένης ανασύστασης της πολυχρωμίας και της εικονογραφίας του μνημείου. Τα εξειδικευμένα εργαστήρια του ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ», σε συνεργασία με ομάδες έγκριτων ερευνητικών κέντρων του εξωτερικού, θα διεξαγάγουν αρχαιομετρικές μετρήσεις ενώ θα χρησιμοποιηθεί, παράλληλα, ψηφιακό υλικό υψηλής τεχνολογίας τρισδιάστατης σάρωσης καθώς ψηφιακές εφαρμογές οπτικοποίησης και διάδρασης δεδομένων.
Επιπλέον, θα δημιουργηθούν ψηφιακά αντίγραφα κάποιων σημαντικών τμημάτων του μνημείου, ψηφιακά μοντέλα και βίντεο εικονικής πραγματικότητας (VR) για μουσειακή χρήση ενώ στη μελέτη και την ανασύνθεση των εικονογραφικών στοιχείων θα συνεργαστούν και εικαστικοί καλλιτέχνες οι οποίοι θα έχουν στη διάθεσή τους συγκριτικά αποτελέσματα φασματοσκοπικής εξέτασης και φωτογράφισης υπερυψηλής ανάλυσης σύγχρονων έργων ταφικής ζωγραφικής της αρχαίας Μακεδονίας, με συναφή εικονογραφία, ύφος και ζωγραφική τεχνική.
«Οι ερευνητικές μας ομάδες, με τεχνογνωσία που εκτείνεται από την καινοτομία στην τεχνική του φθορισμού ακτίνων Χ (XRF) για τη μελέτη της αρχαίας πολυχρωμίας, τις εμπεριστατωμένες και έγκυρες χρονολογήσεις οργανικών υλικών και κονιαμάτων έως τον προσδιορισμό της προέλευσης μαρμάρων, θα συμβάλουν στην εις βάθος κατανόηση του ρόλου και της σημασίας του ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά στην Αρχαιότητα. Με σύγχρονα εργαστήρια, εξειδικευμένους επιστήμονες και διεθνείς συνεργασίες, εργαζόμαστε ώστε η έρευνα να φωτίσει νέες πτυχές του μνημείου και να στηρίξει την τεκμηριωμένη ανάδειξη ενός μοναδικού αρχαιολογικού συνόλου» εξήγησε ο Πρόεδρος του ΔΣ και Διευθυντής Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών “Δημόκριτος” Ευάγγελος Καρκαλέτσης.
«Οι ερευνητικές μας ομάδες, με τεχνογνωσία που εκτείνεται από την καινοτομία στην τεχνική του φθορισμού ακτίνων Χ (XRF) για τη μελέτη της αρχαίας πολυχρωμίας, τις εμπεριστατωμένες και έγκυρες χρονολογήσεις οργανικών υλικών και κονιαμάτων έως τον προσδιορισμό της προέλευσης μαρμάρων, θα συμβάλουν στην εις βάθος κατανόηση του ρόλου και της σημασίας του ταφικού μνημείου του Τύμβου Καστά στην Αρχαιότητα. Με σύγχρονα εργαστήρια, εξειδικευμένους επιστήμονες και διεθνείς συνεργασίες, εργαζόμαστε ώστε η έρευνα να φωτίσει νέες πτυχές του μνημείου και να στηρίξει την τεκμηριωμένη ανάδειξη ενός μοναδικού αρχαιολογικού συνόλου» εξήγησε ο Πρόεδρος του ΔΣ και Διευθυντής Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών “Δημόκριτος” Ευάγγελος Καρκαλέτσης.
«Μέσα από διεπιστημονικές μεθοδολογίες, προηγμένες, μη-καταστροφικές τεχνικές ανάλυσης και ψηφιακές εφαρμογές υψηλής ακρίβειας, φιλοδοξούμε να ανασυνθέσουμε όσο γίνεται πληρέστερα τον αρχικό χρωματικό πλούτο του μνημείου και να φωτίσουμε νέες πτυχές της μακεδονικής ταφικής αρχιτεκτονικής» πρόσθεσε ο Πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Δημοσθένης Σαρηγιάννης.
Για ένα μείζον ερευνητικό πρόγραμμα, που αξιοποιεί την αιχμή της επιστημονικής γνώσης, της τεχνολογίας και της αρχαιομετρίας, ώστε να μελετηθεί και να αποδοθεί -με το μεγαλύτερο δυνατό σεβασμό- η αρχική πολυχρωμία, η αισθητική και το συμβολικό βάθος του ταφικού συγκροτήματος έκανε λόγο η Λίνα Μενδώνη: «Με το πρόγραμμα AmphiPoly, δημιουργούμε μια νέα, πλήρως τεκμηριωμένη βάση δεδομένων, ενώ παράλληλα προσφέρουμε στο παγκόσμιο κοινό σύγχρονα εργαλεία για την κατανόηση και την βιωματική προσέγγιση του μνημείου. Το Υπουργείο Πολιτισμού, συστηματικά, επενδύοντας στη διεπιστημονική έρευνα, συνεργάζεται με τα Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά μας Ιδρύματα, ώστε η προστασία και η προβολή των μνημείων μας να στηρίζονται σε ακέραια επιστημονικά δεδομένα. Το έργο αυτό αποτελεί υπόδειγμα δημιουργικής σύμπραξης αρχαιολογίας, μουσειολογίας και τεχνολογίας, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αναδειχθεί με τρόπους που τιμούν το παρελθόν και συνομιλούν δυναμικά με το μέλλον» υπογράμμισε.
Για ένα μείζον ερευνητικό πρόγραμμα, που αξιοποιεί την αιχμή της επιστημονικής γνώσης, της τεχνολογίας και της αρχαιομετρίας, ώστε να μελετηθεί και να αποδοθεί -με το μεγαλύτερο δυνατό σεβασμό- η αρχική πολυχρωμία, η αισθητική και το συμβολικό βάθος του ταφικού συγκροτήματος έκανε λόγο η Λίνα Μενδώνη: «Με το πρόγραμμα AmphiPoly, δημιουργούμε μια νέα, πλήρως τεκμηριωμένη βάση δεδομένων, ενώ παράλληλα προσφέρουμε στο παγκόσμιο κοινό σύγχρονα εργαλεία για την κατανόηση και την βιωματική προσέγγιση του μνημείου. Το Υπουργείο Πολιτισμού, συστηματικά, επενδύοντας στη διεπιστημονική έρευνα, συνεργάζεται με τα Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά μας Ιδρύματα, ώστε η προστασία και η προβολή των μνημείων μας να στηρίζονται σε ακέραια επιστημονικά δεδομένα. Το έργο αυτό αποτελεί υπόδειγμα δημιουργικής σύμπραξης αρχαιολογίας, μουσειολογίας και τεχνολογίας, επιβεβαιώνοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αναδειχθεί με τρόπους που τιμούν το παρελθόν και συνομιλούν δυναμικά με το μέλλον» υπογράμμισε.
Αναστασία Κουκά
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ