Η αμυντική οργάνωση του Καρπενησίου το 1949- Η επίθεση του ΔΣΕ και η κατάληψη της πρωτεύουσας της Ευρυτανίας- Τα λάθη και οι παραλείψεις των κυβερνητικών δυνάμεων- Η κατάρριψη του αεροσκάφους της Βασιλικής Αεροπορίας, ο Αμερικανός Υποσμηναγός που εκτελέστηκε(;) και τα χρυσά δόντια που αφαιρέθηκαν από τους νεκρούς...
Η τελευταία αναλαμπή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος και ταυτόχρονα «κύκνειο άσμα» του ήταν η κατάληψη του Καρπενησίου στις 21 Ιανουαρίου 1949. Μετά από 18, τουλάχιστον, ημέρες κατοχής από τον ΔΣΕ και την αντεπίθεση του Εθνικού Στρατού, υπό τον Θρασύβουλο Τσακαλώτο, το Καρπενήσι πέρασε ξανά στον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων. Μετά την ανακατάληψη του Καρπενησίου, ο ΕΣ εξαπέλυσε αντεπίθεση κατά του ΔΣΕ εκδιώκοντάς τον από τη Ρούμελη και πλέον άνοιξε ο δρόμος για την τελική σύγκρουση στη Βόρεια Ελλάδα. Ξεχωριστή σημασία έχει το γεγονός ότι ένας από τους επικεφαλής του ΔΣΕ (Διοικητής της 1ης Μεραρχίας) κατά την κατάληψη του Καρπενησίου ήταν ο Χαρίλαος Φλωράκης (Καπετάν Γιώτης), μετέπειτα Γ.Γ. του Κ.Κ.Ε.
Αντάρτες στα χιόνια
Το Καρπενήσι μετά την απελευθέρωση
Το Καρπενήσι μετά την απελευθέρωση
Μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, η ασφάλεια του Καρπενησίου, που είχε περίπου 3.500 κατοίκους, ανατέθηκε στον Εθνικό Στρατό, τη Χωροφυλακή και τις Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου (ΜΑΥ). Λίγο αργότερα, προστέθηκαν σε αυτούς ένας Λόχος Τοπικών Εθνικοφρόνων (Μαυροσκούφηδες) και μια διλοχία, που εγκαταστάθηκε στις Ράχες Τυμφρηστού, σε υψόμετρο 1.197 μέτρων, που αποτελούν κομβικό σημείο για την άμυνα του Καρπενησίου.
Γιάννης Αλεξάνδρου ή Διαμαντής αριστερά και Χαρίλαος Φλωράκης ή καπετάν Γιώτης δεξιά
Από τις αρχές του 1946 ως τα μέσα του 1947, Διοικητής της Φρουράς Καρπενησίου ήταν ο Ταγματάρχης Τολιόπουλος, γερμανόφιλος, Διοικητής του «Ευζωνικού» Τάγματος Αγρινίου (1944-1945). Τον διαδέχθηκε ο ικανότατος Ταγματάρχης Κυριάκος Παπαγεωργόπουλος, Διοικητής της μονάδας Υλικού Πολέμου της 71ης Ταξιαρχίας. Ο Παπαγεωργόπουλος, που είχε υπηρετήσει στην Ταξιαρχία του Ρίμινι ήθελε να εμφυσήσει στους άνδρες του στην Ευρυτανία το πνεύμα της και να δώσει την ευκαιρία στο 7ο Τάγμα Εθνοφρουράς, που προετοιμαζόταν να μεταβεί στο Καρπενήσι για να αντιμετωπίσει πιθανή επίθεση των ανταρτών, να αναπτυχθεί χωρίς καθυστερήσεις και προβλήματα. Μόλις έφτασε στο Καρπενήσι, ο Παπαγεωργόπουλος, σε συνεννόηση με τη Νομαρχία, ξεκίνησε τη λήψη μιας σειράς μέτρων. Συγκέντρωσε πολίτες με σκαπάνες και φτυάρια για να γίνουν διάφορα οχυρωματικά έργα, οχύρωσε πολύ καλά το ύψωμα του Αγίου Δημητρίου, στα ΝΑ της πόλης, για να μπορέσει να αντέξει μόνο του τις επιθέσεις, αν έπεφτε το Καρπενήσι, διέταξε να κατασκευαστούν παρατηρητήρια από οπλισμένο σκυρόδεμα και σίδερα, απαγόρευσε την κυκλοφορία και την είσοδο-έξοδο στην πόλη τη νύχτα, έδωσε εντολή να γίνονται συλλήψεις υπόπτων κ.ά.
Από τις αρχές του 1946 ως τα μέσα του 1947, Διοικητής της Φρουράς Καρπενησίου ήταν ο Ταγματάρχης Τολιόπουλος, γερμανόφιλος, Διοικητής του «Ευζωνικού» Τάγματος Αγρινίου (1944-1945). Τον διαδέχθηκε ο ικανότατος Ταγματάρχης Κυριάκος Παπαγεωργόπουλος, Διοικητής της μονάδας Υλικού Πολέμου της 71ης Ταξιαρχίας. Ο Παπαγεωργόπουλος, που είχε υπηρετήσει στην Ταξιαρχία του Ρίμινι ήθελε να εμφυσήσει στους άνδρες του στην Ευρυτανία το πνεύμα της και να δώσει την ευκαιρία στο 7ο Τάγμα Εθνοφρουράς, που προετοιμαζόταν να μεταβεί στο Καρπενήσι για να αντιμετωπίσει πιθανή επίθεση των ανταρτών, να αναπτυχθεί χωρίς καθυστερήσεις και προβλήματα. Μόλις έφτασε στο Καρπενήσι, ο Παπαγεωργόπουλος, σε συνεννόηση με τη Νομαρχία, ξεκίνησε τη λήψη μιας σειράς μέτρων. Συγκέντρωσε πολίτες με σκαπάνες και φτυάρια για να γίνουν διάφορα οχυρωματικά έργα, οχύρωσε πολύ καλά το ύψωμα του Αγίου Δημητρίου, στα ΝΑ της πόλης, για να μπορέσει να αντέξει μόνο του τις επιθέσεις, αν έπεφτε το Καρπενήσι, διέταξε να κατασκευαστούν παρατηρητήρια από οπλισμένο σκυρόδεμα και σίδερα, απαγόρευσε την κυκλοφορία και την είσοδο-έξοδο στην πόλη τη νύχτα, έδωσε εντολή να γίνονται συλλήψεις υπόπτων κ.ά.
Χορός ανταρτών και ανταρτισσών
Στα τέλη του 1947 η άμυνα του Καρπενησίου ενισχύθηκε με το 7ο Τάγμα Εθνοφρουράς, που το αποτελούσαν εθνικόφρονες πολίτες παλαιών κλάσεων, γνωστοί ως «Σοφούληδες». Και αυτό το Τάγμα τέθηκε υπό την διοίκησή του. Όμως, λίγο αργότερα ο Παπαγεωργόπουλος έφυγε από το Καρπενήσι, με προορισμό τις δυνάμεις καταδρομών (ΛΟΚ) και αντικαταστάθηκε από τον Ταγματάρχη (ΠΖ) Αλέκο Ισαακίδη, ο οποίος εφάρμοσε το ίδιο σχέδιο αμυντικής διάταξης. Τον Μάιο του 1948 επισκέφθηκε το Καρπενήσι για υπηρεσιακούς λόγους ο Διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος, ο οποίος ζήτησε από τον Διοικητή της Χ Μεραρχίας Πεζικού Υποστράτηγο Βασιλά, να τοποθετήσει στη θέση του Στρατιωτικού Διοικητή Καρπενησίου, τον Ταγματάρχη Δημήτριο Καραπιπέρη, που καταγόταν από την Αγία Τριάδα Ευρυτανίας.
Ο Καραπιπέρης, που γνώριζε πρόσωπα και πράγματα στην Ευρυτανία, αντιμετώπιζε τους αντάρτες ή όσους τους συμπαθούσαν, με επιθετικές ενέργειες. Συγκέντρωνε πληροφορίες για αυτούς και στη συνέχεια έστελνε εναντίον τους μικρές ομάδες ανδρών εξοπλισμένων με μαχαίρια, αυτόματα όπλα και χειροβομβίδες. Ο τρόπος δράσης των ανδρών του Καραπιπέρη και η αποτελεσματικότητά τους προκάλεσαν τον θαυμασμό του Τσακαλώτου, ο οποίος στις 12/7/1948 έστειλε σε όλες τις μονάδες του Α’ ΣΣ διαταγή με θέμα: «Επιτυχής ενέργεια 7ου ΤΕ ». Τον Αύγουστο του 1948, ο Τσακαλώτος επισκέφθηκε το Καρπενήσι και απένειμε στον Καραπιπέρη το Αριστείο Ανδρείας.
Στα τέλη του 1947 η άμυνα του Καρπενησίου ενισχύθηκε με το 7ο Τάγμα Εθνοφρουράς, που το αποτελούσαν εθνικόφρονες πολίτες παλαιών κλάσεων, γνωστοί ως «Σοφούληδες». Και αυτό το Τάγμα τέθηκε υπό την διοίκησή του. Όμως, λίγο αργότερα ο Παπαγεωργόπουλος έφυγε από το Καρπενήσι, με προορισμό τις δυνάμεις καταδρομών (ΛΟΚ) και αντικαταστάθηκε από τον Ταγματάρχη (ΠΖ) Αλέκο Ισαακίδη, ο οποίος εφάρμοσε το ίδιο σχέδιο αμυντικής διάταξης. Τον Μάιο του 1948 επισκέφθηκε το Καρπενήσι για υπηρεσιακούς λόγους ο Διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος, ο οποίος ζήτησε από τον Διοικητή της Χ Μεραρχίας Πεζικού Υποστράτηγο Βασιλά, να τοποθετήσει στη θέση του Στρατιωτικού Διοικητή Καρπενησίου, τον Ταγματάρχη Δημήτριο Καραπιπέρη, που καταγόταν από την Αγία Τριάδα Ευρυτανίας.
Ο Καραπιπέρης, που γνώριζε πρόσωπα και πράγματα στην Ευρυτανία, αντιμετώπιζε τους αντάρτες ή όσους τους συμπαθούσαν, με επιθετικές ενέργειες. Συγκέντρωνε πληροφορίες για αυτούς και στη συνέχεια έστελνε εναντίον τους μικρές ομάδες ανδρών εξοπλισμένων με μαχαίρια, αυτόματα όπλα και χειροβομβίδες. Ο τρόπος δράσης των ανδρών του Καραπιπέρη και η αποτελεσματικότητά τους προκάλεσαν τον θαυμασμό του Τσακαλώτου, ο οποίος στις 12/7/1948 έστειλε σε όλες τις μονάδες του Α’ ΣΣ διαταγή με θέμα: «Επιτυχής ενέργεια 7ου ΤΕ ». Τον Αύγουστο του 1948, ο Τσακαλώτος επισκέφθηκε το Καρπενήσι και απένειμε στον Καραπιπέρη το Αριστείο Ανδρείας.
Άνδρες και γυναίκες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας
Εκείνη την περίοδο την υπεράσπιση του Καρπενησίου είχαν αναλάβει το 7ο Ελαφρό Τάγμα Πεζικού (ΕΤΠ) αποτελούμενο από 500 άνδρες, ο Λόχος Εθνοφυλακής Ασφαλείας Καρπενησίου (140 άνδρες), μια διμοιρία με πυροβόλα Vickers και Bren και όλμους 3 ιντσών. Για να εξασφαλιστεί η οδική αρτηρία Λαμίας- Καρπενησίου εγκαταστάθηκε στις Ράχες Τυμφρηστού ο Λόχος του 5ου Τάγματος, που είχε την έδρα του στον Άγιο Γεώργιο Φθιώτιδας. Στα τέλη Οκτωβρίου 1948 όμως, με εντολή της Διοίκησης Εθνοφρουράς Ρούμελης (ΔΕΡ) και παρά τις αντιρρήσεις του Καραπιπέρη, ο λόχος αυτός, λόγω του χειμώνα αποσύρθηκε και εγκαταστάθηκε στο Καρπενήσι, στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, ως εφεδρεία του Τάγματος της πόλης, αφήνοντας έτσι όμως ακάλυπτο το Καρπενήσι από την πλευρά της Λαμίας.
Στα μέσα Ιανουαρίου 1949, το ΓΕΣ πληροφορήθηκε από τον Καραπιπέρη και άλλες πηγές, ότι οι αντάρτες βρίσκονταν στα σύνορα Ευρυτανίας- Καρδίτσας και ετοίμαζαν κάποια μεγάλη επιχείρηση, ίσως εναντίον του Καρπενησίου. Ενημέρωσε αμέσως την ΑΣΔΕΔΕ (Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκησις Εθνοφρουράς Στερεάς Ελλάδας) και τη διέταξε:
α) Να εξασφαλίσει την οδική αρτηρία Μακρακώμης- Καρπενησίου και
β) να μετακινήσει την 71η Ταξιαρχία Πεζικού προς την περιοχή του Καρπενησίου, το βράδυ της 19/1 και να κινηθεί την επομένη προς την κατεύθυνση Στένωμα- Βίνιανη- Κοιλάδα Μέγδοβα (Ταυρωπού) για να αντιμετωπίσει τους αντάρτες. Όμως, η ΑΣΔΕΣΕ φαίνεται ότι αγνοούσε την κρισιμότητα της κατάστασης και έδωσε μόνο εντολή να μεταβούν στο Καρπενήσι το Τακτικό Στρατηγείο Εθνοφρουράς (ΤΣΕ) που βρισκόταν στη Μακρακώμη και μια διλοχία του 5ου ΕΤΠ, αποτελούμενη από 240 άνδρες, με Διοικητή τον Ευρυτάνα Ταγματάρχη Βασίλειο Μαντούζα, που ήταν εγκατεστημένοι λίγο πιο μακριά, στον κομβικής σημασίας οικισμό Άγιο Γεώργιο. Η διοίκηση του Καρπενησίου ανατέθηκε στον Διοικητή του ΤΣΕ Συνταγματάρχη Τριαντάφυλλο Παπατριανταφύλλου που είχε υπό τις διαταγές του περίπου 1.400 άνδρες.
Εκείνη την περίοδο την υπεράσπιση του Καρπενησίου είχαν αναλάβει το 7ο Ελαφρό Τάγμα Πεζικού (ΕΤΠ) αποτελούμενο από 500 άνδρες, ο Λόχος Εθνοφυλακής Ασφαλείας Καρπενησίου (140 άνδρες), μια διμοιρία με πυροβόλα Vickers και Bren και όλμους 3 ιντσών. Για να εξασφαλιστεί η οδική αρτηρία Λαμίας- Καρπενησίου εγκαταστάθηκε στις Ράχες Τυμφρηστού ο Λόχος του 5ου Τάγματος, που είχε την έδρα του στον Άγιο Γεώργιο Φθιώτιδας. Στα τέλη Οκτωβρίου 1948 όμως, με εντολή της Διοίκησης Εθνοφρουράς Ρούμελης (ΔΕΡ) και παρά τις αντιρρήσεις του Καραπιπέρη, ο λόχος αυτός, λόγω του χειμώνα αποσύρθηκε και εγκαταστάθηκε στο Καρπενήσι, στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, ως εφεδρεία του Τάγματος της πόλης, αφήνοντας έτσι όμως ακάλυπτο το Καρπενήσι από την πλευρά της Λαμίας.
Στα μέσα Ιανουαρίου 1949, το ΓΕΣ πληροφορήθηκε από τον Καραπιπέρη και άλλες πηγές, ότι οι αντάρτες βρίσκονταν στα σύνορα Ευρυτανίας- Καρδίτσας και ετοίμαζαν κάποια μεγάλη επιχείρηση, ίσως εναντίον του Καρπενησίου. Ενημέρωσε αμέσως την ΑΣΔΕΔΕ (Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκησις Εθνοφρουράς Στερεάς Ελλάδας) και τη διέταξε:
α) Να εξασφαλίσει την οδική αρτηρία Μακρακώμης- Καρπενησίου και
β) να μετακινήσει την 71η Ταξιαρχία Πεζικού προς την περιοχή του Καρπενησίου, το βράδυ της 19/1 και να κινηθεί την επομένη προς την κατεύθυνση Στένωμα- Βίνιανη- Κοιλάδα Μέγδοβα (Ταυρωπού) για να αντιμετωπίσει τους αντάρτες. Όμως, η ΑΣΔΕΣΕ φαίνεται ότι αγνοούσε την κρισιμότητα της κατάστασης και έδωσε μόνο εντολή να μεταβούν στο Καρπενήσι το Τακτικό Στρατηγείο Εθνοφρουράς (ΤΣΕ) που βρισκόταν στη Μακρακώμη και μια διλοχία του 5ου ΕΤΠ, αποτελούμενη από 240 άνδρες, με Διοικητή τον Ευρυτάνα Ταγματάρχη Βασίλειο Μαντούζα, που ήταν εγκατεστημένοι λίγο πιο μακριά, στον κομβικής σημασίας οικισμό Άγιο Γεώργιο. Η διοίκηση του Καρπενησίου ανατέθηκε στον Διοικητή του ΤΣΕ Συνταγματάρχη Τριαντάφυλλο Παπατριανταφύλλου που είχε υπό τις διαταγές του περίπου 1.400 άνδρες.
Σχεδιάγραμμα της μάχης του Καρπενησίου
Το πρωί της 19/2 η διλοχία Μαντούζα εγκαταστάθηκε στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, αλλά το βράδυ, μετά από διαταγή της ΔΕΡ κινήθηκε προς τη διάβαση των Αγίων Αποστόλων, ΒΑ του Καρπενησίου. Εκεί συνάντησε ένα επίλεκτο αντάρτικο σώμα, τη Σχολή Αξιωματικών του Κλιμακίου του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ). Μετά από σύντομη μάχη διαλύθηκε. Οι περισσότεροι άνδρες της διλοχίας σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ μόνο 45 τράπηκαν σε φυγή (από τους 240). Στο Καρπενήσι πάντως επικρατούσε ένα κλίμα τελείως διαφορετικό, ένας περίεργος εφησυχασμός. Ο Παπατριανταφύλλου, ο Καραπιπέρης, ο Νομάρχης και ο Δήμαρχος διασκέδαζαν στη Λέσχη Αξιωματικών με τους νεοαφιχθέντες στρατιωτικούς. Η μοναδική ενέργεια που έγινε ήταν να σταλεί ένας Λόχος από το Καρπενήσι στις Ράχες Τυμφρηστού.
Τα σχέδια και οι κινήσεις των ανταρτών
Το πρωί της 19/2 η διλοχία Μαντούζα εγκαταστάθηκε στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, αλλά το βράδυ, μετά από διαταγή της ΔΕΡ κινήθηκε προς τη διάβαση των Αγίων Αποστόλων, ΒΑ του Καρπενησίου. Εκεί συνάντησε ένα επίλεκτο αντάρτικο σώμα, τη Σχολή Αξιωματικών του Κλιμακίου του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ). Μετά από σύντομη μάχη διαλύθηκε. Οι περισσότεροι άνδρες της διλοχίας σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ μόνο 45 τράπηκαν σε φυγή (από τους 240). Στο Καρπενήσι πάντως επικρατούσε ένα κλίμα τελείως διαφορετικό, ένας περίεργος εφησυχασμός. Ο Παπατριανταφύλλου, ο Καραπιπέρης, ο Νομάρχης και ο Δήμαρχος διασκέδαζαν στη Λέσχη Αξιωματικών με τους νεοαφιχθέντες στρατιωτικούς. Η μοναδική ενέργεια που έγινε ήταν να σταλεί ένας Λόχος από το Καρπενήσι στις Ράχες Τυμφρηστού.
Τα σχέδια και οι κινήσεις των ανταρτών
Στις 12/12/1948 δυνάμεις του ΔΣΕ επιτέθηκαν στην Καρδίτσα. Παρέμειναν και την επόμενη ημέρα και έφυγαν αφού πήραν μαζί τους αιχμαλώτους και λάφυρα. Τμήματα της 10ης Μεραρχίας κινούμενα ανεξάρτητα από τα προηγούμενα κατέλαβαν στις 11/1/1949 τη Νάουσα όπου έμειναν για τρεις μέρες. Οι δυνάμεις που έφυγαν από την Καρδίτσα κινήθηκαν κατά του Καρπενησίου. Με την επίθεσή τους εκεί, οι αντάρτες σκόπευαν να καταλάβουν τις αποθήκες με τα εφόδια της πόλης, να στρατολογήσουν νέους αντάρτες, να φθείρουν τις κυβερνητικές δυνάμεις έτσι ώστε να μπορέσουν να ανακουφίσουν όσους πολεμούσαν στην Πελοπόννησο, να θορυβήσουν την κυβέρνηση και να προσελκύσουν το διεθνές ενδιαφέρον. Παράλληλα, η κατάληψη του Καρπενησίου θα στερούσε από την κυβέρνηση την πρωτεύουσα ενός νομού με συμβολική σημασία και θα έχανε την πιο προωθημένη βάση του για επιχειρήσεις στη Ρούμελη και τη δυτική Θεσσαλία.
Μνημείο για τους νεκρούς του ΔΣΕ
Προσπάθειες κατάληψης του Καρπενησίου είχαν γίνει άλλες δύο φορές από τον ΔΣΕ, αλλά απέτυχαν (Μάρτιος και Αύγουστος 1947). Αυτή τη φορά όμως δεν υπήρχαν περιθώρια για αποτυχία. Το ΚΓΑΝΕ ήταν αποφασισμένο να υλοποιήσει το σχέδιό του. Μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στα στάδια της προπαρασκευής και της πληροφόρησης. Ενημερώθηκαν για τις δυνάμεις και τις θέσεις του ΕΣ, τα συρματοπλέγματα, τα ναρκοπέδια, ακόμα και τις κινήσεις του. Με τη βοήθεια ανθρώπων που γνώριζαν άριστα την περιοχή σχεδιάστηκαν όλα τα δρομολόγια για να υπάρξει αιφνιδιασμός και παράλυση του εχθρού.
Τελικά, βρέθηκε το πιο ασθενές σημείο των κυβερνητικών δυνάμεων. Αυτό ήταν το ρέμα της Αγίας Παρασκευής, βόρεια της πόλης. Δεν είχε οχυρωθεί, καθώς υπήρχε φυσική προστασία από το όρος Βελούχι (Τυμφρηστό) και οι αμυνόμενοι δεν πίστευαν ότι μέσα στον χειμώνα θα τολμήσουν οι αντάρτες να περάσουν από εκεί. Επίσης η περιοχή δεν είχε ναρκοθετηθεί. Μετά την Καρδίτσα, οι αντάρτες συγκεντρώθηκαν στη Φουρνά. Μέσα στα έλατα και προστατευμένο από τις γύρω βουνοκορφές το χωριό αποτελούσε ιδανικό καταφύγιο για ανάπαυση και ανασυγκρότηση, πριν τη μεγάλη επίθεση προς το Καρπενήσι. Εκεί συναντήθηκαν όλα τα στελέχη της νότιας Ελλάδας: Γιώτης (Χ. Φλωράκης), Διαμαντής, Αθανασίου, Περικλής, Μπαντέκος κ.ά. Ο Καραγιώργης έλειπε, γιατί είχε μεταβεί στον Γράμμο για την 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Την Πρωτοχρονιά έκοψαν βασιλόπιτα, διασκέδασαν και χόρεψαν αντάρτικα και κλέφτικα τραγούδια, μέσα σε κλίμα ευθυμίας και αισιοδοξίας. Από τις 10/1 άρχισε η προώθηση των αντάρτικων ομάδων με νυχτερινές πορείες προς το Καρπενήσι. Στην επιχείρηση συμμετείχαν: η Ι Μεραρχία υπό τον Γιώτη, η ΙΙ Μεραρχία (144 και 172 Ταξιαρχίες) υπό τον Διαμαντή, η Σχολή Αξιωματικών υπό τον Πέτσα, ένα ανεξάρτητο Τάγμα και μια διλοχία με δύο πυροβολαρχίες, συνολική δύναμη 3.000 ανδρών και γυναικών. Η Ι Μεραρχία κινήθηκε από τα χωριά Βράχα, Δάφνη και Στένωμα, προς τον Αι-Θανάση, 4 χλμ. ΒΔ της πόλης, απ’ όπου η Ταξιαρχία Μπαντέκου, σύμφωνα με το σχέδιο, θα πραγματοποιούσε τη διείσδυση στο Καρπενήσι, έχοντας τη βοήθεια της Σχολής Αξιωματικών που θα προσπαθούσε να καταλάβει τον Άι-Δημήτρη. Η ΙΙ Μεραρχία, για να αποτρέψει κάθε κίνηση του ΕΣ προς τις, σχεδόν αφύλακτες Ράχες Τυμφρηστού κατέλαβε θέσεις στη Μερκάδα Φθιώτιδας και στα υψώματα Δικάστρου και ‘Αι-Λια Ροβολαρίου δημιουργώντας ένα μέτωπο κρούσης πολλών χιλιομέτρων. Η ώρα μηδέν για τον ΔΣΕ είχε φτάσει. Οι αντάρτες γνώριζαν ότι η επιχείρηση θα ήταν πολύ δύσκολη. Ο Β. Αποστολόπουλος, ένας απ’ αυτούς έγραφε: «Βαδίζουμε ήσυχα, γρήγορα, φορτωμένοι σκέψεις, αγωνία, σίδερα. Το Καρπενήσι είναι σκληρό καρύδι και δεν νιώθουμε τόσο γερά τα δόντια μας να το σπάσουμε».
Η μάχη και η κατάληψη του Καρπενησίου
Προσπάθειες κατάληψης του Καρπενησίου είχαν γίνει άλλες δύο φορές από τον ΔΣΕ, αλλά απέτυχαν (Μάρτιος και Αύγουστος 1947). Αυτή τη φορά όμως δεν υπήρχαν περιθώρια για αποτυχία. Το ΚΓΑΝΕ ήταν αποφασισμένο να υλοποιήσει το σχέδιό του. Μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στα στάδια της προπαρασκευής και της πληροφόρησης. Ενημερώθηκαν για τις δυνάμεις και τις θέσεις του ΕΣ, τα συρματοπλέγματα, τα ναρκοπέδια, ακόμα και τις κινήσεις του. Με τη βοήθεια ανθρώπων που γνώριζαν άριστα την περιοχή σχεδιάστηκαν όλα τα δρομολόγια για να υπάρξει αιφνιδιασμός και παράλυση του εχθρού.
Τελικά, βρέθηκε το πιο ασθενές σημείο των κυβερνητικών δυνάμεων. Αυτό ήταν το ρέμα της Αγίας Παρασκευής, βόρεια της πόλης. Δεν είχε οχυρωθεί, καθώς υπήρχε φυσική προστασία από το όρος Βελούχι (Τυμφρηστό) και οι αμυνόμενοι δεν πίστευαν ότι μέσα στον χειμώνα θα τολμήσουν οι αντάρτες να περάσουν από εκεί. Επίσης η περιοχή δεν είχε ναρκοθετηθεί. Μετά την Καρδίτσα, οι αντάρτες συγκεντρώθηκαν στη Φουρνά. Μέσα στα έλατα και προστατευμένο από τις γύρω βουνοκορφές το χωριό αποτελούσε ιδανικό καταφύγιο για ανάπαυση και ανασυγκρότηση, πριν τη μεγάλη επίθεση προς το Καρπενήσι. Εκεί συναντήθηκαν όλα τα στελέχη της νότιας Ελλάδας: Γιώτης (Χ. Φλωράκης), Διαμαντής, Αθανασίου, Περικλής, Μπαντέκος κ.ά. Ο Καραγιώργης έλειπε, γιατί είχε μεταβεί στον Γράμμο για την 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Την Πρωτοχρονιά έκοψαν βασιλόπιτα, διασκέδασαν και χόρεψαν αντάρτικα και κλέφτικα τραγούδια, μέσα σε κλίμα ευθυμίας και αισιοδοξίας. Από τις 10/1 άρχισε η προώθηση των αντάρτικων ομάδων με νυχτερινές πορείες προς το Καρπενήσι. Στην επιχείρηση συμμετείχαν: η Ι Μεραρχία υπό τον Γιώτη, η ΙΙ Μεραρχία (144 και 172 Ταξιαρχίες) υπό τον Διαμαντή, η Σχολή Αξιωματικών υπό τον Πέτσα, ένα ανεξάρτητο Τάγμα και μια διλοχία με δύο πυροβολαρχίες, συνολική δύναμη 3.000 ανδρών και γυναικών. Η Ι Μεραρχία κινήθηκε από τα χωριά Βράχα, Δάφνη και Στένωμα, προς τον Αι-Θανάση, 4 χλμ. ΒΔ της πόλης, απ’ όπου η Ταξιαρχία Μπαντέκου, σύμφωνα με το σχέδιο, θα πραγματοποιούσε τη διείσδυση στο Καρπενήσι, έχοντας τη βοήθεια της Σχολής Αξιωματικών που θα προσπαθούσε να καταλάβει τον Άι-Δημήτρη. Η ΙΙ Μεραρχία, για να αποτρέψει κάθε κίνηση του ΕΣ προς τις, σχεδόν αφύλακτες Ράχες Τυμφρηστού κατέλαβε θέσεις στη Μερκάδα Φθιώτιδας και στα υψώματα Δικάστρου και ‘Αι-Λια Ροβολαρίου δημιουργώντας ένα μέτωπο κρούσης πολλών χιλιομέτρων. Η ώρα μηδέν για τον ΔΣΕ είχε φτάσει. Οι αντάρτες γνώριζαν ότι η επιχείρηση θα ήταν πολύ δύσκολη. Ο Β. Αποστολόπουλος, ένας απ’ αυτούς έγραφε: «Βαδίζουμε ήσυχα, γρήγορα, φορτωμένοι σκέψεις, αγωνία, σίδερα. Το Καρπενήσι είναι σκληρό καρύδι και δεν νιώθουμε τόσο γερά τα δόντια μας να το σπάσουμε».
Η μάχη και η κατάληψη του Καρπενησίου
Λίγο πριν τις 10 το βράδυ της 19ης Ιανουαρίου, ο Καραπιπέρης και οι άλλοι στρατιωτικοί στη Λέσχη Αξιωματικών ενημερώθηκαν από έναν οπλίτη που περιπολούσε στο Στένωμα, ότι μεγάλη φάλαγγα ανταρτών κινείται προς το Καρπενήσι. Ο Καραπιπέρης ενημέρωσε τον Παπατριανταφύλου, έδωσε εντολή να φύγουν οι αξιωματικοί για τις μονάδες τους και να κλείσει η Λέσχη χωρίς να επικρατήσει πανικός.
Αξιωματικοί του ΔΣΕ στο Καρπενήσι
Επέστρεψε έπειτα στο Διοικητήριο και ενημέρωσε τους άνδρες των φυλακίων ότι επίκειται επίθεση των ανταρτών.Συνέστησε ψυχραιμία, παραμονή με το δάχτυλο στη σκανδάλη και αποφυγή άσκοπων πυροβολισμών.
Η επίθεση του ΔΣΕ ξεκίνησε στις 22.30 από το βόρειο τμήμα της πόλης. Η νύχτα ήταν ξάστερη, κρύα, αλλά δεν έπεφτε χιόνι. 200 αντάρτες υπό τον Ταγματάρχη Πρίκο πέρασαν μέσα από φυλάκια και εγκαταστάθηκαν στα πρώτα σπίτια του Καρπενησίου, όπου και οχυρώθηκαν. Οι κυβερνητικές δυνάμεις επιχείρησαν να ανακαταλάβουν τα μέρη που είχαν περάσει στην κατοχή των ανταρτών. Οι μάχες ήταν σκληρές. Και οι δύο πλευρές πολεμούσαν με πείσμα και θάρρος. Ο Πρίκος τραυματίστηκε και διέταξε σύμπτυξη των τμημάτων του που βρίσκονταν στη θέση Δεξαμενή, στις βόρειες παρυφές της πόλης. Οι Λόχοι των Πάικου και Τζίτζιρα όμως κρατούσαν το προγεφύρωμα και περίμεναν ενισχύσεις. Η γενικευμένη επίθεση ξεκίνησε στις 15.30 της 20/1/1949. Οι αντάρτες με την υποστήριξη από πυροβόλα, αντιαρματικά και όλμους πραγματοποίησαν σφοδρές επιθέσεις στα φυλάκια. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ανταπέδιδαν τα πυρά και ιδιαίτερα στα Ρόβια προκάλεσαν σοβαρά πλήγματα στους αντιπάλους. Σκοτώθηκε ο επιτελάρχης τους, τραυματίστηκαν ο Διοικητής και ο πολιτικός επίτροπος, ενώ πολλοί αντάρτες και αντάρτισσες σκοτώθηκαν.
Στο μεταξύ, στο Καρπενήσι, στις 16.00 ο Καραπιπέρης υπέβαλε στον Παπατριανταφύλλου δύο προτάσεις. Να χρησιμοποιηθεί ο Λόχος Εφεδρείας για να εξουδετερώσουν τους αντάρτες που είχαν μπει στην πόλη για «να σωθεί το Καρπενήσι» και να χτυπήσουν οι καμπάνες για να ειδοποιηθούν όσοι μπορούν να φέρουν όπλα, έτσι ώστε να έρθουν στο Διοικητήριο και να πάρουν μέρος στη μάχη. Ο Παπατριανταφύλλου ενέκρινε την πρώτη πρόταση, αλλά ήταν αργά, σε δύο ώρες θα σκοτείνιαζε. Αντίθετα, μετά από εισήγηση του Νομάρχη και του Δημάρχου που είπαν ότι οι κωδωνοκρουσίες θα προκαλούσαν πανικό και αναστάτωση στην πόλη, απέρριψαν τη δεύτερη.
Επέστρεψε έπειτα στο Διοικητήριο και ενημέρωσε τους άνδρες των φυλακίων ότι επίκειται επίθεση των ανταρτών.Συνέστησε ψυχραιμία, παραμονή με το δάχτυλο στη σκανδάλη και αποφυγή άσκοπων πυροβολισμών.
Η επίθεση του ΔΣΕ ξεκίνησε στις 22.30 από το βόρειο τμήμα της πόλης. Η νύχτα ήταν ξάστερη, κρύα, αλλά δεν έπεφτε χιόνι. 200 αντάρτες υπό τον Ταγματάρχη Πρίκο πέρασαν μέσα από φυλάκια και εγκαταστάθηκαν στα πρώτα σπίτια του Καρπενησίου, όπου και οχυρώθηκαν. Οι κυβερνητικές δυνάμεις επιχείρησαν να ανακαταλάβουν τα μέρη που είχαν περάσει στην κατοχή των ανταρτών. Οι μάχες ήταν σκληρές. Και οι δύο πλευρές πολεμούσαν με πείσμα και θάρρος. Ο Πρίκος τραυματίστηκε και διέταξε σύμπτυξη των τμημάτων του που βρίσκονταν στη θέση Δεξαμενή, στις βόρειες παρυφές της πόλης. Οι Λόχοι των Πάικου και Τζίτζιρα όμως κρατούσαν το προγεφύρωμα και περίμεναν ενισχύσεις. Η γενικευμένη επίθεση ξεκίνησε στις 15.30 της 20/1/1949. Οι αντάρτες με την υποστήριξη από πυροβόλα, αντιαρματικά και όλμους πραγματοποίησαν σφοδρές επιθέσεις στα φυλάκια. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ανταπέδιδαν τα πυρά και ιδιαίτερα στα Ρόβια προκάλεσαν σοβαρά πλήγματα στους αντιπάλους. Σκοτώθηκε ο επιτελάρχης τους, τραυματίστηκαν ο Διοικητής και ο πολιτικός επίτροπος, ενώ πολλοί αντάρτες και αντάρτισσες σκοτώθηκαν.
Στο μεταξύ, στο Καρπενήσι, στις 16.00 ο Καραπιπέρης υπέβαλε στον Παπατριανταφύλλου δύο προτάσεις. Να χρησιμοποιηθεί ο Λόχος Εφεδρείας για να εξουδετερώσουν τους αντάρτες που είχαν μπει στην πόλη για «να σωθεί το Καρπενήσι» και να χτυπήσουν οι καμπάνες για να ειδοποιηθούν όσοι μπορούν να φέρουν όπλα, έτσι ώστε να έρθουν στο Διοικητήριο και να πάρουν μέρος στη μάχη. Ο Παπατριανταφύλλου ενέκρινε την πρώτη πρόταση, αλλά ήταν αργά, σε δύο ώρες θα σκοτείνιαζε. Αντίθετα, μετά από εισήγηση του Νομάρχη και του Δημάρχου που είπαν ότι οι κωδωνοκρουσίες θα προκαλούσαν πανικό και αναστάτωση στην πόλη, απέρριψαν τη δεύτερη.
Καρπενήσι
Αργά το βράδυ και ενώ ο καιρός επιδεινωνόταν δύο Τάγματα ανταρτών διείσδυσαν ως το κέντρο της πόλης και κατέλαβαν το Διοικητήριο. Λίγο αργότερα, άλλοι αντάρτες κατέλαβαν το θεωρούμενο ως απόρθητο, οχυρό του Άι – Δημήτρη από μια εξαιρετική γι’ αυτούς συγκυρία. Οι αντάρτες της Σχολής Αξιωματικών που είχαν συλλάβει αιχμαλώτους άνδρες της διλοχίας Μαντούζα έμαθαν από αυτούς το σύνθημα-παρασύνθημα και αφού ντύθηκαν με τα ρούχα των αιχμαλώτων, προχώρησαν στο οχυρό και καθώς γνώριζαν το σύνθημα και το παρασύνθημα ξεγέλασαν τους ανυποψίαστους σκοπούς που τους άνοιξαν την πύλη. Οι άνδρες του ΕΣ που βρίσκονταν στο οχυρό αιφνιδιάστηκαν και παραδόθηκαν αμαχητί. Μετά την κατάληψη του Διοικητηρίου επικράτησε μεγάλη σύγχυση καθώς δεν υπήρχε οργανωμένο σχέδιο διαφυγής. Οι υπερασπιστές του έφυγαν προς τον Άι – Δημήτρη και τον Ξηριά. Άλλοι έφυγαν προς διάφορες κατευθύνσεις. Ο Συνταγματάρχης Παπατριανταφύλλου σκοτώθηκε. Ο Καραπιπέρης, με ένα σώμα ενόπλων μέσω της διάβασης Καγγελιών κατέφυγε στον Άγιο Γεώργιο Φθιώτιδας, όπου κατέφτασε και ο Μαντούζας, μετά από παραμονή του στο δάσος. Ο Άγιος Γεώργιος Φθιώτιδας, ένα πανέμορφο χωριό στον δρόμο Λαμίας-Καρπενησίου ήταν ασφαλές μέρος, όπως φαίνεται, για τις κυβερνητικές δυνάμεις.
Αντίθετα, δεν είχαν την ίδια τύχη κάποιοι άλλοι που, μέσα στη χιονοθύελλα που ξέσπασε το βράδυ της 20ης προς 21η Ιανουαρίου 1949 έφυγαν κακήν κακώς προς τη Λαμία ή το Αγρίνιο. Άλλοι σκοτώθηκαν αμέσως από τα πυρά, άλλοι αιχμαλωτίστηκαν και εκτελέστηκαν αργότερα, ενώ άλλοι πέθαναν από το κρύο. Ο επικεφαλής Διοικητής της Διοίκησης Χωροφυλακής, Ταγματάρχης Ι. Σαπέρας, ο Διοικητής του Τμήματος Χωροφυλακής, Ταγματάρχης Ι. Σαπέρας, ο Διοικητής του Τμήματος Χωροφυλακής Υπομοίραρχος Λουκάς Μαγγίνας και άλλοι 45 πέθαναν από το δριμύ ψύχος. Οι νεκροί της μάχης του Καρπενησίου, το βράδυ της 20ης και 21η Ιανουαρίου 1949 ήταν τουλάχιστον 400, ανάμεσά τους και 17 αντάρτισσες. Στις 10 π.μ. της 21/1/1949 καταλήφθηκε και το φυλάκιο στα Ρόβια, το τελευταίο που αντιστεκόταν στους αντάρτες. Έτσι, το Καρπενήσι πέρασε στα χέρια τους.
Η κατάρριψη του αεροσκάφους Harvard, ο Αμερικανός Υποσμηναγός που εκτελέστηκε και τα χρυσά δόντια που έλειπαν από τους νεκρούς…
Την αυγή της 21/1/1949 οι αντάρτες κατέρριψαν πάνω από το νοσοκομείο, στη δυτική πλευρά του Καρπενησίου ένα αεροπλάνο του ΕΣ με αποτέλεσμα τον θάνατο του χειριστή του, Επισμηναγού Π. Τσούκα, πιλότου και του Αμερικανού Υποσμηναγού (Συνταγματάρχη κατά τον Γιάννη Σακκά), Σ. Έντνερ που επέβαινε σ’ αυτό. Αριστεροί συγγραφείς, όπως ο Β. Αποστολόπουλος που μετείχε στη μάχη αναφέρουν ότι οι δύο στρατιωτικοί σκοτώθηκαν κατά την πτώση του αεροσκάφους και ότι η παρουσία του Έντνερ δείχνει την άμεση εμπλοκή των Η.Π.Α. στον Ελληνικό Εμφύλιο. Μάλιστα έγινε και σχετική διαμαρτυρία προς τον Ο.Η.Ε. Κυβερνητικές πηγές αντίθετα αναφέρουν ότι ο Τσούκας τραυματίστηκε σοβαρά μετά την πτώση του αεροπλάνου και πέθανε σχεδόν αμέσως, ενώ ο Έντνερ ήταν ελαφρά τραυματισμένος και εκτελέστηκε επί τόπου από τον αντάρτη Κ.Μ. που αργότερα πέρασε από στρατοδικείο. Υπήρξε μάλιστα ανακοίνωση της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής, σύμφωνα με την οποία «το πτώμα του (Έντνερ) έφερε τραύματα που μαρτυρούσαν βασανισμό και εκτέλεση». Αυτό συνάδει με δημοσίευμα της «Βραδυνής».
«Δεν άφησαν σε κανέναν Καρπενησιώτη ωρολόγι, δαχτυλίδι, ακόμη και ασημένιους κρίκους αρραβώνων πήραν – αλλά και αναπτήρες, ταμπακέρες κ.ά… Από πολλούς έβγαλαν και χρυσά δόντια. Έτσι, σε μια απόδειξη διαβάζουμε: Παρέλαβα από τον επιμελητή Φώτη, για παράδοση στον αρχιεπιμελητή της 1ης Μεραρχίας, δεκαοκτώ χρυσά δόντια. Υπογραφή Νάκης… Έτσι εξηγείται πώς δεν βρέθηκαν τα χρυσά δόντια ούτε στο νεκρό (ενν. τη σορό) του Αμερικανού αεροπόρου, ούτε σε κανέναν από τους φονευθέντες στο Καρπενήσι…».
Σύμφωνα με αριστερούς συγγραφείς (Β. Αποστολόπουλος, Τάκης Ψημμένος κ.ά.), αλλά και τον Καθηγητή Γιώργο Μαργαρίτη οι αντάρτες κατέσχεσαν όλα τα χρήματα από τις τράπεζες και τα δημόσια ταμεία του Καρπενησίου. Έδωσαν δύο μισθούς στους δημοσίους υπαλλήλους, πλήρωσαν τις συντάξεις και τα υπόλοιπα τα κράτησε ο ΔΣΕ για τα ψώνια των ανταρτών και ανταρτισσών από καταστήματα του Καρπενησίου και για κάλυψη αναγκών του. Αντάρτες του ΔΣΕ πυρπόλησαν με βενζίνη και εκρηκτικές χειροβομβίδες το διώροφο αναρρωτήριο του Καρπενησίου, στο οποίο νοσηλεύονταν 35 ασθενείς και τραυματίες που κάηκαν ζωντανοί. «Τώρα στα συντρίμμια των κρεβατιών είναι σκορπισμένοι μαύροι ανθρώπινα σκελετοί», γράφει ο απεσταλμένος της «Βραδυνής». Γι’ αυτή την πράξη (και για άλλες) έχει κατηγορηθεί ο Χαρίλαος Φλωράκης.
Αργά το βράδυ και ενώ ο καιρός επιδεινωνόταν δύο Τάγματα ανταρτών διείσδυσαν ως το κέντρο της πόλης και κατέλαβαν το Διοικητήριο. Λίγο αργότερα, άλλοι αντάρτες κατέλαβαν το θεωρούμενο ως απόρθητο, οχυρό του Άι – Δημήτρη από μια εξαιρετική γι’ αυτούς συγκυρία. Οι αντάρτες της Σχολής Αξιωματικών που είχαν συλλάβει αιχμαλώτους άνδρες της διλοχίας Μαντούζα έμαθαν από αυτούς το σύνθημα-παρασύνθημα και αφού ντύθηκαν με τα ρούχα των αιχμαλώτων, προχώρησαν στο οχυρό και καθώς γνώριζαν το σύνθημα και το παρασύνθημα ξεγέλασαν τους ανυποψίαστους σκοπούς που τους άνοιξαν την πύλη. Οι άνδρες του ΕΣ που βρίσκονταν στο οχυρό αιφνιδιάστηκαν και παραδόθηκαν αμαχητί. Μετά την κατάληψη του Διοικητηρίου επικράτησε μεγάλη σύγχυση καθώς δεν υπήρχε οργανωμένο σχέδιο διαφυγής. Οι υπερασπιστές του έφυγαν προς τον Άι – Δημήτρη και τον Ξηριά. Άλλοι έφυγαν προς διάφορες κατευθύνσεις. Ο Συνταγματάρχης Παπατριανταφύλλου σκοτώθηκε. Ο Καραπιπέρης, με ένα σώμα ενόπλων μέσω της διάβασης Καγγελιών κατέφυγε στον Άγιο Γεώργιο Φθιώτιδας, όπου κατέφτασε και ο Μαντούζας, μετά από παραμονή του στο δάσος. Ο Άγιος Γεώργιος Φθιώτιδας, ένα πανέμορφο χωριό στον δρόμο Λαμίας-Καρπενησίου ήταν ασφαλές μέρος, όπως φαίνεται, για τις κυβερνητικές δυνάμεις.
Ο Άγιος Γεώργιος Φθιώτιδας τη δεκαετία του 1950
Αντίθετα, δεν είχαν την ίδια τύχη κάποιοι άλλοι που, μέσα στη χιονοθύελλα που ξέσπασε το βράδυ της 20ης προς 21η Ιανουαρίου 1949 έφυγαν κακήν κακώς προς τη Λαμία ή το Αγρίνιο. Άλλοι σκοτώθηκαν αμέσως από τα πυρά, άλλοι αιχμαλωτίστηκαν και εκτελέστηκαν αργότερα, ενώ άλλοι πέθαναν από το κρύο. Ο επικεφαλής Διοικητής της Διοίκησης Χωροφυλακής, Ταγματάρχης Ι. Σαπέρας, ο Διοικητής του Τμήματος Χωροφυλακής, Ταγματάρχης Ι. Σαπέρας, ο Διοικητής του Τμήματος Χωροφυλακής Υπομοίραρχος Λουκάς Μαγγίνας και άλλοι 45 πέθαναν από το δριμύ ψύχος. Οι νεκροί της μάχης του Καρπενησίου, το βράδυ της 20ης και 21η Ιανουαρίου 1949 ήταν τουλάχιστον 400, ανάμεσά τους και 17 αντάρτισσες. Στις 10 π.μ. της 21/1/1949 καταλήφθηκε και το φυλάκιο στα Ρόβια, το τελευταίο που αντιστεκόταν στους αντάρτες. Έτσι, το Καρπενήσι πέρασε στα χέρια τους.
Η κατάρριψη του αεροσκάφους Harvard, ο Αμερικανός Υποσμηναγός που εκτελέστηκε και τα χρυσά δόντια που έλειπαν από τους νεκρούς…
Το αεροπλάνο Harvard που καταρρίφθηκε από τους αντάρτες στο Καρπενήσι
Την αυγή της 21/1/1949 οι αντάρτες κατέρριψαν πάνω από το νοσοκομείο, στη δυτική πλευρά του Καρπενησίου ένα αεροπλάνο του ΕΣ με αποτέλεσμα τον θάνατο του χειριστή του, Επισμηναγού Π. Τσούκα, πιλότου και του Αμερικανού Υποσμηναγού (Συνταγματάρχη κατά τον Γιάννη Σακκά), Σ. Έντνερ που επέβαινε σ’ αυτό. Αριστεροί συγγραφείς, όπως ο Β. Αποστολόπουλος που μετείχε στη μάχη αναφέρουν ότι οι δύο στρατιωτικοί σκοτώθηκαν κατά την πτώση του αεροσκάφους και ότι η παρουσία του Έντνερ δείχνει την άμεση εμπλοκή των Η.Π.Α. στον Ελληνικό Εμφύλιο. Μάλιστα έγινε και σχετική διαμαρτυρία προς τον Ο.Η.Ε. Κυβερνητικές πηγές αντίθετα αναφέρουν ότι ο Τσούκας τραυματίστηκε σοβαρά μετά την πτώση του αεροπλάνου και πέθανε σχεδόν αμέσως, ενώ ο Έντνερ ήταν ελαφρά τραυματισμένος και εκτελέστηκε επί τόπου από τον αντάρτη Κ.Μ. που αργότερα πέρασε από στρατοδικείο. Υπήρξε μάλιστα ανακοίνωση της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής, σύμφωνα με την οποία «το πτώμα του (Έντνερ) έφερε τραύματα που μαρτυρούσαν βασανισμό και εκτέλεση». Αυτό συνάδει με δημοσίευμα της «Βραδυνής».
«Δεν άφησαν σε κανέναν Καρπενησιώτη ωρολόγι, δαχτυλίδι, ακόμη και ασημένιους κρίκους αρραβώνων πήραν – αλλά και αναπτήρες, ταμπακέρες κ.ά… Από πολλούς έβγαλαν και χρυσά δόντια. Έτσι, σε μια απόδειξη διαβάζουμε: Παρέλαβα από τον επιμελητή Φώτη, για παράδοση στον αρχιεπιμελητή της 1ης Μεραρχίας, δεκαοκτώ χρυσά δόντια. Υπογραφή Νάκης… Έτσι εξηγείται πώς δεν βρέθηκαν τα χρυσά δόντια ούτε στο νεκρό (ενν. τη σορό) του Αμερικανού αεροπόρου, ούτε σε κανέναν από τους φονευθέντες στο Καρπενήσι…».
Σύμφωνα με αριστερούς συγγραφείς (Β. Αποστολόπουλος, Τάκης Ψημμένος κ.ά.), αλλά και τον Καθηγητή Γιώργο Μαργαρίτη οι αντάρτες κατέσχεσαν όλα τα χρήματα από τις τράπεζες και τα δημόσια ταμεία του Καρπενησίου. Έδωσαν δύο μισθούς στους δημοσίους υπαλλήλους, πλήρωσαν τις συντάξεις και τα υπόλοιπα τα κράτησε ο ΔΣΕ για τα ψώνια των ανταρτών και ανταρτισσών από καταστήματα του Καρπενησίου και για κάλυψη αναγκών του. Αντάρτες του ΔΣΕ πυρπόλησαν με βενζίνη και εκρηκτικές χειροβομβίδες το διώροφο αναρρωτήριο του Καρπενησίου, στο οποίο νοσηλεύονταν 35 ασθενείς και τραυματίες που κάηκαν ζωντανοί. «Τώρα στα συντρίμμια των κρεβατιών είναι σκορπισμένοι μαύροι ανθρώπινα σκελετοί», γράφει ο απεσταλμένος της «Βραδυνής». Γι’ αυτή την πράξη (και για άλλες) έχει κατηγορηθεί ο Χαρίλαος Φλωράκης.
Άνδρες και γυναίκες του ΔΣΕ
Στο Β’ μέρος: Εκτελέσεις εθνικοφρόνων, αντικομμουνιστών και άλλων από τον Δ.Σ.Ε. στο Καρπενήσι – Τι έγινε στις 18 μέρες κατοχής της πόλης από τον Δ.Σ.Ε; - Η ανακατάληψη της πόλης, αρχή του τέλος για τον Δ.Σ.Ε. – Ευθύνεται για εγκληματικές πράξεις ο Χαρίλαος Φλωράκης;
Πηγές: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΚΚΑΣ, «Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ – Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΛΑΜΠΗ ΤΟΥ Δ.Σ.Ε», Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τεύχος 77, Ιανουάριος 2003.
ΜΑΡΙΟΣ ΚΟΚΚΩΝΗΣ: «Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΟ 1949», ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ, ΤΕΥΧΟΣ 680, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2025
Στο Β’ μέρος: Εκτελέσεις εθνικοφρόνων, αντικομμουνιστών και άλλων από τον Δ.Σ.Ε. στο Καρπενήσι – Τι έγινε στις 18 μέρες κατοχής της πόλης από τον Δ.Σ.Ε; - Η ανακατάληψη της πόλης, αρχή του τέλος για τον Δ.Σ.Ε. – Ευθύνεται για εγκληματικές πράξεις ο Χαρίλαος Φλωράκης;
Πηγές: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΚΚΑΣ, «Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ – Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΛΑΜΠΗ ΤΟΥ Δ.Σ.Ε», Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τεύχος 77, Ιανουάριος 2003.
ΜΑΡΙΟΣ ΚΟΚΚΩΝΗΣ: «Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΟ 1949», ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ, ΤΕΥΧΟΣ 680, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2025
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
