Πόσοι ήταν οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής όταν άρχισε ο αποικισμός της από Ευρωπαίους – Οι κυριότερες φυλές των Ινδιάνων – Πώς έγινε η «εξολόθρευση» του 95% των Ινδιάνων από το 1800 ως τις αρχές του 20ου αιώνα – Οι βάναυσες πρακτικές εξόντωσης των Ινδιάνων και η αναγνώριση της γενοκτονίας μετά το 1970
Ένα από τα θέματα που δεν μας έχει απασχολήσει ως τώρα είναι η ιστορία των Ινδιάνων της Αμερικής, Βόρειας, Κεντρικής και Νότιας, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη της ηπείρου από τον Χριστόφορο Κολόμβο το 1492. Με αφορμή το άρθρο μας της Κυριακής 21/01/2024 για τον λιμό της Ουκρανίας και τις ευθύνες του Στάλιν γι’ αυτόν, αρκετοί αναγνώστες μας ζήτησαν να γράψουμε και για τη «δράση» των Ευρωπαίων αποίκων στη Βόρεια Αμερική. Θα ασχοληθούμε σήμερα με αυτό το θέμα, ενώ σύντομα θα ασχοληθούμε και με τις εγκληματικές ενέργειες των Ισπανών στην Κεντρική, κυρίως Αμερική, που μπροστά τους, μάλλον ωχριούν όσα έγιναν σε βάρος των Ινδιάνων της Β. Αμερικής.
Η ιστορία των Ινδιάνων
Η ονομασία Ινδιάνοι (Indians) ή Αμερινδοί (American Indians) (και Indios στα ισπανικά) αναφέρεται σε όλους τους ιθαγενείς πληθυσμούς του Δυτικού Ημισφαιρίου με εξαίρεση τους Εσκιμώους και τους Αλεούτους. Το όνομά τους οφείλεται στη λανθασμένη αντίληψη του Χριστόφορου Κολόμβου ότι είχε φτάσει στις Ινδίες. Ουσιαστικά δηλαδή και οι δύο όροι Ινδιάνοι και Αμερινδοί είναι λανθασμένοι. Ο όρος που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια είναι Native Americans (αυτόχθονες ή γηγενείς Αμερικάνοι).
Μάχη Αμερικανών στρατιωτών και Ινδιάνων
Οι Ινδιάνοι προέρχονται από την Ασία . Μετανάστευσαν προς τον Νέο Κόσμο σε διαδοχικά κύματα μέσω του Βερίγγειου Πορθμού, εποίκησαν τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική και τα νησιά της Καραϊβικής και με την πάροδο του χρόνου αποτέλεσαν μια ιδιαίτερη ανθρώπινη φυλή, τους Αμερικανούς Ινδιάνους. Ο χρόνος άφιξης των πρώτων Ινδιάνων στην αμερικανική ήπειρο έγινε πριν από 20.000 – 35.000 χρόνια. Υπάρχουν και κάποιοι διακεκριμένοι επιστήμονες που υποστηρίζουν μια ακόμα παλαιότερη χρονολογία, περίπου πριν 50.000 χρόνια.
Γενοκτονία της ΚαλιφόρνιαΟι Ινδιάνοι στα τέλη του 15ου αιώνα όταν έφθασαν οι Ευρωπαίοι στην Αμερική, είχαν απλωθεί σε όλη την έκταση της Αμερική και είχαν αναπτύξει πολιτισμούς προσαρμοσμένους στις κατά τόπους περιβαλλοντικές συνθήκες. Με βάση φυλετικά, πολιτισμικά και γεωγραφικά κριτήρια οι Αυτόχθονες Αμερικάνοι χωρίζονται σε τρεις μεγάλες ομάδες: τους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής τους Ινδιάνους της Κεντρικής Αμερικής και τους Ινδιάνους της Νότιας Αμερικής. Πόσοι ήταν όμως το 1492 όταν ο Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική, οι Ινδιάνοι του Βόρειου μέρους της; Οι εκτιμήσεις των επιστημόνων διαφέρουν: από 0,9 εκατομμύρια (Kroeber 1939) έως 12,25 εκατομμύρια (Dobbing 1956). Πάντως πιθανότερη εκδοχή είναι ότι οι Ινδιάνοι έφταναν τα 3,5 εκατομμύρια.
Η πολιτική των Ευρωπαίων απέναντι στους Ινδιάνους
Οι Ευρωπαίοι ακολούθησαν διαφορετική πολιτική απέναντι στους αυτόχθονες Αμερικάνους. Οι Ισπανοί επιχείρησαν να τους εκχριστιανίσουν και να τους μετατοπίσουν σε καθορισμένες περιοχές. Οι Γάλλοι ενδιαφέρονταν κυρίως για να καθιερώσουν εμπορικές σχέσεις με τους Ινδιάνους.
Ινδιάνοι εναντίον Άγγλων σταρτιωτών το 1636-1637
Η πρώτη αγγλική νομοθεσία απαγόρευε κατάσχεση ινδιάνικης γης χωρίς επίσημη έγκριση και η Διακήρυξη του 1763 απέδιδε ολόκληρη τη χώρα δυτικά των Απαλαχίων στους αυτόχθονες. Η πολιτική αυτή συνεχίστηκε ως τη λήξη της βρετανικής κυριαρχίας και υιοθετήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Οι ενέργειες των Η.Π.Α. σε βάρος των Ινδιάνων
Ωστόσο οι ηγέτες των Η.Π.Α. από την ίδρυση κιόλας της χώρας (4 Ιουλίου 1776) αντιμετώπισαν τους ιθαγενείς Αμερικανούς με την πίστη στην ανωτερότητα και την υπεροχή των λευκών. Έτσι ξεκίνησαν να εξοντώσουν τους Ινδιάνους και προσπάθησαν να τους εξαλείψουν μέσω της «πολιτιστικής γενοκτονίας». Το πρώτο μέτρο που έπληξε σοβαρά τους Ινδιάνους ήταν κάτι, φαινομενικά άσχετο με αυτούς: οι άποικοι άρχισαν να κυνηγούν συστηματικά και να εξοντώνουν τους αμερικανικούς βίσονες που αποτελούσαν τη βασική τροφή των Ινδιάνων ως τότε, με αποτέλεσμα χιλιάδες αυτόχθονες να πεθάνουν από πείνα.
Το κυνήγι του βίσοναΟι στατιστικές αποκαλύπτουν ότι από το 1776 που οι Η.Π.Α. απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, οι κυβερνήσεις της χώρας εξαπέλυσαν περισσότερες από 1.500 επιθέσεις εναντίον των Ινδιάνων, σφάζοντας χιλιάδες από αυτούς, παίρνοντας τα εδάφη τους και διαπράττοντας πολλά ακόμα εγκλήματα. Το 1814 η κυβέρνηση των Η.Π.Α. αποφάσισε ότι κάθε κρανίο Ινδιάνου που θα παραδιδόταν, θα απέφερε κέρδος 50-100 δολάρια σε όποιον έκανε αυτό το βδελυρό έγκλημα. Ο Αμερικανός ιστορικός Frederick Turner στο έργο του «The Significance if the Frontier in American History» που κυκλοφόρησε το 1893 γράφει ότι κάθε σύνορο κερδήθηκε από μια σειρά πολέμων εναντίον των Ινδιάνων. Το 1811 τα αμερικανικά στρατεύματα νίκησαν τον περίφημο Ινδιάνο αρχηγό Tecumseh και τους άνδρες του στη μάχη του Tippecance, έκαψαν την πρωτεύουσα των Ινδιάνων Prophetstown και διέπραξαν φρικτές σφαγές.
Από το Νοέμβριο του 1813 ως τον Ιανουάριο του 1814, ο Στρατός των Η.Π.Α. ξεκίνησε πόλεμο εναντίον των Ινδιάνων Κρικ (φυλής της Β. Αμερικής). Κατά τον Μάρτιο του 1814, 3.000 Αμερικανοί στρατιώτες επιτέθηκαν εναντίον των Κρικ, σκοτώνοντας περισσότερους από 800 από αυτούς. Με τη Συνθήκη του Φορτ Τζάκσον που υπογράφτηκε στις 9 Αυγούστου του ίδιου έτους οι Κρικ παραχώρησαν περισσότερα από 23 εκατομμύρια στρέμματα γης στην Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση των Η.Π.Α.
Η σφαγή των Pequots στο Κονέκτικατ το 1637
Στις 29 Νοεμβρίου 1864 ο πάστορας John Chivington (Τζον Τσίβινγκτον) έσφαξε δεκάδες Ινδιάνους στο Σαντ Κρικ, στο νοτιοανατολικό Κολοράντο, καθώς ορισμένοι από αυτούς ήταν αντίθετοι στη συμφωνία παραχώρησης γης. Σύμφωνα με μεταγενέστερες έρευνες ιστορικών, 700 στρατιώτες επέδραμαν εναντίον Ινδιάνων Τσεγιέν και Αραπάχο που ζούσαν στο Σαντ Κρικ, σκοτώνοντας 70 έως 163 από τους 200 συνολικά. Ανάμεσα στα θύματα υπήρξαν και γυναικόπαιδα (τα 2/3 συγκεκριμένα ήταν γυναίκες και παιδιά). Σύμφωνα με τη Μαρία Μοντόγια, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, στρατιώτες αφού αποκεφάλισαν γυναίκες και παιδιά Ινδιάνων, έκαναν παρέλαση με τα κομμένα κεφάλια στους δρόμους του Ντένβερ… Επρόκειτο για μία από τις πλέον διαβόητες σφαγές αυτοχθόνων Αμερικανών. Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. ήρθε αργότερα σε συμφωνία με τους απογόνους των θυμάτων για την καταβολή αποζημιώσεων, δεν το έχει κάνει όμως μέχρι σήμερα!
Στις 29 Δεκεμβρίου 1890 κοντά στο Woοded Knee Creek στη Νότια Ντακότα, τα αμερικανικά στρατεύματα σκότωσαν περισσότερους από 300 Ινδιάνους κάμπτοντας σε μεγάλο βαθμό την αντίστασή τους. Μετά το γεγονός αυτό, περίπου 20 Αμερικανοί στρατιώτες τιμήθηκαν με το Μετάλλιο της Τιμής.
Το 1930, το Γραφείο Ινδιάνικων Υποθέσεων των Η.Π.Α. άρχισε να στειρώνει Ινδιάνες μέσω του προγράμματος Indian Health Service. Η στείρωση έγινε με πρόσχημα την προστασία της υγείας των Ινδιάνων γυναικών, πολλές φορές εν αγνοία τους. Ως τις αρχές της δεκαετίας του 1970 το 42% των Ινδιάνων γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία στειρώθηκαν. Υπολογίζεται ότι ως το 1976 ο αριθμός τους ήταν γύρω στις 70.000!
Η «αναγκαστική μετανάστευση» των Ινδιάνων
Το 1830 οι Η.Π.Α. ψήφισαν τον νόμο απομάκρυνσης των Ινδιάνων, που σηματοδότησε την υποχρεωτική μετεγκατάσταση των ιθαγενών. Νομικά, οι Ινδιάνοι στερήθηκαν του δικαιώματος να ζουν στις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες και περίπου 100.000 αναγκάστηκαν να μετακινηθούν δυτικά του ποταμού Μισισιπή. Η μετανάστευση αυτή ξεκίνησε μέσα στην καλοκαιρινή ζέστη και ολοκληρώθηκε μέσα στο δριμύ χειμωνιάτικο ψύχος. Περπατώντας 16 μίλια την ημέρα, χιλιάδες Ινδιάνοι πέθαναν από πείνα, εξάντληση, πανώλη, κρυολογήματα κ.λπ. Όσες φυλές αρνήθηκαν να μετακινηθούν αντιμετώπισαν τη βίαιη έξωση, ακόμα και τη σφαγή από την κυβέρνηση των Η.Π.Α.
To μονοπάτι των δακρύων, πίνακας του Lindeux
Το 1839 στο Τέξας, που δεν είχε ακόμα ενταχθεί στις Η.Π.Α. (αυτό έγινε το 1845 και το Τέξας είναι γνωστό ως Πολιτεία «Lonely Star», «μοναχικό αστέρι» δηλαδή, από το ένα και μοναδικό αστέρι που υπάρχει στη σημαία του), πολλοί Ινδιάνοι Τσερόκι δολοφονήθηκαν, γιατί δεν δέχτηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες. Μετά την ανακάλυψη χρυσού στην Καλιφόρνια και την άφιξη εκεί πολλών χρυσοθήρων ξεκίνησε μαζική σφαγή των Ινδιάνων το 1846, η οποία έληξε το 1873! Το 1848 ζούσαν στην Καλιφόρνια 150.000 αυτόχθονες, το 1870, 30.000 και το 1900 μόλις 16.000! 9.000-30.000 από αυτούς δολοφονήθηκαν, άλλοι πέθαναν από κακουχίες, εκτοπίστηκαν κ.λπ. Το 2019 μόλις, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια Γκάβιν Νιούσομ ζήτησε «συγγνώμη» από τους αυτόχθονες της πολιτείας του…
Χρυσοθήρες στην Καλιφόρνια
Το 1863 ο στρατός των Η.Π.Α. εφάρμοσε μια κτηνώδη πρακτική για να απομακρύνει τους Ινδιάνους Ναβάχο από τα εδάφη τους. Έκαιγε τα σπίτια και τις καλλιέργειες τους, έσφαζε ζώα και βανδάλιζε περιουσίες. Υπό την επιτήρηση του στρατού οι Ναβάχο έπρεπε να διανύσουν χιλιόμετρα μέχρι να φτάσουν στη νέα τους πατρίδα, το Νέο Μεξικό. Έγκυες και ηλικιωμένες που έμειναν πίσω, εκτελούνταν επιτόπου από τους Αμερικανούς στρατιώτες. Παρ’ όλα αυτά, Αμερικανοί ιστορικοί επαινούν την επέκταση των Η.Π.Α. προς τα δυτικά, ως επιδίωξη οικονομικής ανάπτυξης του αμερικανικού λαού, επιτάχυνση της βελτίωσης της αμερικανικής δημοκρατίας, ενίσχυση της οικονομικής ευημερίας και συμβολή στη διαμόρφωση και ανάπτυξη του αμερικανικού εθνικού πνεύματος, χωρίς να κάνουν καμία αναφορά στα εγκλήματα σε βάρος των Ινδιάνων…
Η πολιτιστική αφομοίωση των Ινδιάνων
Για να υπερασπιστούν τις απαράδεκτες και απάνθρωπες πρακτικές των αμερικανικών κυβερνήσεων σε βάρος των Ινδιάνων επιφανείς, κατά τα άλλα, ιστορικοί παρουσίαζαν τους αυτόχθονες Αμερικανούς ως μια άγρια, κακιά και κατώτερη ομάδα. Ο Φράνσις Πάρκμαν, ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς ιστορικούς του 19ου αιώνα, ισχυρίστηκε ότι οι «Αμερικανοί Ινδιάνοι δεν θα μάθουν ποτέ τις τέχνες του πολιτισμού και πρέπει αυτοί και το δάσος τους να καούν μαζί». Ένας άλλος «διαπρεπής» ιστορικός, ο Τζορτζ Μπάνκροφτ, ισχυρίστηκε ότι οι ιθαγενείς της Αμερικής ήταν «κατώτεροι στη λογική και τις ηθικές ιδιότητες».
Μάχη Ινδιάνων και Αμερικανών το 1876
Με τον νόμο του Civilization Fund το 1819, οι Η.Π.Α. ίδρυσαν ή χρηματοδότησαν οικοτροφεία σε ολόκληρη τη χώρα, υποχρεώνοντας τα παιδιά των Ινδιάνων να φοιτούν σε αυτά. Με γνώμονα την ιδέα «Kill the Indian, save the Man», οι Η.Π.Α. απαγόρευσαν στους μικρούς Ινδιάνους να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα, να φορούν τα παραδοσιακά τους ρούχα και να ασκούν τις παραδοσιακές τους δραστηριότητες, διαγράφοντας έτσι τη γλώσσα, την ταυτότητα και τον πολιτισμό τους. Όλα αυτά, ως το 1978, οπότε με ψήφιση νόμου από το Κογκρέσο αναγνωρίστηκε ότι πολλά παιδιά Ινδιάνων είχαν δοθεί σε μη ινδιάνικες οικογένειες και ιδρύματα, χωρίς άδεια, με αποτέλεσμα τη διάλυση μεγάλο αριθμό οικογενειών Ινδιάνων. Ίσως η πολιτιστική αφομοίωση των Ινδιάνων να ήταν η πιο βάρβαρη πράξη σε βάρος τους…
Οι κύριες φυλές των Ινδιάνων- Πόσο μειώθηκε ο πληθυσμός τους από το 1800 ως το 1900;
Κυριότερες φυλές, από τις δεκάδες, των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής ήταν οι εξής: Αθαμπάσκοι, Απάτσι, Αραπάχο, Γιούμα, Μεσκαλέρο, Κομάντσι, Ναβάχο, Τσεγιέν (ή Σαϊέν), Σιου, Πόνι, Τσερόκι κ.α.
Μεταξύ των 1800 και 1900 οι Ινδιάνοι της Αμερικής μειώθηκαν σημαντικά: από 10,15% του πληθυσμού των Η.Π.Α. σε 0,31%, την ίδια ώρα που ο πληθυσμός της χώρας αυξανόταν κατά 20%-30% κάθε 10 χρόνια. Σήμερα οι Ινδιάνοι των Η.Π.Α., συμπεριλαμβανομένων και αυτών της Αλάσκας φτάνουν το 1,3% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.
Η μάχη του Little Bighorn και ο θάνατος του Τζορτζ Κάστερ (1876)
Δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στο σημερινό άρθρο-αφιέρωμα στους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής και στη μεγαλύτερη, ίσως, επιτυχία τους σε βάρος των κυβερνητικών στρατευμάτων. Πρόκειται για τη μάχη του Little Bighorn που έγινε στις 25 Ιουνίου 1876 κοντά στον ποταμό Little Bighorn της Μοντάνα. Εκεί συγκρούστηκαν ομοσπονδιακά στρατεύματα με επικεφαλής τον Αντισυνταγματάρχη Τζορτζ Άρμστορνγκ Κάστερ και ένας συνασπισμός Ινδιάνων Τσεγιέν, Αραπάχο και Λακότα Σιου.
George Custer
Οι εντάσεις μεταξύ στρατού και Ινδιάνων είχαν αυξηθεί μετά την ανακάλυψη χρυσού σε εδάφη ιθαγενών της Αμερικής, το 1875. Επικεφαλής των Ινδιάνων ήταν οι Sitting Bull (Καθιστός Ταύρος) και Crazy Horse (Τρελό Άλογο). Οι Ινδιάνοι αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους και δεν δέχτηκαν την είσοδο σε αυτές αμερικανικών ομοσπονδιακών στρατευμάτων.
To Tρελό Άλογο και ο Καθιστός ΤαύροςΩς τα τέλη της άνοιξης του 1876 περισσότεροι από 10.000 Ινδιάνοι είχαν συγκεντρωθεί στις όχθες του ποταμού Little Bighorn, που τον ονόμασαν Greasy Grass. Στα μέσα Ιουνίου, Αμερικανοί στρατιώτες επιχείρησαν να κινηθούν εναντίον των Ινδιάνων, δέχθηκαν ωστόσο επίθεση από 1.200 ιθαγενείς και οπισθοχώρησαν. Στις 22 Ιουνίου ο Στρατηγός Άλφρεντ Τέρι διέταξε τον Αντισυνταγματάρχη Τζορτζ Κάστερ (1839-1876) να ανιχνεύσει τα εχθρικά στρατεύματα. Το πρωί της 25ης Ιουνίου ο Κάστερ, που είχε διακριθεί στον Εμφύλιο των Η.Π.Α. αποφάσισε να κινηθεί προς τα εμπρός, αντί να περιμένει ενισχύσεις.
Το 7ο Σύνταγμα Ιππικού των Η.Π.Α., μαζί με την Επιλαρχία Κάστερ που την αποτελούσαν 700 άνδρες μπήκε τελικά στην Κοιλάδα του Little Bighorn. Ο αριθμός των Ινδιάνων υπολογίζεται σε 3.500 (με βάση τον μέσο όρο των αριθμών που παραθέτουν διάφορες πηγές). Οι δυνάμεις του Ομοσπονδιακού Στρατού έπαθαν πανωλεθρία. Ο Κάστερ και άλλοι 268 άνδρες σκοτώθηκαν και 55 τραυματίστηκαν σοβαρά. Έξι από αυτούς υπέκυψαν αργότερα στα τραύματά τους. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν δύο αδελφοί του Κάστερ. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη νίκη που πέτυχαν οι Ινδιάνοι σε όλες τις μάχες που έδωσαν με τον στρατό των Η.Π.Α. Δεν είχε όμως κάποιο ουσιαστικό όφελος. Μάλιστα στην αμερικανική κοινή γνώμη παγιώθηκε η άποψη για τους κακούς, αιμοδιψείς και αιμοβόρους Ινδιάνους. Ο αμφιλεγόμενος Κάστερ ηρωοποιήθηκε τα επόμενα χρόνια, χάρη κυρίως στις προσπάθειες της χήρας του, αλλά και τον 20ό αιώνα με τη βοήθεια κινηματογραφικών ταινιών για τη μάχη του Little Bighorn.
Η μάχη του Little Bighorn
Επίλογος
Κι ενώ τον 19ο αιώνα υπήρχε μια έντονη προσπάθεια από Αμερικανούς ιστορικούς για να υποτιμήσουν και να συκοφαντήσουν τους Ινδιάνους, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, διακεκριμένοι Αμερικανοί επιστήμονες έκαναν λόγο για γενοκτονία σε βάρος των Ινδιάνων. Η κοινή γνώμη άρχισε να προβληματίζεται για το τι πραγματικά συνέβη, ενώ και η κυβέρνηση των Η.Π.Α. ζήτησε συγγνώμη από τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Πάντως, οι κυβερνήσεις των Η.Π.Α. εξόντωσαν , συχνά με σφαγές, μεγάλο αριθμό Ινδιάνων, ανάγκασαν πολλούς να μετεγκατασταθούν, τους μεταχειρίστηκαν άδικα και επιδίωξαν την πολιτιστική τους αφομοίωση. Όλα αυτά συνιστούν γενοκτονία, με βάση τις σχετικές αποφάσεις του Ο.Η.Ε. Καιρός είναι η υπερατλαντική υπερδύναμη να εγκαταλείψει τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να λάβει σοβαρά υπόψη της και τις φρικαλεότητες στην επικράτειά της…
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
