Παρά την εντυπωσιακή αύξηση στις αφίξεις τουριστών τα τελευταία χρόνια, τα έσοδα από τον τουρισμό δεν ακολουθούν την ίδια ανοδική πορεία. Οι επισκέπτες μένουν λιγότερο και ξοδεύουν λιγότερα, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για τη βιωσιμότητα του ελληνικού τουριστικού μοντέλου.
Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα μελέτης της Eurobank με τίτλο «Πυλώνας τουρισμού: Βασικά χαρακτηριστικά, επίδραση στην οικονομία, προκλήσεις, ευκαιρίες και προτάσεις πολιτικής» που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, τα τελευταία χρόνια το μοντέλο του ελληνικού τουρισμού μεταβάλλεται προς την κατεύθυνση «όλο και περισσότεροι τουρίστες οι οποίοι διαμένουν όλο και λιγότερο στη χώρα και αφήνουν όλο και λιγότερα χρήματα». Σε έναν βαθμό αυτό οφείλεται σε μεταβολές στα μοτίβα της εξωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, στον βαθμό στον οποίο η διόγκωση της ζήτησης μεταφράζεται σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του επιπέδου παρεχόμενων υπηρεσιών, η διατηρησιμότητα αυτής της ζήτησης στο μακροχρόνιο διάστημα δεν είναι δεδομένη.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το κλειδί στην προσπάθεια στροφής σε ένα πιο διατηρήσιμο τουριστικό μοντέλο, είναι η επιδίωξη της αύξησης της οικονομικής συνεισφοράς του κλάδου, όχι μέσω αύξησης του αριθμού των αφίξεων, αλλά μέσω αύξησης της δαπάνης ανά επισκέπτη. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει την παραδοχή ότι η βιωσιμότητα του τουριστικού «προϊόντος», σε κάθε προορισμό, συνδέεται με τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσης κάθε τόπου, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της ομορφιάς των φυσικών τοπίων. Οι συγκεκριμένοι παράγοντες εγγυώνται την αυθεντικότητα της εμπειρίας. Αυτά δύσκολα είναι συμβατά με ένα μοντέλο μαζικού τουρισμού χαμηλής δαπάνης. Επομένως, το κριτήριο με το οποίο πρέπει να δομείται το στρατηγικό σχέδιο για τη δημιουργία -δημόσιων και ιδιωτικών- υποδομών για την ανάπτυξη του τουριστικού «προϊόντος», πρέπει να αποσκοπεί στην διατηρησιμότητα, καθώς και την εμπέδωση συμβιωτικών και συνεργατικών και όχι ανταγωνιστικών σχέσεων με άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Επιπροσθέτως, οι τουριστικές υπηρεσίες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους και να προσαρμόζονται στις διεθνείς τάσεις που διαμορφώνονται στο κοινωνικό, οικονομικό, γεωπολιτικό και τεχνολογικό πεδίο, αλλά και στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, έτσι ώστε να βελτιώνεται συνεχώς η εμπειρία του κάθε ταξιδιώτη.
Από τα στοιχεία της μελέτης προκύπτει ότι την 5ετία 2020-2024, δηλαδή την περίοδο που περιλαμβάνει τη διαταραχή της πανδημίας, τη μεταπανδημική ανάκαμψη και την ενεργειακή κρίση (συνοδευόμενη από γεωπολιτικές εντάσεις), οι ταξιδιωτικές εισπράξεις στην Ελλάδα, μετά την κατακόρυφη συρρίκνωσή τους στα 4,3 δισ. ευρώ ή στο 2,6% του ΑΕΠ τον πρώτο χρόνο της πανδημίας (2020), ανέκαμψαν ταχέως στα 21,6 δισ. ευρώ ή στο 9,1% του ΑΕΠ το 2024. Παρά ταύτα, δεν ξεπέρασαν τα προ πανδημίας επίπεδα ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ σε πραγματικούς όρους, ήτοι σε σταθερές τιμές, το απόλυτο μέγεθός τους ήταν μικρότερο κατά 1,6% σε σύγκριση με το 2019 (+18,8% σε ονομαστικούς όρους, ήτοι σε τρέχουσες τιμές).
Την ίδια στιγμή, η άνοδος των ταξιδιωτικών εισπράξεων στην Ελλάδα από το 2011 μέχρι το 2024 (5,8% κατά μέσο όρο ετησίως) προήλθε κυρίως από τη συνιστώσα των αφίξεων. Αναλυτικά, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής των αφίξεων ήταν 7,1%, οδηγώντας την εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση στους 40,7 εκατ. ταξιδιώτες το 2024 (συμπεριλαμβανομένων των αφίξεων από κρουαζιέρα), από 15 εκατ. το 2010. Αντιθέτως, η μέση δαπάνη των ταξιδιωτών μειώθηκε στα 530,6 ευρώ το 2024, από 640,4 ευρώ το 2010. Αυτό αντανακλά τη μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής των ταξιδιωτών στην Ελλάδα στις 5,9 διανυκτερεύσεις το 2024, από 9,3 το 2010. Από το 2011 μέχρι το 2024 ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός στην κατηγορία των εστιατορίων και ξενοδοχείων ήταν 1,9%. Συνεπώς, ο πραγματικός μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής της μέσης δαπάνης ανά διανυκτέρευση ήταν 0% την περίοδο 2011-2024 (-3,2% για τη μέση δαπάνη) και ο αντίστοιχος των ταξιδιωτικών εισπράξεων 3,9%.
Οι επιδόσεις του ελληνικού τουρισμού στο πεντάμηνο
Στο πρώτο πεντάμηνο του έτους οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις σημείωσαν άνοδο, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίου του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2025, καταγράφηκαν 6,3 εκατ. διεθνείς αεροπορικές αφίξεις, παρουσιάζοντας αύξηση κατά +351 χιλ./+5,9% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024. Τον Μάιο καταγράφηκαν 3 εκατ. διεθνείς αφίξεις, παρουσιάζοντας αύξηση κατά +153 χιλ./+5,3% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2024. Ανοδική παραμένει η πορεία στις επιμέρους γεωγραφικές ενότητες την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2025. Ειδικότερα, οι περισσότερες διεθνείς αεροπορικές αφίξεις καταγράφηκαν στην Κρήτη, με 1,0 εκατ. επιβάτες, αυξημένες κατά +54 χιλ./+5,6% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024. Ακολούθησαν τα Δωδεκάνησα, με 786 χιλ. αφίξεις (+26 χιλ./+3,3%) και τα Ιόνια Νησιά, με 547 χιλ. επιβάτες, παρουσιάζοντας αύξηση +27 χιλ./+5,2%. Στην Πελοπόννησο, οι αφίξεις ανήλθαν σε 38 χιλ. επιβάτες (+5 χιλ./+16%). Αντίθετα, οι Κυκλάδες αποτέλεσαν τη μοναδική γεωγραφική ενότητα με μείωση, καθώς καταγράφηκαν 133 χιλ. αφίξεις, μειωμένες κατά -24 χιλ./-15,3% σε σύγκριση με το 2024.
Αντίστοιχα, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις την περίοδο Ιανουαρίου - Απριλίου 2025 κατέγραψαν άνοδο 10,6% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024 και διαμορφώθηκαν στα 2.157 εκατ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εισπράξεων από κατοίκους των λοιπών χωρών κατά +26%, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 1.040 εκατ. ευρώ, καθώς οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών της ΕΕ-27 μειώθηκαν κατά -1,8% και διαμορφώθηκαν στα 1.026 εκατ. ευρώ. Αναλυτικότερα, οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών της ζώνης του ευρώ διαμορφώθηκαν στα 862 εκατ. ευρώ, μειωμένες κατά -5,7%, ενώ οι εισπράξεις από κατοίκους των χωρών της ΕΕ-27 εκτός της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν κατά +25,4% και διαμορφώθηκαν στα 164 εκατ. ευρώ. Οι εισπράξεις από τη Γερμανία αυξήθηκαν κατά +0,8% και διαμορφώθηκαν στα 297 εκατ. ευρώ ενώ οι εισπράξεις από τη Γαλλία μειώθηκαν κατά -25,0% και διαμορφώθηκαν στα 110 εκατ. ευρώ. Μειωμένες κατά -6,6% ήταν και οι εισπράξεις από την Ιταλία, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 110 εκατ. ευρώ. Από τις λοιπές χώρες, άνοδο κατά +23,4% παρουσίασαν οι εισπράξεις από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 168 εκατ. ευρώ ενώ και οι εισπράξεις από τις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά +36,8% και διαμορφώθηκαν στα 325 εκατ. ευρώ.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά ψηλά στις προτιμήσεις των Ευρωπαίων για ταξίδια, έχοντας μάλιστα αυξήσει φέτος τα ποσοστά της σε δύο από τις τρείς βασικές αγορές της. Ειδικότερα, η χώρα μας έρχεται τρίτη, έχοντας ανέβει κατά δύο θέσεις, στις προτιμήσεις των Γερμανών και των Γάλλων και πέμπτη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι τρείς αυτές χώρες συμπληρώνουν το τοπ 3 των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών αγορών εισερχόμενου τουρισμού για την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται επίσης, στην τρίτη θέση για τους Ιταλούς και λίγο χαμηλότερα, στην έκτη θέση για τους Ισπανούς. Τα στοιχεία προκύπτουν από το πρώτο μέρος, για τις ευρωπαϊκές αγορές (Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία) της μελέτης του (ΙΝΣΕΤΕ) για «Το προφίλ σημαντικών αγορών του ελληνικού τουρισμού».
Η άνοδος της Ελλάδας κατά δυο θέσεις στις προτιμήσεις των Γερμανών και των Γάλλων, και κατά μια θέση στους Ισπανούς, οφείλεται και στην πτώση στις προτιμήσεις των Γερμανών για ταξίδια προς την Αυστρία και τη Γαλλία, καθώς και των Ισπανών για ταξίδια προς τη Γερμανία. Σε σχέση με τα ποσοστά προτίμησης, η Ελλάδα τα αύξησε κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.) στη Γαλλία, παρέμεινε σχεδόν σταθερή στη Γερμανία, ενώ είχε μείωση κατά 1,5 π.μ. στο Ηνωμένο Βασίλειο και 0,5 π.μ. στην Ισπανία.
Αλλαγές στην ταξιδιωτική συμπεριφορά
Όσον αφορά στην πρόθεση για ταξίδια τους επόμενους 12 μήνες περισσότεροι από 7 στους 10 Γερμανούς, Βρετανούς, Ισπανούς και Ιταλούς προτίθενται να κάνουν διακοπές στο εξωτερικό. Η γαλλική αγορά παρουσιάζει μικρότερη επιθυμία (περίπου 6 στους 10) αλλά, μεταξύ αυτών που θα ταξιδέψουν, πολύ μεγαλύτερο ποσοστό (25,4%) θα κάνουν 5 ή περισσότερα ταξίδια σε σχέση με τις άλλες αγορές που το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 3,9% και 6,3%.
Βάσει μελέτης του ΙΝΣΕΤΕ προκύπτει ότι και στις πέντε υπό μελέτη αγορές πρώτον, περίπου 1 στους 2 προτίθεται να ξοδέψει όσο και πέρυσι και δεύτερον, οι ταξιδιώτες που προτίθενται να ξοδέψουν περισσότερα από πέρυσι είναι περισσότεροι από όσους προτίθενται να ξοδέψουν λιγότερα. Αναφορικά με το ποσό που είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν για διαμονή ανά διανυκτέρευση ανά άτομο (συμπεριλαμβανομένων φόρων), οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 86-115 ευρώ και 116-145 ευρώ για τη Γερμανία (25% και 16,4% αντίστοιχα). Στη Γαλλία οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 56-85 ευρώ και 86-115 ευρώ (24,8% και 22,9% αντίστοιχα). Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 76-100 λίρες ή 88-116 ευρώ (17,1%) και 101-125 λίρες ή 117 -145 ευρώ (16,7%). Στην Ισπανία οι επικρατέστερες απαντήσεις είναι 66-85 ευρώ (21,5%) και 86-105 ευρώ (18,4%), ενώ στην Ιταλία 46-65 ευρώ (20,5%) και 66-85 ευρώ (20,3%). Σε σχέση με πέρυσι, η γερμανική αγορά παρουσιάζει μείωση του ποσοστού αυτών που θα ξοδέψουν λιγότερο από 55 ευρώ και 56-85 ευρώ, ή περισσότερο από 280 ευρώ. Η γαλλική αγορά παρουσιάζει μικρή αύξηση σε όσους θα ξοδέψουν από 56 ευρώ έως 145 ευρώ και από 226 ευρώ και πάνω και μείωση στις υπόλοιπες κατηγορίες. Η βρετανική αγορά παρουσιάζει μείωση στις κατηγορίες δαπανών κάτω των 100 λίρες ή 116 ευρώ και άνοδο στις υπόλοιπες και, τέλος, η ισπανική αγορά παρουσιάζει μείωση στις κατηγορίες είναι 46-65 ευρώ και 216-260 ευρώ και αύξηση ή σταθερότητα στις υπόλοιπες.
Ο προγραμματισμός των διακοπών στο εξωτερικό φαίνεται να ξεκινάει από νωρίς με τους Γερμανούς και τους Βρετανούς να προγραμματίζουν πιο έγκαιρα τα ταξίδια τους σε σχέση με τους Γάλλους και ιδιαίτερα σε σχέση με τους Ισπανούς και τους Ιταλούς. Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, παρατηρείται μια τάση για πιο έγκαιρο προγραμματισμό κρατήσεων, τόσο για τη διαμονή όσο και για τη μεταφορά και τις δραστηριότητες.
Οι διακοπές σε παραλία εξακολουθούν να είναι η πλέον προτιμητέα μορφή, ακολουθούμενη από διακοπές City Break, ταξίδια στη φύση, επίσκεψη σε αξιοθέατα, συγγενείς και φίλους και ταξίδια για περπάτημα ή πεζοπορία. Κύριο κίνητρο για διακοπές είναι η απόλαυση και η χαλάρωση, ενώ επικρατέστερη μορφή καταλύματος εξακολουθεί να είναι το ξενοδοχείο/μοτέλ. Σε σχέση με πέρυσι, καταγράφεται μείωση στην προτίμηση ξενοδοχείου/μοτέλ στη γερμανική και γαλλική αγορά, ενώ αντίθετα καταγράφεται αύξηση από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία.
Το αεροπλάνο παραμένει το δημοφιλέστερο μέσο, με τους περισσότερους να προτιμούν πτήσεις διάρκειας έως 3 ωρών, ενώ, παράλληλα, υπάρχει ισχυρή προτίμηση για ταξίδια με αυτοκίνητο και το τρένο. Αναφορικά με την παρέα με την οποία προτιμά να ταξιδεύει κανείς, ξεχωρίζει με διαφορά το ταξίδι με τον/τη σύντροφο και τα ταξίδια με την οικογένεια. Από την άλλη πλευρά, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη αύξηση στους ταξιδιώτες από τη Γερμανία που ταξιδεύουν μόνοι και, παρά το ότι ακόμα τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλά, μια αξιοσημείωτη αύξηση σε όλες τις αγορές αυτών που ταξιδεύουν με το κατοικίδιό τους.
