Σχεδόν 14 χρόνια μετά την αμφισβήτηση με στρατιωτικά μέσα της ελληνικής κυριότητας των Ιμίων από την Άγκυρα, αποκαλύπτονται με κάθε λεπτομέρεια οι -τραγικά- ανεπαρκείς διαπραγματευτικές προσπάθειες της ηγετικής ομάδας που ανέλαβε τη διαχείριση της Κρίσης.
Βαρύτατες ευθύνες καταλογίζονται στον τότε υπουργό Εξωτερικών Θ. Πάγκαλο (νυν Αντιπρόεδρο της κυβέρνησης με αρμοδιότητα, μεταξύ άλλων, τη σύγκλιση του ΚΥΣΕΑ), ο οποίος προέβη χθες σε πλήρη επιβεβαίωση των απόρρητων τηλεγραφημάτων του State Department, που δημοσιεύονται στο βιβλίο "Ιμια, τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών" (εκδ. Λιβάνης).
Τα εκατοντάδες έγγραφα που έρχονται στο φως της δημοσιότητας κατόπιν ενεργειών των δημοσιογράφων Μ. Ιγνατίου και Αθ. Έλλις, αποκαλύπτουν ότι ο Έλληνας ΥΠΕΞ υπέκυψε στις πιέσεις του Αμερικανού ομολόγου του Warren Cristopher με αποτέλεσμα να δεσμευθεί για την απόσυρση της ελληνικής σημαίας από τα Ιμια, στο πρώτο μάλιστα στάδιο της διαπραγμάτευσης, που ξεκίνησε το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου 1996, προβαίνοντας μάλιστα σε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για το εθνικό σύμβολο.
Επιβεβαιώνεται πλέον ξεκάθαρα ότι η φόρμουλα απεμπλοκής "nο boats, no flags, no men on the islands or in the proximity" είναι μόνιμου χαρακτήρα, με άλλα λόγια η ελληνική πλευρά συναίνεσε στην οριστική απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων από τμήμα της ελληνικής επικράτειας (βραχονησίδες Ίμια) προκειμένου να αποφύγει τη κλιμάκωση της Κρίσης σε πολεμική αναμέτρηση, αποδεχόμενη έτσι την τουρκική θεωρία περί ύπαρξης "γκρίζων ζωνών" στο Αιγαίο.
Όπως αναφέρεται στο βιβλίο, μετά το τέλος των κρίσεων, οι αξιωματούχοι του State Department συνηθίζουν να συντάσσουν ένα κείμενο με το οποίο αποτιμάται η αμερικανική προσπάθεια και το οποίο χαρακτηρίζεται άκρως απόρρητο. Στην περίπτωση της κρίσης των Ιμίων, το έργο αυτό ανέλαβε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Strobe Talbott.
1. Oι πρώτες αντιδράσεις της αμερικανικής πρεσβείας
Στις 29 Ιανουαρίου 1996, ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Thomas Niles απέστειλε το παρακάτω τηλεγράφημα στο State Department:
Στις 02:42 π.μ. της 31ης Ιανουαρίου, ο Αμερικανός διπλωμάτης Kerry Cavano ενημερώνει την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα ότι, στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, ο Πάγκαλος τοποθετήθηκε και στο θέμα της σημαίας, αλλά και στο άλλο μεγάλο ζήτημα, αυτό της επέκτασης των χωρικών υδάτων. Ο Cavano έγραψε τα εξής σε εμπιστευτικό τηλεγράφημα, που υπέγραψε ο Cristopher:
4. Ελληνικά στρατεύματα στην Καλόλιμνο
Στις 7 Φεβρουαρίου 1996, ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Thomas Niles απέστειλε τηλεγράφημα στον Cristopher, στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει:
Τα εκατοντάδες έγγραφα που έρχονται στο φως της δημοσιότητας κατόπιν ενεργειών των δημοσιογράφων Μ. Ιγνατίου και Αθ. Έλλις, αποκαλύπτουν ότι ο Έλληνας ΥΠΕΞ υπέκυψε στις πιέσεις του Αμερικανού ομολόγου του Warren Cristopher με αποτέλεσμα να δεσμευθεί για την απόσυρση της ελληνικής σημαίας από τα Ιμια, στο πρώτο μάλιστα στάδιο της διαπραγμάτευσης, που ξεκίνησε το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου 1996, προβαίνοντας μάλιστα σε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για το εθνικό σύμβολο.
Επιβεβαιώνεται πλέον ξεκάθαρα ότι η φόρμουλα απεμπλοκής "nο boats, no flags, no men on the islands or in the proximity" είναι μόνιμου χαρακτήρα, με άλλα λόγια η ελληνική πλευρά συναίνεσε στην οριστική απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων από τμήμα της ελληνικής επικράτειας (βραχονησίδες Ίμια) προκειμένου να αποφύγει τη κλιμάκωση της Κρίσης σε πολεμική αναμέτρηση, αποδεχόμενη έτσι την τουρκική θεωρία περί ύπαρξης "γκρίζων ζωνών" στο Αιγαίο.
Όπως αναφέρεται στο βιβλίο, μετά το τέλος των κρίσεων, οι αξιωματούχοι του State Department συνηθίζουν να συντάσσουν ένα κείμενο με το οποίο αποτιμάται η αμερικανική προσπάθεια και το οποίο χαρακτηρίζεται άκρως απόρρητο. Στην περίπτωση της κρίσης των Ιμίων, το έργο αυτό ανέλαβε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Strobe Talbott.
1. Oι πρώτες αντιδράσεις της αμερικανικής πρεσβείας
Στις 29 Ιανουαρίου 1996, ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Thomas Niles απέστειλε το παρακάτω τηλεγράφημα στο State Department:
"...Αυτή η ελληνοτουρκική αψιμαχία με αντικείμενο ένα ακατοίκητο κομμάτι γης, έκτασης ίσως δύο οικοδομικών τετραγώνων, εμφανίζει στοιχεία κωμικής όπερας... Είναι προφανές ότι θα προτιμούσαμε να μην εμπλακούμε στη διαφορά αυτή, αλλά από την πείρα μας γνωρίζουμε ότι ίσως να μην έχουμε αυτή την επιλογή. Επομένως, πιστεύω ότι πρέπει να εξετάσουμε το ιστορικό αρχείο στον βαθμό που το επιτρέπουν οι πληροφορίες μας, προκειμένου να καθορίσουμε το διεθνές καθεστώς των Ιμίων, καθώς είναι πιθανό σε κάποια στιγμή να χρειαστεί να πάρουμε θέση σχετικά με τα νόμιμα δικαιώματα στην υπόθεση αυτή..."2. O Έλληνας ΥΠΕΞ για τη σημαία
Στις 02:42 π.μ. της 31ης Ιανουαρίου, ο Αμερικανός διπλωμάτης Kerry Cavano ενημερώνει την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα ότι, στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, ο Πάγκαλος τοποθετήθηκε και στο θέμα της σημαίας, αλλά και στο άλλο μεγάλο ζήτημα, αυτό της επέκτασης των χωρικών υδάτων. Ο Cavano έγραψε τα εξής σε εμπιστευτικό τηλεγράφημα, που υπέγραψε ο Cristopher:
Ημερομηνία: 31 Ιανουαρίου 1996, ώρα 02:423. Ο Τalbot εγκαλεί τον Σημίτη και θεωρεί κερδισμένη την Τουρκία
Από: Υπουργό Εξωτερικών Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ουάσιγκτον
Προς: Πρεσβεία ΗΠΑ, Αθήνα, Αμεση παράδοση
Θέμα: Επίσημα-Ανεπίσημα
"... Σε απάντηση στα σχόλια του υπουργού (Εξωτερικών Κρίστοφερ), ο Πάγκαλος είπε ότι, σε ομιλία που είχε μόλις εκφωνήσει στη Βουλή, είχε επαναλάβει ότι η Ελλάδα δεν είχε την πρόθεση να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα πέραν των 6 (έξι) μιλίων. Τόνισε στον υπουργό (Εξωτερικών Κρίστοφερ) ότι ήλπιζε πως αυτό θα έχει καθησυχάσει τις τουρκικές ανησυχίες ως προς το σημείο αυτό. Είπε ότι τα ελληνικά στρατεύματα στα Ιμια θα αποσύρονταν στις 31 Ιανουαρίου, αλλά η σημαία θα παρέμενε.
Προσέθεσε, ωστόσο, ότι ανέμενε πως οι ισχυροί άνεμοι θα κατέστρεφαν σύντομα τη σημαία και ότι η Ελλάδα δεν θα την αντικαθιστούσε."
3. "Συγχαρητήριο μήνυμα στον Πάγκαλο: διαβιβάστηκε σήμερα μέσω του μηνύματος 17018 του Στέιτ Ντιπάρτμεντ".
Ημερομηνία: 2 Φεβρουαρίου 1996, ώρα 22:27
Από: Υπουργό Εξωτερικών Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ουάσιγκτον
Προς: Ολες τις ευρωπαϊκές διπλωματικές αποστολές, Προτεραιότητα.
Επίσης: Στη CIA, NSA και DIA, Ουάσιγκτον, στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (NSC), All PolAds Collective. Και στους: Verschbow, Beers, Tenet και Fried.
Θέμα: Ανάλυση Πληροφοριών και Ερευνας: Ελλάδα/Τουρκία: Αλληλοκατηγορίες αντεγκλήσεις για τα Ιμια
"...Καθώς ο στόχος της Τουρκίας (προηγούμενο καθεστώς) ήταν πιο περιορισμένος από την απόπειρα τετελεσμένου γεγονότος της Ελλάδας, η πρωθυπουργός Τσιλέρ μπόρεσε να διακηρύξει τη νίκη της. Οι τουρκικές υπηρεσίες ασφάλειας απολαμβάνουν την καλή δημοσιότητα των διαδοχικών επιτυχιών: πρώτα, οι πειρατές του φέρι «Αβράσια», τώρα οι Ελληνες..."
"...Ο ad hoc χαρακτήρας των ενεργειών της Ελλάδας στα Ιμια και η κοινοβουλευτική ρητορική που τις υποστήριξε προετοίμασαν την ήττα της Ελλάδας. Οι ελληνικές δυνάμεις φαίνεται να κατέλαβαν τα Ιμια χωρίς την έγκριση του Υπουργού Αμυνας Αρσένη, πόσω μάλλον του Σημίτη, και η επακόλουθη αμυντική πολιτική αποτέλεσε αντικείμενο κακού συντονισμού στο πλαίσιο του υπουργικού συμβουλίου μέχρι τις λιγοστές τελευταίες ώρες. Η υπόσχεση του Σημίτη στη Βουλή στις 29 Ιανουαρίου να διατηρήσει τη σημαία στη θέση της αποδείχθηκε ενοχλητικό βάρος όταν υποχώρησε από τις θέσεις του. Ο Αρσένης και (πολύ πιθανώς) η στρατιωτική ιεραρχία φαίνονται καταδικασμένοι να πληρώσουν τις συνέπειες της πανωλεθρίας στα Ιμια, ενδεχομένως χάνοντας τη θέση τους. (Απόρρητο)... Παρότι η Αγκυρα προτείνει τον διάλογο για τη διάθεση των νησίδων του Αιγαίου, η Αθήνα αρνείται τις συνομιλίες φοβούμενη μήπως υπονομεύσει τις νόμιμες αξιώσεις της και απωλέσει περαιτέρω το κύρος της."
4. Ελληνικά στρατεύματα στην Καλόλιμνο
Στις 7 Φεβρουαρίου 1996, ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Thomas Niles απέστειλε τηλεγράφημα στον Cristopher, στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει:
"...Aπαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με πληροφορίες περί παρουσίας ελληνικών στρατευμάτων στη νησίδα της Καλολίμνου κοντά στα Ιμια/Καρντάκ, το υπουργείο Εξωτερικών και το ελληνικό Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας είπαν ότι μόνον η νησίδα των Ιμίων καλύπτεται από τη συμφωνία απεμπλοκής που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών στις 30-31 Ιανουαρίου. Ετσι, κατά την άποψή τους, η παρακείμενη νησίδα της Καλολίμνου δεν υπάγεται στη συμφωνία, και δεν επιβεβαιώνουν ούτε διαψεύδουν την παρουσία ελληνικών στρατευμάτων (ή άλλων προσώπων) στην Καλόλιμνο (ή σε άλλα νησιά/νησίδες του Αιγαίου)..."Την επομένη μέρα, το State Department απαντά μεταξύ άλλων στην αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας:
"Η πρεσβεία ενεργεί θεωρώντας ότι η συμφωνία περί επανόδου στο προηγούμενο καθεστώς καλύπτει μόνον τα Ιμια/Καρντάκ και όχι άλλα γειτονικά νησιά/νησίδες. Θα εκτιμούσαμε την επιβεβαίωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι η αντίληψή μας αυτή είναι ορθή."
"Η συγκεκριμένη ενέργεια δεν παραβιάζει τη συμφωνία για την ταυτόχρονη απομάκρυνση στρατιωτικών δυνάμεων και σημαιών από τα Ιμια, την αποχώρηση των πολεμικών σκαφών και τη μη επιστροφή τους... Καταστήσαμε σαφές ότι δεν αμφισβητούμε το δικαίωμά τους να αναπτύξουν αυτά τα στρατεύματα, αλλά ανησυχούμε για το γεγονός ότι τέτοιου είδους ενέργειες είναι δυνατόν να παρερμηνευθούν και να προκαλέσουν αντιδράσεις στην Αγκυρα".