(ΣΗΜ. ΦΙΛΙΣΤΩΡΟΣ: η ενδιαφέρουσα κατακλείδα μιας διάλεξης του Παναγιώτη Κανελλόπουλου στην Κύπρο, που εκφωνήθηκε στην αίθουσα τελετών της "Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κύπρου" στις 27 Σεπτεμβρίου 1966)
Δύο βασικά στοιχεία συνθέτουν το ιστορικό νόημα του Ελληνικού Γένους. Δύο στοιχεία που είναι αλληλένδετα.
Το ένα είναι το πνεύμα που έγινε πηγή Παιδείας. Αν χάσουμε την συνείδηση του πνεύματος αυτού ως Ελληνικού πνεύματος και το ανταλλάξουμε με τα διάφορα βιομηχανικά υποπροιόντα της επιστήμης που επήγασε από την Ελλάδα, θα πάψουμε αργά η γρήγορα να είμαστε Έλληνες. Εμείς οι λίγοι - οι τόσο λίγοι ανάμεσα σε ωκεανούς λαών - θα διατηρηθούμε μόνο και μόνο αν με ανοιχτή βέβαια τη σκέψη και την καρδιά μας απέναντι όλων, κρατήσουμε το πνεύμα μας Ελληνικό, δηλαδή ελεύθερο και ανεκτικό, μακριά από τα δεσμά οποιονδήποτε κρατικών και κοινωνικών δογμάτων. Ο λαός που γέννησε την Παιδεία ως Παιδεία Ελευθερίας θα διατηρηθεί και στο μέλλον, όπως διατηρήθηκε και στο παρελθόν, αν μείνει πιστός στην ελληνικότατη αρχή της Παιδείας αυτής, δηλαδή της ελευθερίας του πνεύματος.
Ελληνικού Γένους, προκύπτει άμεσα από την συνείδηση ότι υπακούουμε στο πνεύμα και όχι στις υλικές σκοπιμότητες. Όποιος έχει την συνείδηση αυτή είναι έτοιμος για την μεγάλη θυσία. Το δεύτερο λοιπόν στοιχείο που προσδιορίζει βασικά το Ελληνικό Γένος είναι η προθυμία για την μεγάλη θυσία.
Στα τρεις χιλιάδες χρόνια διατηρηθήκαμε- εμείς οι λίγοι, οι αδύνατοι, οι συχνότατα άστεγοι και ακάλυπτοι, μόνο και μόνο γιατί, έχοντας την συνείδηση ότι υπερασπίζουμε ένα αγαθό μεγαλύτερο από τα πλουσιότερα υλικά αγαθά, το αγαθό του Ελληνικού πνεύματος, δεν πάψαμε να κάνουμε θυσίες που έγιναν παγκόσμια παραδείγματα. Όπως ανέδειξε το Ελληνικό Γένος, στις κοιτίδες και στην διασπορά του, προσωπικότητες μεγάλης πνευματικής αυθυπαρξίας, έτσι ανέδειξε παράλληλα με αυτές, άτομα που με το ηρωικό ήθος τους ανέβηκαν στην κορυφή εκείνη, όπου η θυσία γίνεται φάρος για το λαό τους και την Ανθρωπότητα.
Με τον Ονήσιλο της Κύπρου και το Λεωνίδα των Θερμοπυλών γεννήθηκε στην ιστορία του κόσμου η θυσία ως ιδέα, ως πέρα για πέρα συνειδητή πράξη. Από τον Ονήσιλο και τον Λωνίδα ως τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και από τον Ρήγα Φεραίο, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Χρυσόστομο Σμύρνης και τον Αυξεντίου αναρίθμητοι είναι οι Έλληνες ήρωες και μάρτυρες που, ως ισχυρότατοι κρίκοι, συγκροτούν και συγκρατούν αδιάσπαστη την χρυσή αλυσίδα του Ελληνικού Γένους. Η αλυσίδα αυτή άνθεξε 3.000 χρόνια. Ας μην παραμελήσουμε την ποιότητα του ευγενικού μετάλου της. Ας μην την ανταλλάξουμε με μέταλλα ξένα που όσο και αν μοιάζουν ισχυρά και λάμπουν, είναι προορισμένα να σκουριάσουν...
Στα τρεις χιλιάδες χρόνια διατηρηθήκαμε- εμείς οι λίγοι, οι αδύνατοι, οι συχνότατα άστεγοι και ακάλυπτοι, μόνο και μόνο γιατί, έχοντας την συνείδηση ότι υπερασπίζουμε ένα αγαθό μεγαλύτερο από τα πλουσιότερα υλικά αγαθά, το αγαθό του Ελληνικού πνεύματος, δεν πάψαμε να κάνουμε θυσίες που έγιναν παγκόσμια παραδείγματα. Όπως ανέδειξε το Ελληνικό Γένος, στις κοιτίδες και στην διασπορά του, προσωπικότητες μεγάλης πνευματικής αυθυπαρξίας, έτσι ανέδειξε παράλληλα με αυτές, άτομα που με το ηρωικό ήθος τους ανέβηκαν στην κορυφή εκείνη, όπου η θυσία γίνεται φάρος για το λαό τους και την Ανθρωπότητα.
Πηγή
Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Δοκίμια και άλλα κείμενα σαράντα πέντε ετών (1935-1980), εκδόσεις Εγνατία
istorikathemata.blogspot.com