Η αναψηλάφηση της Δίκης των Έξι από τον Άρειο Πάγο έγινε, όπως προβλέπει ο Νόμος, με βάση επίσημες δηλώσεις προσώπων που είχαν πλήρη γνώση περί τα πράγματα και που διατυπώθηκαν έξι έως δέκα χρόνια μετά την Δίκη.Το περιεχόμενο των υπόψη δηλώσεων είναι φανερό πως δεν ήταν γνωστό στους Στρατοδίκες που δίκασαν τους Έξι το 1922. Επειδή οι δηλώσεις ήσαν ανεπιφύλακτα υπέρ της αθωότητας των εκτελεσθέντων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, αν τις είχαν υπόψη τους τότε, θα είχαν κηρύξει αθώους τους κατηγορηθέντες.
Στην περίπτωση αυτήν, δεν ήταν δυνατόν να γίνει κυριολεκτικά επανάληψη της Δίκης, επειδή όλα τα εμπλεκόμενα πρόσωπα είχαν αποβιώσει, και επειδή τα δήθεν ποινικά εγκλήματα για τα οποία είχαν κατηγορηθεί, είχαν παραγραφεί λόγω παρόδου τόσων ετών.
Γι' αυτό, το Ανώτατο Δικαστήριο απλώς έκρινε, με την διαδικασία που προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας, ότι το Έκτακτο Στρατοδικείο του 1922 υπέπεσε σε πλάνη περί τα πράγματα, διότι δεν είχε υπόψη τα στοιχεία που ήρθαν στο φως αργότερα.
Έτσι, με την απόφασή του 1675/2010 ο Άρειος Πάγος κατάργησε την καταδικαστική απόφαση του Στρατοδικείου. Τώρα, είναι λάΘος να λέμε ότι οι Έξι καταδικάσθηκαν σε θάνατο, αφού σχετική δικαστική απόφαση δεν υπάρχει.
Παραμένει, όμως, το ερώτημα, τι επιχειρήματα χρησιμοποίησαν οι κατήγοροι, για να επιτύχουν το ποθούμενο γι' αυτους, που ήταν η θανατική ποινή. Το θέμα δεν μπορούσε να εξετασθεί στην διαδικασία της αναψηλάφησης, για τους λόγους που αναφέραμε. Έχει, όμως, ενδιαφέρον κοινωνικό, ιστορικό, ηθικό και νομικό.
Μια πρώτη προσέγγιση του κατηγορητηρίου έγινε σε πρόσφατη ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην Κηφισιά, στην αίθουσα της πινακοθήκης Κουβουτσάκη. Παρέστησαν στο ακροατήριο ανώτατοι Δικαστικοί, πολιτικοί, μέλη της περιφερειακής αυτοδιοίκησης Κυκλάδων και πλήθος ενδιαφερομένων πολιτών.
Την ημερίδα άνοιξε ο ε.τ. Αντιπρόεδροος του Αρείου Πάγου κ. Μιχάλης Δέτσης, ο οποίος εστίασε την προσοχή του στην κατηγορία που διατυπώθηκε στο κατηγορητήριο, ότι η επανενθρόνιση του Βασιλιά Κωνσταντίνου, την οποία προκάλεσαν οι κατηγορηθέντες, έγινε αιτία να διακόψουν οι Μεγάλες Δυνάμεις την υποστήριξη προς την Ελλάδα .
Συγκεκριμένα, ο κ. Δέτσης τόνισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις ουδέποτε μας βοήθησαν. Χαρακτηριστικό, είπε, είναι το γεγονός ότι δεν προχώρησαν ούτε στην καταβολή δανείων, που είχαν συμφωνηθεί με την Κυβέρνηση Βενιζέλου, πριν ακόμη γίνει λόγος για την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό. Επομένως, όχι μόνον δεν μας βοηθούσαν την εποχή εκείνη, αλλά ούτε τις υποχρεώσεις που είχαν ανλάβει προς το ελληνικό Κράτος δεν εκπλήρωσαν. Αυτά, πολύ πριν από την επανενθρόνιση του Κωνσταντίνου, που έγινε τον Νοέμβριο του 1920.
Δεύτερος μίλησε ο ε.τ. Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Γεώργιος Ζορμπάς, ο οποίος έδειξε το έωλο και αστήρικτο του κατηγορητηρίου. Παραθέτουμε μερικά από τα σημεία στα οποία αναφέρθηκε :
«...παρέδωσαν στους Τούρκους αποθήκες του ελληνικού στρατού πλήρεις με όπλα...». Αόριστη, αστήρικτη κατηγορία. Ποιές αποθήκες παρέδωσαν ; Τι όπλα είχαν αυτές μέσα ; Πότε έγινε η παράδοση ; Τα στοιχεία αυτά έπρεπε να αναφέρονται, για να είναι αξιόπιστη η κατηγορία.
«...ενήργησαν συστηματικό κλονισμό του ηθικού του ελληνικού στρατού...». Ασαφής και αόριστη κατηγορία, όπως η προηγούμενη :Τι μέσα χρησιμοποίησαν για να επιτύχουν κάτι τέτοιο ;
«...οι ενέργειές τους αποσκοπούσαν στην στερέωση του Θρόνου...». Πώς ήταν δυνατόν να στερεωθεί ο θρόνος με την παράδοση όπλων στον εχθρό και τον κλονισμό του ηθικού του στρατού;
Μετά μίλησε ο κ. Νίκος Βασιλάτος, δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω, Νομικός Υποστηρικτής της αίτησης του γράφοντος προς τον Άρειο Πάγο για την αναψηλάφηση της Δίκης. Αναφέρθηκε στις δηλώσεις των Βενιζέλου, Παγκάλου και Παπαναστασίου που χρησιμοποιήθηκαν ως νέα στοιχεία για την αναψηλάφηση :
ΕΝΙΖΕΛΟΣ (1929): Ουδέποτε επιστεύσαμε ότι οι κατηγορηθέντες διέπραξαν προδοσίαν κατά της Πατρίδος. (ΣΣ. Ναι καλά μας έπεισε ο Βενιζέλος... ο άνθρωπος που έδωσε την εντολή να δικαστούν και να εκτελεστούν ποσπαθούσε μετά να βγάλει την ουρά του απ' έξω )
ΠΑΓΚΑΛΟΣ (1928) (που διενήργησε την ανάκριση και παρέδωσε τους κατηγορηθέντες στο Στρατοδικείο με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας): Οι κατηγορηθέντες αναμφιβόλως ήσαν αθώοι.
ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ (1924) προς Βενιζέλο : Αν θέλετε να επανέλθει η χώρα στην συνταγματική τάξη, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να αναθεωρήσουμε την Δίκη των Έξι.
Την ημερίδα επρόκειτο να κλείσει ο Μανώλης Γλέζος ωθούμενος από τον θαυμασμό του προς τον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη και από την αντίθεσή του προς κάθε αδικία. Δεν μπόρεσε, όμως, να παρευρεθεί στην ημερίδα λόγω απασχόλησής του στην Πάρο, όπου έχει εκλεγεί Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου.
Από τις πληροφορίες που έχουμε, θα ακολουθήσουν και άλλες μελέτες για την ερμηνεία του θέματος εις βάθος. Τέτοιες μελέτες εις βάθος έχουν γίνει ελάχιστες μέχρι σήμερα, επειδή υπήρξε ένα είδος λογοκρισίας στα Πανεπιστήμιά μας, που απαγόρευε στους φοιτητές να ασχολούνται με το θέμα των Έξι. Παρόμοια λογοκρισία έχει ασκηθεί και προς ερευνητές, που είχαν την πρόθεση να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα.
Γι' αυτό, το Ανώτατο Δικαστήριο απλώς έκρινε, με την διαδικασία που προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας, ότι το Έκτακτο Στρατοδικείο του 1922 υπέπεσε σε πλάνη περί τα πράγματα, διότι δεν είχε υπόψη τα στοιχεία που ήρθαν στο φως αργότερα.
Έτσι, με την απόφασή του 1675/2010 ο Άρειος Πάγος κατάργησε την καταδικαστική απόφαση του Στρατοδικείου. Τώρα, είναι λάΘος να λέμε ότι οι Έξι καταδικάσθηκαν σε θάνατο, αφού σχετική δικαστική απόφαση δεν υπάρχει.
Παραμένει, όμως, το ερώτημα, τι επιχειρήματα χρησιμοποίησαν οι κατήγοροι, για να επιτύχουν το ποθούμενο γι' αυτους, που ήταν η θανατική ποινή. Το θέμα δεν μπορούσε να εξετασθεί στην διαδικασία της αναψηλάφησης, για τους λόγους που αναφέραμε. Έχει, όμως, ενδιαφέρον κοινωνικό, ιστορικό, ηθικό και νομικό.
Μια πρώτη προσέγγιση του κατηγορητηρίου έγινε σε πρόσφατη ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην Κηφισιά, στην αίθουσα της πινακοθήκης Κουβουτσάκη. Παρέστησαν στο ακροατήριο ανώτατοι Δικαστικοί, πολιτικοί, μέλη της περιφερειακής αυτοδιοίκησης Κυκλάδων και πλήθος ενδιαφερομένων πολιτών.
Την ημερίδα άνοιξε ο ε.τ. Αντιπρόεδροος του Αρείου Πάγου κ. Μιχάλης Δέτσης, ο οποίος εστίασε την προσοχή του στην κατηγορία που διατυπώθηκε στο κατηγορητήριο, ότι η επανενθρόνιση του Βασιλιά Κωνσταντίνου, την οποία προκάλεσαν οι κατηγορηθέντες, έγινε αιτία να διακόψουν οι Μεγάλες Δυνάμεις την υποστήριξη προς την Ελλάδα .
Συγκεκριμένα, ο κ. Δέτσης τόνισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις ουδέποτε μας βοήθησαν. Χαρακτηριστικό, είπε, είναι το γεγονός ότι δεν προχώρησαν ούτε στην καταβολή δανείων, που είχαν συμφωνηθεί με την Κυβέρνηση Βενιζέλου, πριν ακόμη γίνει λόγος για την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό. Επομένως, όχι μόνον δεν μας βοηθούσαν την εποχή εκείνη, αλλά ούτε τις υποχρεώσεις που είχαν ανλάβει προς το ελληνικό Κράτος δεν εκπλήρωσαν. Αυτά, πολύ πριν από την επανενθρόνιση του Κωνσταντίνου, που έγινε τον Νοέμβριο του 1920.
Δεύτερος μίλησε ο ε.τ. Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Γεώργιος Ζορμπάς, ο οποίος έδειξε το έωλο και αστήρικτο του κατηγορητηρίου. Παραθέτουμε μερικά από τα σημεία στα οποία αναφέρθηκε :
«...παρέδωσαν στους Τούρκους αποθήκες του ελληνικού στρατού πλήρεις με όπλα...». Αόριστη, αστήρικτη κατηγορία. Ποιές αποθήκες παρέδωσαν ; Τι όπλα είχαν αυτές μέσα ; Πότε έγινε η παράδοση ; Τα στοιχεία αυτά έπρεπε να αναφέρονται, για να είναι αξιόπιστη η κατηγορία.
«...ενήργησαν συστηματικό κλονισμό του ηθικού του ελληνικού στρατού...». Ασαφής και αόριστη κατηγορία, όπως η προηγούμενη :Τι μέσα χρησιμοποίησαν για να επιτύχουν κάτι τέτοιο ;
«...οι ενέργειές τους αποσκοπούσαν στην στερέωση του Θρόνου...». Πώς ήταν δυνατόν να στερεωθεί ο θρόνος με την παράδοση όπλων στον εχθρό και τον κλονισμό του ηθικού του στρατού;
Μετά μίλησε ο κ. Νίκος Βασιλάτος, δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω, Νομικός Υποστηρικτής της αίτησης του γράφοντος προς τον Άρειο Πάγο για την αναψηλάφηση της Δίκης. Αναφέρθηκε στις δηλώσεις των Βενιζέλου, Παγκάλου και Παπαναστασίου που χρησιμοποιήθηκαν ως νέα στοιχεία για την αναψηλάφηση :
ΕΝΙΖΕΛΟΣ (1929): Ουδέποτε επιστεύσαμε ότι οι κατηγορηθέντες διέπραξαν προδοσίαν κατά της Πατρίδος. (ΣΣ. Ναι καλά μας έπεισε ο Βενιζέλος... ο άνθρωπος που έδωσε την εντολή να δικαστούν και να εκτελεστούν ποσπαθούσε μετά να βγάλει την ουρά του απ' έξω )
ΠΑΓΚΑΛΟΣ (1928) (που διενήργησε την ανάκριση και παρέδωσε τους κατηγορηθέντες στο Στρατοδικείο με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας): Οι κατηγορηθέντες αναμφιβόλως ήσαν αθώοι.
ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ (1924) προς Βενιζέλο : Αν θέλετε να επανέλθει η χώρα στην συνταγματική τάξη, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να αναθεωρήσουμε την Δίκη των Έξι.
Την ημερίδα επρόκειτο να κλείσει ο Μανώλης Γλέζος ωθούμενος από τον θαυμασμό του προς τον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη και από την αντίθεσή του προς κάθε αδικία. Δεν μπόρεσε, όμως, να παρευρεθεί στην ημερίδα λόγω απασχόλησής του στην Πάρο, όπου έχει εκλεγεί Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου.
Από τις πληροφορίες που έχουμε, θα ακολουθήσουν και άλλες μελέτες για την ερμηνεία του θέματος εις βάθος. Τέτοιες μελέτες εις βάθος έχουν γίνει ελάχιστες μέχρι σήμερα, επειδή υπήρξε ένα είδος λογοκρισίας στα Πανεπιστήμιά μας, που απαγόρευε στους φοιτητές να ασχολούνται με το θέμα των Έξι. Παρόμοια λογοκρισία έχει ασκηθεί και προς ερευνητές, που είχαν την πρόθεση να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα.